Gevraagd: mensen die representatief zijn voor onze samenleving en onze politiek. Zo luidt een recente oproep van Bij1 voor nieuwe politieke vertegenwoordigers met diverse achtergronden. Nu zoekt iedere politieke partij naar representatieve vertegenwoordigers en op het eerste gezicht lijkt de oproep er een van 13 in een dozijn.
Maar impliciete steun voor diversiteit kwam er van topeconoom Branko Milanović, beroemd vanwege zijn olifantgrafiek, die zijn blog over leven dat niet voorbeeldig is opnieuw onder de aandacht bracht. Het gaat over de onderlinge inwisselbaarheid van (top)economen. Hun levens (en cv’s) verlopen in de regel volgens een stramien. Zij volgden hun studies op een prestigieuze universiteit als de beste van hun klas; doceerden in X; hadden vaste aanstelling in Y; schreven een invloedrijk artikel over Z. Waren vertegenwoordigd in een of twee overheidscommissies. Gingen naar een nieuwe prestigieuze universiteit. Schreven een ander invloedrijk artikel. Schreven een boek. En zo lijken ze allemaal op elkaar.
Maar hoe kun je interessante zaken aanroeren als je een saai leven hebt? Dit vraagt Milanović zich af. Hoe kun je iets zinnigs zeggen over een onderdeel van de sociale wetenschappen (economie) met alle gevechten, corruptie, strijd, oorlogen, verraad, et cetera, die er gaande zijn? Voor een exacte wetenschapper maakt het niet uit, materie gedraagt zich overal gelijk, maar gedragen maatschappijen zich evenzo?
Tegenover de saaiheid zet Milanović een aantal voorbeelden van andere levens: Socrates, die vergif moest drinken; Machiavelli, die gevangen en gemarteld werd; Condorcet, die geëxecuteerd werd op bevel van een nationale assemblee; Kondratieff, die verbannen en gedood werd door een totalitair regime; Marx, die verschillende landen moest uitvluchten; Weber, die kampte met mentale ineenstorting; Schumpeter, Hayek, Kuznets en Leontieff, die naar een ander continent migreerden en een nieuwe taal leerden; Keynes, die toentertijd verboden liefde had.
Het verhaal van Milanović komt erop neer dat levens die zeker niet volgens model verlopen op sociaal-wetenschappelijke gebied veel kunnen opleveren. Wat te meer geldt voor de politiek wanneer je problematiek vanuit een ander, niet gewend gezichtspunt benadert. Een voorbeeld daarvan geeft Milanović zelf als hij in tweets schrijft over een vroege ervaring in de VS toen hij uit Joegoslavië kwam. Hij nam als vanzelfsprekend aan dat gezondheidszorg universeel, voor iedereen toegankelijk hoort te zijn. Maar niet zo volgens dominante Amerikaanse opvattingen. Wat is er anders aan gezondheidszorg dan aan voedsel, dat je op de markt verhandelt?
Deze overdenking van Milanović geeft het belang aan van verscheidenheid, aan de mogelijkheid tot overdenking vanuit verschillende culturele invalshoeken en vanuit bijzondere levenservaringen. Representativiteit is derhalve niet zomaar een electoraal gemotiveerde eis, maar voegt wezenlijk iets toe aan de politiek. Hopelijk is Bij1 in staat haar voornemen over representativiteit blijvend te concretiseren.
