De Sahara kende afgelopen maand flinke regenval. In een groot deel ervan zoveel dat er berichten in de pers verschenen over dit gewoonlijk uiterst droge gebied. In een RTL-bericht gaven meteorologen commentaar op het fenomeen. Het is toeval, was de teneur van hun opmerkingen. Vanzelfsprekend zal op basis van één regenzomer in decennia een voorspelling voor de komende jaren niet gegeven kunnen worden. De vorige regenzomer vond plaats in 1994.
Toch valt er wat meer over te melden dan slechts toeval. In een niet zo ver verleden, zo’n 11.000 – 5000 jaar geleden, in het vroege Holoceen (het huidige geologische tijdperk), bestond er een zogeheten groene Sahara. Toen lag de temperatuur globaal een paar graden hoger dan tegenwoordig. Wat nu woestijn is, was toentertijd veelal savanne. In 2011 wees ik in Blij met een groene kerst? al op de mogelijkheid van een Sahara die opnieuw groen kleurt als gevolg van klimaatverandering.
Maar met wijzen op een mogelijkheid valt er natuurlijk weinig aan te vangen met betrekking tot vooruitzichten. Meer concrete aanwijzingen tot verandering zijn nodig om de toekomst in te schatten. Vorig jaar, in Regen in tijden van klimaatverandering meldde ik dat onderzoek aangaf dat er aanwijzingen zijn dat door klimaatopwarming de intertropische convergentiezone (ITCZ) in de zomer wat verder opschuift naar het noorden met meer neerslag in delen van de Sahara tot gevolg. De ITCZ is de warmste zone op aarde. Boven de Atlantische en Stille Oceaan is die relatief smal en verandert weing van plaats gedurende het jaar maar boven Afrika is die een stuk breder en verschuift over een groter gebied, in Oost-Afrika ongeveer tot aan de Kreeftskeerkring. In het RTL-artikel merkte ook weervrouw Amara Onwuka op dat de ITCZ – daar ongelukkigerwijs ICTZ genoemd – naar het noorden is opgeschoven. Onduidelijk in het artikel is of de verschuiving toevallig dit jaar gebeurde of dat die trendmatig is. Het laatste is dus het geval.
In de toekomst zullen ten gevolge van opwarming van het klimaat vaker regenperiodes in de Sahara voorkomen. Het is een soort omkering van de kans op een Elfstedentocht. De kans op zo’n tocht wordt steeds kleiner – de laatste was in 1997 – de kans op flinke neerslag in de Sahara groter. Misschien blijkt daar later in 2024 een omslagpunt (tipping point) geweest te zijn.
Tot slot wil ik woorden uit mijn artikel van 2011 aanhalen: ‘Het beeld van het huidige klimaat als het optimale heeft echter een belangrijke implicatie: van alle mogelijke klimaatmodellen zitten we nu toevallig in het meest gunstige. Elke verandering naar boven of naar beneden houdt in dat we van het ideale model afwijken. Voor de Industriële Revolutie, toen het 0,7 graad kouder was met koude winters, was het klimaat ongunstiger. Een opwarming met een graad zou eveneens nadelig zijn. Is dat reëel of houdt dat angst voor verandering in?’
– Uitgelichte afbeelding: Door Magnus Ullman – http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ecs2.1265/full#ecs21265-bib-0050 (cc-by-sa 3.0, & Open Access), CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=54641147
