De Spaanse band Radio Tarifa (vernoemd naar Tarifa, het zuidelijkste puntje van Spanje) heeft een oeuvre nagelaten op het gebied van Andalusische muziek, oftewel muziek waarin de joodse en Arabische wortels van Spaanse (en andere Europese) muziek duidelijk herkenbaar zijn. Puristen waren ze niet: ze mixten naar hartenlust. Canción Sefardí bijvoorbeeld is afkomstig van het album Temporal uit 1996. De melodie is traditioneel, de tekst is van de hand van Benjamin Escoriza, de zanger van Radio Tarifa.
Canción Sefardí door Radio Tarifa:
En dan hebben we hier Luc Arbogast, een in middeleeuwse muziek gespecialiseerde straatmuzikant uit Strasbourg, die vooral opvalt door zijn stembereik: hij is een zogenaamde contra-tenor. In Frankrijk brak hij in 2013 door na zijn auditie in The Voice (la plus belle voix), maar Nederland had hem al eerder ontdekt, tijdens het nieuwjaarsconcert 2012 van het Nederlands Blazers Ensemble. Daar speelde hij onder meer hetzelfde thema als Radio Tarifa hierboven, maar dan in een totaal ander arrangement.
Canción Sefaradi door Luc Arbogast en het Nederlands Blazers Ensemble:
Moshe salió de Misraïm
Nou kun je natuurlijk een eeuwigheid blijven zoeken naar meer informatie over zo’n titelloos lied. Blijkt dat het vroeger op Tarifa’s homepage stond, maar in het Spaanstalige gedeelte: het heet Moshe salió de Misraïm (‘Mozes vluchtte uit Egypte’) en wordt ook wel La Consagración de Moisés genoemd. Volgens hebrewsongs.com stamt het uit de Marokkaanse Ladino traditie. (Er staat geen periode bij, maar zoiets als de 16e eeuw lijkt aannemelijk.)
Radio Tarifa schijnt daar passages van de 16e-eeuwse Franse componist Adrian Le Roy aan toegevoegd te hebben. Aangezien ‘Moshe salió’ alleen uit korte coupletten bestaat die allemaal op dezelfde wijs gezongen worden, behelst die toevoeging blijkbaar het ‘refrein’ (het instrumentale gedeelte halverwege en aan het eind). In traditionele(re) uitvoeringen komt dat niet voor. Ter illustratie:
Mosé salió de Misrayim door La Rondinella (USA):
Hetzelfde is het geval bij alle overige specialisten o.h.g.v. Sefardische muziek, zoals daar zijn de Braziliaanse zangeres Fortuna of, meer up-tempo, Vanessa Paloma uit Marokko – en ga zo maar door. Eentje wil ik beslist nog even laten horen, nl. die van het duo Sete Lágrimas (Portugal). Zij verhieven de eerste 4 regels tot refrein en declameren de rest als ‘spoken word’. Het geheel is voorzien van een dramatische opbouw die laat zien hoeveel dynamiek er nog allemaal in zo’n 2-regelig wijsje verscholen zit.
Mosé salió de Misraïm door Sete Lágrimas:
als Mozes die de Rijn splitste
En zo zijn ook de vrije bewerkingen door Radio Tarifa en door Luc Arbogast interessante aanvullingen ten opzichte van het originele lied – daar wil ik beslist niets op afdingen. Toch is duidelijk dat Arbogast weliswaar inspiratie heeft geput uit RT’s ‘Canción Sefardí’, maar totaal onbekend is met ‘Moshe salió’. Het is knap gedaan: je moet moeite doen om het origineel erin te horen en herkent het pas echt bij het ‘refrein’ (dat van die Franse componist, wat er eigenlijk niet in hoort). Maar het klinkt hooguit nog (laat)middeleeuws en niet langer Sefardisch of Andalusisch – eerder Noord-Europees.
De taal waarin hij zingt is een voor de gelegenheid gefabriceerd amalgaam van ‘Latijn, Arabisch, Hebreeuws en Aramees’. Da’s heel lief, het moet monnikenwerk geweest zijn – maar Ladino, de taal van de Sefardische joden, bestaat grotendeels uit Spaans en het resultaat klinkt mij in de oren als Middelhoogduits met een Frans accent. Bovendien roept het arrangement bij mij associaties op met Schubert, in het bijzonder diens Heideröslein (over het knaapje dat een roosje zag staan) waarvoor Goethe de tekst schreef tijdens zijn verblijf in, jawohl: Straßburg. Laten we het er maar op houden dat muzikale wortels zich niet makkelijk laten verloochenen.
