Het lijkt alsof het begrip permacultuur erg trendy is, maar het is al tientallen jaren in gebruik als een ontwerpsysteem dat is benoemd en vormgegeven door twee Australische biologen, Bill Mollison (lees bijvoorbeeld een interview met hem hier ) en David Holmgren (hier is zijn website), die in de jaren ’70 begonnen met het op papier zetten van hun bevindingen en het geven van cursussen hierover.
“Peak oil” [zie bijvoorbeeld hier] was één van de beweegredenen voor Mollison om op het begrip permacultuur (permanent agriculture) te komen en dit met Holmgren uit te werken tot een ontwerpsysteem waarin de elementen functies hebben die met elkaar een systeem vormen van ‘duurzaamheid’. Inclusief alternatieve energie, bouwmaterialen, observeren van vegetatie en wat dit ons zegt over de bodem, natuurlijk composteren, no-dig gardening (niet spitten maar ‘mulchen’ van de aarde teneinde meer humus te creëren en de aarde vruchtbaarder te maken), enz.
De nadruk bij permacultuur ligt op polyculturen en (bio-)diversiteit in plaats van monoculturen. De balans in de natuur kan worden hersteld, en het is nog niet te laat om dit herstel te bevorderen, en de benodigdheden zijn eenvoudig, aldus permacultuur-beoefenaars.
Kort samengevat komt permacultuur hierop neer:
- Een manier van kijken naar of observeren van onze omgeving.
- Praktische ontwerpen maken en uitvoeren, gebaseerd op biodiversiteit en het gebruiken van lokale middelen en energie (zodat deze niet wordt verspild), waardoor de natuur zichzelf onderhoudt en ons tegelijkertijd voedt.
- “Revolutie verkleed als tuinieren” (zoals iemand dit ooit eens definieerde).
In permacultuur baseren we ons op drie ethische gronden: zorg voor de aarde, zorg voor de mensen en eerlijk delen. Dit betekent dat permacultuur een ontwerpsysteem is door en voor mensen, met als doel de aarde te beschermen tegen uitputting en vernieling, terwijl we onszelf en elkaar voeden en terwijl we leven op een manier die zo min mogelijk vernieling brengt aan de natuur. Een permacultuur-ontwerp kan dus een ontwerp van een tuin of stuk land zijn, maar ook een intermenselijk systeem, bijvoorbeeld een goedwerkende groep mensen die samen iets onderneemt zoals een sociale activiteit, waarbij het ontwerp draait om de sociale interacties tussen de mensen.
Bij een systeem voor “eerlijk delen” kunnen we bijvoorbeeld denken aan alternatief-geld-systemen, weggeefwinkels, zelf dingen maken, ruil-economie, LETS enz.
Als we beginnen met “een manier van kijken,” of observeren, dan valt op dat we bij permacultuur kijken naar hoe de natuur werkt, en dat we dan proberen dit na te doen in een ontwerp. Bijvoorbeeld in een tuin of op een stuk land: het simpelweg gebruiken van de elementen die aanwezig zijn, zoals zonlicht, nabijheid van water, regenval, temperatuur, enz. Je kan denken aan bijvoorbeeld een natuurlijk windscherm in de vorm van een eetbare heg van fruit- en nootbomen; regenopvang om de tuin te irrigeren; diverse bomen en struiken bij elkaar planten om het maximale uit zonlicht te halen en tegelijkertijd diversiteit te creëren. Een voorbeeld van een ontwerpsysteem waarover je veel hoort is een voedselbos. De nadruk bij een permacultuur-ontwerp ligt dus op het werken met de natuur en hoe zij ons het beste kan voeden zonder dat ze door onze behoeften wordt vernietigd. Bijvoorbeeld ook door ervoor te zorgen dat energie niet weglekt, oftewel dat voedsel of kleding of andere gebruiksvoorwerpen teveel energie kosten, waarbij het lokale aspect een grote rol speelt (bijv. ter voorkoming van afhankelijkheid van transporten van ver).
Misschien denk je: wat maakt het uit of ik in mijn tuin of in mijn dagelijks leven wat permacultuur-elementen toevoeg? Een antwoord hierop zou kunnen zijn dat alle kleine beetjes helpen, bijvoorbeeld door biodiversiteit te introduceren in je tuin of op je dakterras of balkon, waardoor je weer andere diersoorten aantrekt, enz. Uiteindelijk gaat het om een bewustwording van wat de mensheid op dit moment de leefomgeving aandoet in termen van vernietiging (denk bijvoorbeeld aan onze ecologische voetafdruk), hetgeen uiteindelijk neerkomt op zelfvernietiging. Hoe meer mensen zich daarvan bewust zijn, hoe meer we kunnen zorgen dat het stopt en dat er iets verandert.
Een paar titels en sites over permacultuur:
- Documentaire Groen Goud (2012), door John D. Liu
- Sepp Holzer’s Permacultuur
- Enige initiatieven in Nederland en België
- De Permacultuur-agenda op de Aktie-Agenda
- De site van Omslag met hun blad over duurzaamheid en zoveel meer ZOZ.
