Middelpuntzoekende kracht

Meer dan een week hier niet geblogd. Ten dele omdat ik andere zaken onder handen had, en ten dele omdat ik niet wist hoe ik mijn gedachten moest vormgeven over wat ik theatraal ‘het verraad van de GroenLinks fractie’ zou kunnen noemen, als het niet zo pathetisch en pedant klonk.
Ik had de eerste dag na het Kamerdebat van donderdag de  25ste januari een Danny de Munck gevoel: krijg toch allemaal maar de kolere. Dat is weggezakt. Maar een zekere woede blijft, over bestuurlijke arrogantie, en politieke naïviteit.

Morgen is in Utrecht het voorjaarscongres van GroenLinks. Toen ik me aanmeldde als deelnemer, in december, zag het er nog naar uit dat het ‘n bravige bijeenkomst zou worden. Het programma was bedaard: wijzigingen in het huishoudelijk reglement van de partij, en de vaststelling van de kandidatenlijst voor de GroenLinkse leden van de Eerste Kamer. Dat had op zich nog iets spannends, aangezien GroenLinks een onnavolgbaar systeem hanteert. Een meedogenloze versie van stoelendans, waarbij de lijst wordt verdeeld in blokken, waarvoor meer kandidaten beschikbaar zijn dan er plaatsen zijn, en waarbij sommige kandidaten die door de kandidatencommissie zijn bevraagd en goed bevonden, moeten aftaaien omdat het congres ze niet uitkiest. Het systeem werkt in het voordeel van de kandidaten die men al kent. En wanneer het congres narrig is, en geen zin heeft in iemand, gaat deze persoon onherroepelijk af door de zijdeur.

En het congres zál narrig zijn, morgen.
De partij is woedend op de fractie, dat hoor ik overal om me heen. En allerlei dingen die waarschijnlijk al heel lang onder de oppervlakte smeulen, komen nu naar buiten. Dat de fractie niet luistert naar wat de rest van de partij van dit onderwerp vindt. Dat de fractie niet luistert naar wat de rest van de partij van onverschillig welk onderwerp dan ook vindt. Dat men het mandaat als volksvertegenwoordigers die zonder last of ruggespraak hun werk kunnen doen, wel heel ruimhartig opvat.
Dit beeld hield Jolande Sap tijdens de ledenbijeenkomst van donderdag 3 februari in stand. Nogal shocking. Dit is wat ik donderdagnacht schreef op de interne LinkedIn pagina voor GroenLinks-leden:

Ben net terug van de bijeenkomst in Amsterdam. Aangezien we inmiddels een week verder zijn, is bij mij de grootste woede inmiddels gezakt. Dat gold denk ik wel voor meer aanwezigen, maar desondanks was de discussie erg fel. In Amsterdam heb je met al die deelraden natuurlijk veel bestuurders, en allerlei landelijk voor de partij actieve politici wonen nu eenmaal hier, dus er is een brede laag van partijleden van wie je een grotere loyaliteit aan de partijlijn kunt verwachten dan van de leden sec, maar zelfs uit die bestuurderskringen kwam felle, felle kritiek.
Maar met zijn allen konden we toch de fractie niet van het standpunt wegtrekken dat
– ze het nu eenmaal zelf mogen beslissen, en wie daar een probleem mee heeft, heeft echt pech gehad;
– degenen die tegen de missie zijn, te weinig begrijpen waar het ‘op de inhoud’ over gaat.

Deze beide punten maakten velen echt rázend. Twee van de vragenstellers bleken ervaren Afghanistan-gangers. Zij maakten, beleefd en respectvol, gehakt van de missie. Er zullen misschien nog andere Afghanistan-deskundigen in de zaal hebben gezeten, maar lang niet iedereen kwam aan het woord.
Andere punten die naar voren kwamen gingen over de politieke verhoudingen en het scenario dat het in Koendoez een grote troep wordt. Hoe ging GroenLinks de missie dan stoppen? Deze vraag wist Jolande Sap niet bevredigend te beantwoorden.

Eerlijk is eerlijk: er was ook bijval, zowel over de manier waarop Jolande Sap had gedebatteerd, als de besluitvorming in de fractie, als inhoudelijk.

De afknapper van de week was voor mij de opmerking van Jolande Sap dat de negen leden van de fractie die voor waren, dat ‘op de inhoud’ hadden besloten. Met andere woorden, Ineke van Gent had dat niet op de inhoud gedaan? Had Ineke soms tarotkaarten gelegd of zo om tot haar overweging te komen? Of strootjes getrokken? Het was nogal een rare bitchy opmerking.

Het politieke nieuws was, voor mij, dat er in het najaar al gesprekken waren geweest tussen de fractieleiding en het kabinet over het hoe en waarom van de motie. Het rechtse kabinet en met name de gedoogpartner waren voor de fractie dus geen reden om de motie verder maar te laten.
Er is dus veel tijd en energie geïnvesteerd door de fractie, reden waarom men nu – wellicht tegen beter weten in – nu stelt dat de missie overeenstemt met de tekst in het verkiezingsprogramma.

De voor mij nu nog relevante vraag is nog steeds waarom de fractie niet beter luistert naar de achterban, en niet beter met de achterban communiceert. Zelf vindt men overigens dat men dat wel doet. Wat de Werkgroep Midden-Oosten formuleert als uiterst moeizame gesprekken, wordt door de fractie gezien als juist heel inhoudelijk en informatief. Daar ligt dus een communicatieprobleem.

Als journalist heb ik meermalen, op heel andere dossiers, gehoord hoe mensen met een vraag aan de fractie nooit meer iets hoorden. Dat heb ik zelf ook wel eens meegemaakt. Waar de SP per ommegaande terugbelt in reactie op een vraag, moet je het bij GroenLinks altijd maar weer afwachten.
Misschien kan de partij wat investeren in meer medewerkers voor de fractie.

En de volgende dag, in reactie op iemand die zich afvroeg hoe het nu toch zo ver kon komen:

Ik denk dat het alles te maken heeft met de lading die de fractie de missie gaf. Jolande Sap heeft zelf verteld, gisteravond in Amsterdam, dat er in het najaar gesprekken zijn geweest met het kabinet over de motie. GroenLinks heeft bij het kabinet zélf om een missie gevraagd, en is zelf gaan sjnorren om actie bij het kabinet.

Dat ze er vervolgens dus niet meer onderuit konden, en het resultaat nu proberen te verkopen als ‘geheel in overeenstemming met de motie en met het verkiezingsprogramma’, begrijp ik nu veel beter. Daarmee ben ik het overigens niet eens. Een civiele missie is dit niet.

Rest de vraag waarom men nu zo broodnodig zelf die missie naar Afgh moest entameren. Kon dat niet anders? Ik kan me ook nog voorstellen dat je niet alleen maar in de oppositie op alles ‘nee, rot op’ wilt roepen. Maar waarom dan zo? Als je je internationale betrokkenheid, en het belang dat je stelt aan mensenrechten en good governance, wilt uitdragen, kan dat ook op andere manieren. Er is daar genoeg te doen onder de vlag van de UN en de EU.

Er bestaat in de fractie een enorme ambitie op dit punt, misschien ook een ambitie om ‘mee te tellen’ in internationale gremia, ik weet het niet. Het is wel enorm het project van Mariko Peters, bleek ook gisteren. Alles goed en wel, maar voortgedreven door die ambitie is de fractie de werkelijkheid buiten de fractie uit het oog verloren.
En Mariko Peters heeft dus haar zin gekregen.

Ik denk dat het voor de betrouwbaarheid van de partij ten opzichte van de kiezers nu, en in de komende weken, belangrijk is dat de leden laten zien dat zij een eigen mening hebben. Dat de leden als het ware verstandiger zijn dan de fractie. Ik typte eerst ‘linkser’, maar het is geen kwestie van links of rechts, maar van verstandig nadenken, of niet.

Opvallend is dat er niemand is in GroenLinkse kring die vindt dat Jolande Sap maar moet opkrassen. Iedereen realiseert zich dat dit ‘t nu even is, dat zij de partijleider is – en het onderwerp komt verder niet ter sprake. Ook is er nog geen motie ingediend die zegt dat het partijbestuur maar moet ophoepelen. Of dat de partijvoorzitter de eer aan zichzelf moet houden.
Men gaat in dit opzicht teder met elkaar om, hoewel de moties die wèl zijn ingediend volgens insiders behoorlijk hard geformuleerd zijn – naar de maatstaven van GroenLinks. Dat weet ik niet, hiervoor ontbreekt het me aan kennis en ervaring in en met die partij.
Er is misschien sprake van een grote middelpuntzoekende kracht bij de leden, en dat men niet graag uitspreekt dat iemand weg moet. Zodat de teleurgestelde leden liever zèlf vertrekken.

Nog enkele gedachtenflarden: ik lees bij de ‘voorstanders’ ook voortdurend dat de fractie zo integer heeft gehandeld. Dat is toch geen criterium? Het zou er nog bij moeten komen dat de fractie niét integer zou handelen! We moeten ervan uit kunnen gaan dat de fractieleden van GroenLinks integer zijn, tot het tegendeel bewezen is.

De fractie stelt dat men zich heeft laten adviseren door een groot aantal mensen. Daar weten vele partijleden die dat advies zouden hebben kunnen geven, niets van. Ook de Werkgroep Midden-Oosten heeft het over zeer moeizame contacten, in hun brief op de website van GroenLinks. Wat is waar?

En dan nog wat: de ‘voorstanders’ stellen dat de ‘tegenstanders’ de finesses van de missie niet begrijpen. Dat is onzin. We geloven niet in het sprookje dat het geen militaire missie wordt, en dat die soldaten niet zullen worden ingezet om offensieve handelingen te verrichten. Over dit laatste: You gotta be kidding me! Hieruit blijkt een groot verschil van inzicht over hoe dingen in Afghanistan werken tussen voor- en tegenstanders, maar geenszins een groter inzicht bij de voorstanders.

Ten slotte, dat andere puntje van de voorstanders: zij vragen zich nu af wat de tegenstanders van plan zijn te gaan doen voor de Afghanen. Dat is natuurlijk ook geen kosjere vorm van redeneren. Even afgezien van mijn privé-situatie en wat ik in privé al dan niet voor Afghanistan doe, ben ik tegen een missie die de failliete Navo-aanwezigheid legitimeert en verlengt, juist met oog op de noden en behoeften van de Afghaanse bevolking.

Die Afghaanse bevolking – Ahmed met de pakol, zeg maar – wordt fysiek slachtoffer van de Amerikaanse ‘War on Terror’, en van de acties van door Pakistan gesteunde opstandelingen die wij gemakshalve allemaal Taliban noemen. Hoe minder ‘War on Terror’, en de daarmee samenhangende bombardementen en semi-verdedigende gevechtshandelingen van de Navo-partners, hoe beter het zou kunnen zijn.
Ik ben enorm voorstander van een diplomatieke missie om de situatie met diplomatieke middelen te verbeteren. Meer regionale autonomie. Ik ben ook een groot voorstander van meer vrouwenrechten – hallo, zeg. Maar die vrouwenrechten bereik je niet door het land te bezetten en alles waar wij als westerlingen voor staan, in de ogen van de Afghanen te presenteren als onderdrukkende bloeddorst.

Rest de vraag: zullen de Afghanen het – na het vertrek van de Navo – beter hebben onder de Taliban? Nee. Dat is de nihilistische conclusie van negen jaar oorlogsvoeren. Uiteindelijk schiet niemand er iets mee op. Het enige dat helpt is vreedzame niet-militaire ontwikkeling. Waarbij we dus weer terug zijn bij het beginpunt van de discussie: het partijprogramma van vorig jaar.