Zondag 21 juni stond een demonstratie tegen de repressieve coronamaatregelen van de regering gepland, in het bijzonder tegen de Spoedwet waarin de regering die maatregelen vast wil leggen en door wil drukken. Burgemeester Remkes heeft deze demonstratie intussen verboden. Dat verbod is een slechte zaak, niet te accepteren voor wie vrijheid en solidariteit waardevol vindt. Maar hoe zeer ik het recht om te demonstreren verdedig, ook in dit geval, dat betekent niet dat ik achter de demonstratie zelf sta. Was die ongestoord doorgegaan, dan had ik gehoopt dat er vrijwel niemand zou zijn gekomen. Nu die door een verbod wordt getroffen, voelt dat weliswaar anders: mensen die een demonstratieverbod trotseren, oogsten bij mij eerder een soort waardering. Maar ik blijf deze demonstratie een verkeerde actie vinden, met er achter een verkeerde motivatie.
Verbod is verwerpelijk…
Maar eerst dat verbod! Burgemeester Remkes voert kolderieke argumenten aan, die we niet onweersproken kunnen laten. ‘De wijze waarop deze demonstratie wordt georganiseerd, vormt een gevaar voor de volksgezondheid’, zegt Remkes. ‘In de gemeente Den Haag bestaat geen openbare ruimte die de hoeveelheid mensen die de organisatie heeft opgetrommeld veilig kan herbergen en daarom verbied ik de demonstratie.’ (1) Het had er inderdaad veel van weg dat er veel mensen zouden komen. ‘De organisatie meldde eerst een protest aan van 100 mensen, dat werden er daarna 1000, 2000 en op het laatst zelfs 10.000. En op sociale media sprak een van hen al over 20.000. Dat levert gezondheidsrisico’s op, volgens de richtlijnen van het kabinet die wij volgen.’(2) Bij Black Lives Matter-demonstraties was een onverwacht grote toeloop wel reden om beperkingen aan de aantallen op te leggen, maar niet om complete demonstraties te verbieden. Zulke beperkingen qua aantallen zijn ook al bedenkelijk. Maar een compleet verbod is veel ernstiger. ‘Als je anderhalve meter afstand wil houden, is 5000 tot 6000 mensen wel het maximum’, zegt een spreekbuis van Remkes.(3) Dan hadden de gemeente dus een demonstratie met maximaal 6000 mensen gewoon kunnen faciliteren. Zelfs in de logica van het bestuur zelf is er dus geen goede reden voor een verbod.
Het gezag wijst er ook op dat de demonstratie steeds meer het karakter kreeg van een ‘muziekfestijn’, met DJs om de menigte vermaken. Dat kan allemaal waar wezen, maar daar gaat de gemeente dus helemaal niet over. Hoe een actie er uit gaat zien, wat voor type programma er is en dergelijke: dat is aan de organisatoren en demonstranten zelf. We kunnen niet toestaan dat autoriteiten, burgemeesters, bestuurders van veiligheidsregio’s en weet ik wat, zich daar in mengen en er een excuus voor een verbod aan ontlenen. Ook linkse en radicale mensen die van deze specifieke demonstratie niet enthousiast worden, hebben er belang bij om dit te onderstrepen. Morgen past het gezag hetzelfde soort beperkingen immers des te enthousiaster op ons toe, met dit verbod als weer een precedent.
Remkes cum suis wijzen er tenslotte op dat de organisatie van de demonstratie geen ervaring heeft met het opzetten van zo’n grote actie. ‘De organisatoren zeiden dat ze dat wel kunnen, maar ze hebben nul ervaring met grote manifestaties. Crowdmanagement en goede voorbereiding voor zo’n evenement kosten een professioneel bureau al weken tijd.’ Kan zijn, maar is geen argument. Nergens staat dat alleen ervaren organisatoren een grote demonstratie op touw mogen zetten. Overigens is er een ‘professioneel bureau’ dat zich beroepshalve bezig houdt met crowdmanagement’.(4) Dat bureau heet ook wel de politie van Den Haag. Ik haat die politie, maar daar gaat het hier even niet om. Het is – in de overheidslogica waar we bestuurders aan mogen houden, ook al is het niet de mijne! – aan het openbaar bestuur om grote menigten in ordelijke banen te leiden. Dat kan de politie en de gemeente best. Als ze maar willen. Ze willen niet. Het is repressieve keus, geen organisatorische overmacht.
Wederom: demonstraties van Black Lives Matter vonden vrijwel probleemloos plaats, en veel ervan waren opgezet door mensen die zoiets nog nooit eerder hadden gedaan. De Tilburgse demo in dat kader was opgezet met een opkomst van tien tot twintig mensen in gedachten. Er kwamen er meer dan duizend. Stadsbestuurders die zich zorgen maken over grote toeloop en onervaren organisatoren, steken dan een helpende hand toe. Als het demonstratierecht ze echt aan het hart gaat tenminste. Maar dat is duidelijk niet het geval. Remkes en zijn veiligheidscollega’s zoeken niet naar oplossingen. Ze zoeken naar beperkingen van vrijheden, en geven daarmee de organisatoren en potentiële deelnemers aan de demonstratie een argument in handen: onze vrijheid wordt onaanvaardbaar ingeperkt, met corona-veiligheid als argument. Tegen die beperkingen horen we ons te keren, fel en onverzettelijk.
… maar deze demonstratie deugt niet
Mijn verwerping van Remkes’ demonstratieverbod houdt echter nadrukkelijk geen sympathiebetuiging voor de demonstratie in. De betoging is namelijk niet louter een oproep tot vrijheid als zodanig. Het is niet alleen een strijd tegen repressie. Het is een strijd tegen de doelstellingen waarop repressie en bijbehorende spoedwet worden gebaseerd. Het is vooral ook een pleidooi voor ‘de economie’, de macht van het geld dat moet rollen, uit onze zakken, omhoog naar de ondernemers, pandemie of geen pandemie.
Het gaat organisatoren duidelijk niet alleen om het afdwingen van bijvoorbeeld de 1,5 meter afstandsregel. Het gaat ze om die afstandsregel zelf, ook waar die enkel vrijwillig wordt nageleefd. Het gaat ze niet alleen om het opgelegde afgedwongen karakter van het coronabeleid. Het gaat ze om de inhoud ervan. Impliciet en soms ook expliciet is de gedachte: dat virus is helemaal zo gevaarlijk niet, er geen reden voor zoveel voorzichtigheid. Dat nu vind ik een uiterst onvoorzichtige houding. Alleen al vanwege die onvoorzichtige houding zou ik de demonstratie mijden, ook als ik er niet voor in een OV zou moeten waar ik uit voorzichtigheid nog helemaal niet in wil.
Het wordt nog erger als je de aanpak van de demonstratie bekijkt. Nergens zie ik een aanbeveling aan demonstranten om anderhalve meter afstand te houden, nergens zie ik een oproep aan deelnemers om mondkapjes te dragen. Dat is een zeer wezenlijk verschil met die mooie Black Lives Matter-demonstraties: daar werd, door organisatoren zelf, tot afstand en mondkapjes opgeroepen, en organisatoren waren ruim van te voren op het actieterrein om markeringen te maken van plaatsen waar actievoerders konden staan zodat de onderlinge afstand okay was. Van dit soort zorgvuldigheid merk ik bij de demonstratie van Viruswaanzin niets. Als Remkes daar naar had verwezen, als hij afstand houden en mondkapjes dragen had voorgeschreven aan de organisatie, en als de organisatie dat had geweigerd, dan had Remkes overtuigender geklonken met zijn verbod en zijn beroep op veiligheid en gezondheid. Al had ik het verbod dan nog steeds principieel afgewezen. De organisatie heeft, door een nadrukkelijke oproep tot afstand en mondkapjes achterwege te laten, Remkes en zijn verbod dus in de kaart gespeeld en de vrijheid een slechte dienst bewezen.
Een kijkje op de website achter de demonstratie – de site van Viruswaanzin, zoals de groepering achter de demonstratie zich noemt – is verhelderend.(3) We zien daar twee curieuze lijstjes, onder het kopje ‘Dit willen we’. Links: ‘Dit niet’. Rechts: ‘Dit wel’. Wat wil men niet? ‘GEEN spoedwet’. Mee eens, weg met dat ding. ‘GEEN inperking van grondwettelijke vrijheden’. Idem, al kan die grondwet zelf me niets schelen. Maar dan: ‘GEEN 1,5 meter samenleving’. Wat betekent dat? Is er officieel zoiets als een 1.5 m samenleving waar je voor of tegen kunt zijn? Bedoelt Viruswaanzin dat het afdwingen van die afstand met boetes op moet houden? Prima! Bedoelt Viruswaanzin dat die anderhalve meter nergens op slaat en niet in acht hoeft te worden genomen? Helemaal niet prima! De strekking – ook elders in de tekst, en in veel oproepen voor dit type demonstraties – dat al die voorzichtigheid onnodig is, acht ik nog altijd levensgevaarlijk.
Het wordt leuker. ‘GEEN gebruik van de term “het nieuwe normaal”’ lees ik als vierde eis. ‘GEEN censuur’ lees ik als zesde. Haha. Viruswaanzin wil geen censuur, behalve dan dat je niet mag spreken van ‘het nieuwe normaal’. Viruswaanzin wil dus censuur. Tussen die twee eisen staat dan nog ‘GEEN maatregelen zonder wetenschappelijke basis buiten crisissituaties’. Aha, maar binnen crisissituaties mogen zulke maatregelen dus wel? Vreemd, ik zou zeggen dat juist in crisissituaties je maar beter alle wetenschappelijk inzicht kunt inzetten waar je over beschikt. Hoezeer ik trouwens het RIVM inmiddels ook minacht wegens hun lakse houding jegens de hele pandemie, er ligt aan het beleid wel degelijk – soms gebrekkig, soms niet – wetenschappelijk inzicht ten grondslag aan de RIVM-adviezen. Dat inzicht is ter discussie, de wetenschap is niet af. Dat onder wetenschappers er discussie is over specifieke aspecten van dat inzicht, klopt. Maar dat is iets anders.
Wel is er in het beleid, en ook in de RIVM-retoriek, steeds een afweging tussen de beste manier om de pandemie te bestrijden enerzijds, en de ‘noodzaak’ om ‘de economie’ – lees: het kapitalistische winstbejag – de ruimte te geven. Dat wringt en is schadelijk. Als organisatoren daar op zouden hameren, vonden ze mij aan hun kant. Zoals we verderop zullen zien, staat Viruswaanzin echter precies aan de andere kant, met een pleidooi om juist ‘de economie’ weer de volle ruimte te geven.
Maar zaken als afstand houden en dicht opeengepakte menigten te vermijden zijn wel degelijk gefundeerde adviezen. Ik ben boos op de regering omdat die deze adviezen wel toepast op chillende jongeren en niet toepast op slachthuizen, vliegtuigen en dergelijke. En ik ben boos op het RIVM omdat die de regering daarbij niet krachtig weerspreekt. En ik verschil met regering en RIVM van mening over de noodzaak tot repressie om die beleidsdoel te bereiken. Die noodzaak is er niet. We kunnen het uitstekend zelf, als we de kans krijgen, als we zeggenschap nemen over de plekken en instellingen waar we wonen, werken en leven, en als we over adequate informatie beschikken. Maar het afstand houden zelf als beleidsdoel? Daar sta ik achter. Ik heb er geen behoefte aan om dit beleidsdoel op te leuken met kreten als anderhalvemetersamenleving en het nieuwe normaal. Maar het idee om die kreten in de ban te doen, om te eisen dat die kreten niet gebruikt worden, is een repressief idee.
Wat wil Viruswaanzin dan wel? Hou je vast. ‘Per direct stopzetten van huidige maatregelen’. Welke precies? Alleen de strafbaarheid van het niet naleven van de anderhalve meter? Best, zeg dat dan gewoon, dan zijn we het op dat punt eens. Alle Boa’s onmiddellijk van de straat! Maar ‘huidige maatregelen’ omvat bijvoorbeeld ook het testbeleid: wie klachten heeft kan zich in principe onbelemmerd laten testen (eindelijk, dat heeft drie maanden te lang geduurd). En het contactonderzoek (nog steeds te halfslachtig maar beter dan niets). Moet dat ook weg? Het valt onder ‘huidige maatregelen’, maar de tekst zegt er niets over. Dit maakt de strekking van de demonstratie erg vaag en extra riskant.
Volgende eis: ‘het normale leven weer oppakken’. Kunnen de organisatoren die eis alsjeblieft aan het virus voorleggen? Aan de regering gesteld is het een onzin-eis. Zoiets eis je niet, zoiets doe je. Of je doet het (nog?) niet. Hooguit kun je eisen dat de regering beperkingen op dat leven, opheft. Of mensen het ‘normale leven’ dan oppakken, maken mensen zelf wel uit. Ik mag hopen dat mensen nog geruime tijd aan de voorzichtige kant blijven in hun persoonlijke gedrag. Bovendien: was dat ‘normale leven’ wel waard om te hervatten? Een leven vol loonarbeid en dwangmatige consumptie en to hell with the consequences?
Volgende eis: ‘de economie weer maximaal aan de gang krijgen’. Aha, de kapitalistische aap komt uit de pseudo-libertaire mouw. Daar gaat het – zoals bij heel veel anti-lockdown-protesten – weer eens om. Het geld moet rollen, wij moeten weer het uitgaansleven in, wij moeten weer gewoon aan de slag. Mensen zijn het middel. De economie is het doel. De vraag of ‘de economie’ wel zo goed is voor de mensen wordt hier nooit gesteld.
De laatste vier eisen – over ‘transparante informatievoorziening’, een ‘open debat’ over de aanpak, en dergelijke, en een ‘optimale voorbereiding op een eventuele volgende epidemie’ – zijn dan wel weer goeddeels zinnig. Maar wie al gaat steigeren bij zelfs maar het gebruik van woorden als ‘het nieuwe normaal’ en ‘de 1,5 meter samenleving’, wie dat soort kreten te lijf wil, niet zozeer met argumenten – graag! – maar met censuur, is zelf geen oprecht voorstander van zo’n ‘open debat’. De drogredeneringen en onwaarheden waarmee veel anti-lockdown-initiatieven, ook Viruswaanzin, van druipen, geven al evenmin veel vertrouwen in het soort debat dat ze zeggen voor te staan.
Voor dit ratjetoe van deels redelijke, maar voor een flink deel ook kwalijke eisen en verlangens is de inmiddels verboden demonstratie dus op touw gezet. Ik mag hopen dat dit verbod alsnog wordt teruggedraaid. En ik mag vervolgens hopen dat organisatoren en DJs vervolgens hun actie houden voor een leeg Malieveld. Voorstanders van vrijheid en solidariteit hebben wel wat beters te doen.
Noten
1 ‘Coronaprotest in Den Haag verboden, organisatoren stappen naar rechter’, NOS, 19 juni 2020
3 idem
4 idem
5 ‘Waar ben jij 21 juni 2020?’ Viruswaanzin.nl
Ook verschenen bij: PeterStormt
