Het thans gepast geachte verhaal is dat “socialisme niet werkt”. Lange rijen in winkels die niets in voorraad hebben – het nieuwste voorbeeld is Venezuela dat na jaren onafhankelijk-landje-spelen weer in het gareel moet. Nee, dan de supermarkt met twintig merken margarine die op de keper beschouwd uit dezelfde fabriek komen maar elk een ander imago hebben.
Twee dingen goed begrijpen:
- Socialisme is geen kwestie van al dan niet “werken” in de zin van functioneren. Het is in eerste en laatste instantie een morele zaak. De zaak van eerlijk of zo eerlijk mogelijk delen. Een zaak van rechtvaardigheid. En als streven dient het niet vanuit het oogpunt van consumptiegoederen beoordeeld te worden. Socialisme betekent niet: collectieve armoede. Het betekent: collectieve rijkdom delen.
Het streven hiernaar kan op allerlei manieren vorm krijgen, en onder alle mogelijke vlaggen – zelfs die van het liberalisme, hoe onwaarschijnlijk het misschien lijkt. - Kapitalisme is geen systeem om rijkdom te creëren. Nader toegespitst: het maakt wel rijken, maar het maakt veel meer armen. Ik vind de retoriek van de “99%” tegen de “1%” nogal onplezierig, zachtgezegd. Maar dat een kleine minderheid zeer rijk wordt dankzij de huidige eigendomsvormen die een grote meerderheid in onzekerheid met de dreiging van of met daadwerkelijke armoede laat leven, staat vast.
Het verbaast mij nogal dat ik dit, het pakkendste hoofdstuk uit het eerste deel van Das Kapital, hier niet eerder ter sprake heb gebracht. Hoe is het kapitaal tot stand gekomen? Een goedbewaard geheimpje: niet door het harde werken van sommige noeste “landgenoten”. Tenzij je gewelddadige particuliere inbezitneming van gemeenschappelijk goed hard werken noemt. Of het zich gewelddadig eigen maken van goed van volkeren overzee, tot mensen van die volkeren aan toe. De oorspronkelijke accumulatie gaat met grof geweld, tot vandaag aan toe (in nog niet geheel kapitaalrijp gemaakte streken in Zuid-Amerika, Afrika, Azië).”Onteigen de onteigenaren!” De juiste leuze al sinds de Middeleeuwen en erna, van de boerenopstandelingen van Vlaanderen en Frankenland, via de Engelse revolutionairen van de zeventiende eeuw, de Haïtianen omstreeks 1800, tot en met de naar een eerder revolutionair genoemde Zapatistas van México vandaag. Onmogelijk zelfs maar bij benadering op te sommen.
Armoede bestrijden is kapitalisme bestrijden. Of andersom. Wie het beproeft zal al snel merken wie zij als tegenstander heeft.
