Cees Bronsveld verraste mij met deze opmerking in zijn Bladeren-rubriek op Libertaire Orde:
Terug naar Tjeenk Willink’s Tromp-lezing. De verwaarloosde staat heette die. Tjeenk Willink bepleitte daarin onderhoud van ‘de staat’. Dat zullen anarchisten hem niet zo gauw nazeggen. Tegelijkertijd bedacht ik mij dat anarchisten eigenlijk nauwelijks een staatstheorie hèbben. Anarchisten zijn tegen de staat, op goede grond, maar dat is het dan wel zo ongeveer.
Geen revolutionaire praktijk zonder revolutionaire theorie. Het zal niet alleen de volstrekte theorieloosheid van Nederlandse anarchisten zijn die hun irrelevantie onderstreept. En het Nederlandse anarchistische tijdschrift gewijd aan theorie is alweer jaren geleden opgeheven.
Is het speciaal Nederlands, die theorieloosheid die hoort bij lifestyle anarchism? Zo’n demonstrant die in een andere stad naar “kameraden” zoekt en ze herkent aan hun kleding. Zo’n andere demonstrant die een zwarte vlag in het biootje combineert met de Palestijnse – die heeft het idee van “tegen de staat” niet helemaal begrepen. Of wel? Het wordt niet op prijs gesteld als je zegt dat het te belijden antizionisme in feite antisemitisme is, en naar ik vermoed is ook het zogeheten antikapitalisme daaraan gelijk te stellen. Ik denk aan de octopus van Greta Thunberg. Bijvoorbeeld.
Want ja, wat moet er in plaats van kapitalisme komen? Ik broed nog op een stuk daarover, godlof hoef ik niet het verlossende woord te bieden, daar niet van. Ik zag iets bij mijn makker van vroeger dagen, waar blijft de tijd zegt u dat wel, Dolf Jansen:
Wel heb ik behoefte te weten hoeveel mogelijkheden er zijn om te veranderen. De politiek gaat dat niet doen. De huidige machthebbers gaan dit systeem niet veranderen. Het moet van ons komen, van iedereen die zijn gedrag aanpast en andere mensen kan beïnvloeden. Mensen die coöperaties vormen, mensen die op energiegebied, op voedselgebied, op woongebied, op noem alle gebieden maar op, samenwerkingsverbanden vormen om het systeem zelf te veranderen. Dat is niet alleen de enige manier, maar ook iets hoopvols. Want dat betekent dat je zowel zin geeft aan je eigen leven als aan de vastgelopen samenleving. Dus daar zit mijn hoop en mijn positieve blik.
Eerlijk gezegd interesseert het mij allang niet meer of dat dan anarchistisch is, al lijkt het mij wel. “Werkers, werkt voor elkander!”, het was het motto van die opmerkelijke scheut aan de tak van het socialisme in Nederland, Gemeenschappelijk Grondbezit. De manier om als het ware organisch de staat te overwinnen. Maar goed, hoe verder met die staat? Daarover een volgend keer.
– Uitgelichte afbeelding: By Erramunjoakin – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=15127746
