Zoals Naci en Alamo via het witte doek onsterfelijk werd gemaakt door Tony Gatlif, zo heeft Emir Kusturica hetzelfde gedaan met het lied Ederlezi. Kusturica maakt, evenals Gatlif, films over het leven van de Roma. De muzikale invulling is steevast in handen van Goran Bregović, die net als Kusturica is geboren in Sarajevo. Ederlezi zit in de film ‘Dom za vešanje’, bij ons bekend onder de wat tamme titel ‘Time of the Gypsies’.
Alle Roma vieren feest, zo vertelt het lied ons, ter ere van Ederlezi, het lentefestival dat wordt gehouden op de naamdag van Sint Joris (6 mei). In het Servisch heet die feestdag Đurđevdan, en zo luidde ook de titel van de versie die Bregović aanvankelijk met zijn folkrockband Bijelo Dugme had opgenomen. Ederlezi (of iets wat daar taalkundig aan verwant is) is de benaming in de wat meer oostelijk gelegen taalgebieden in en rond de Balkan (Turkije: Hidrellez) en zo ook in de oorspronkelijke taal van het lied, het Romani.
Maar Bregović zou Bregović niet zijn als hij niet daarnaast nog ontelbare spin-offs van het nummer had gelanceerd, met even zovele internationale sterren. Op die manier hebben naderhand nog versies in het Pools, Grieks en you name it het levenslicht mogen aanschouwen. En verder is het nog gretig gecoverd. De oorspronkelijk tekst, met het Roma-thema, is met name populair onder onderdrukte volkeren, zoals daar zijn Koerden, Armeniërs en Palestijnen. (Zie de wiki-link voor de verschillende teksten en vertalingen.)
Want al gaat het over een festijn, het is bepaald geen opgewekt lied. In de Roma-versie is de ik-figuur te arm om aan de feestelijke dis bij te dragen, in Đurđevdan is het de geliefde die node gemist wordt – en zo borduurt men daar vrijelijk op voort, zoals die dingen gaan tijdens muzikale rondreizen.
De filmversie blijft toch het allermooist (hier met het nummer Elo Hi er achteraan geplakt):
En verder hoef je dus maar youtube af te struinen. Tussen de vele covers vond ik persoonlijk die van Redi Hasa en Maria Mazzotta eruit springen. Hij komt uit Albanië, zij uit Italië (Salento) en volgens de omschrijving betreft het “an extraordinary duo that brings to light the possible ties between the repertories that sail across the Adriatic Sea, linking the Balkans and Carpathians with the regions of southern Italy.”
Sa me amala oro khelena
Oro khelena, dive kerena
Sa o Roma daje
Sa o Roma babo babo
Sa o Roma o daje
Sa o Roma babo babo
Ederlezi, Ederlezi
Sa o Roma daje
Sa o Roma babo, e bakren chinen
A me, chorro, dural beshava
Romano dive, amaro dive
Amaro dive, Ederlezi
E devado babo, amenge bakro
Sa o Roma babo, e bakren chinen
Sa o Roma babo babo
Sa o Roma o daje
Sa o Roma babo babo
Ederlezi, Ederlezi
Sa o Roma daje
