Thomas Piketty, auteur van Kapitaal in de 21e eeuw, en Yanis Varoufakis, boegbeeld van DiEM25, zijn het oneens over een linksgeoriënteerde route voor de EU. Langzaamaan komen er meer uitingen, tot nog toe van economen, voor steun aan de ene aanpak dan wel aan de andere. Hopelijk verbreedt het debat zich binnen afzienbare tijd met deelnemers uit andere professies opdat we ook politiek stappen vooruit kunnen zetten. Voorlopig is de discussie nog beperkt en gaat ze over de financiering van stimuleringsplannen via obligaties of belastingen.
Sociaaldemocratie
Het debat speelt zich af in bijdragen op Social Europe, een sociaaldemocratisch georiënteerde website. Gelukkig zijn de commentaren niet beperkt tot louter die van sociaaldemocraten. Dan kom je moeizaam, zo niet onmogelijk, verder dan Treurige verhalen van sociaaldemocraten. Over de teloorgang van de sociaaldemocratie zijn inmiddels talloze artikelen verschenen. In ’treurige verhalen’ heb ik over die achteruitgang grofweg de twee benaderingen geschetst van de sociaaldemocraten. De ene hunkert naar de sterke periode van de sociaaldemocratie in globaal de drie decennia volgend op WO-II. Nostalgie naar het verleden is natuurlijk geen remedie. De andere analyseert oorzaken van de neergang maar geeft geen remedie, of zegt hoogstens dat de sociaaldemocratie met iets nieuws moet komen. Wat dat ‘iets nieuws’ is, daarover heeft men geen idee. Het Piketty-Varoufakis debat is nu zo belangrijk omdat daar wel een vernieuwende aanpak wordt besproken.
Green New Deal
Varoufakis’ ‘Green New Deal’ is in zoverre innoverend daar er over een linkse strategie voor de ontwikkeling van de EU als geheel eigenlijk nog geen discussie van de grond was gekomen. In hoofdzaak kwamen linkse standpunten niet verder dan pro- dan wel anti-EU sentiment. Als daarbij de economie ter sprake kwam, ging het over de Duitse of de Franse economie, of eventueel over nog een andere, en haar mogelijke waarde voor de EU. Daarentegen is de ‘Green New Deal’ EU-breed. Die beoogt een stimulering van de economie zoals Franklin D. Roosevelt die eertijds in de VS van de grond tilde en daarbij wordt in deze versie vooral op groene projecten gemikt. De financiering ervan krijgt gestalte door middel van obligaties.
Urgentie
De economisch-technische discussie over obligaties versus belastingen laat ik over aan professionele economen. Inmiddels heeft econoom Carlo D’Ippoliti in een bijdrage gesteld dat een synthese van de visies van Piketty en Varoufakis nodig is. Dat lijkt me voor de hand liggend. Naast de economische aspecten vallen echter politieke kanttekeningen te maken over het in het debat naar voren gebrachte. Zo is een EU-brede ‘New Deal’ nu niet meer urgent want het economisch sterkste deel van de EU beleeft een hoogconjunctuur. En bij de nadruk op groen staat Varoufakis sowieso op grote achterstand ten opzichte van de Groenen, die al decennialang hameren op groene beleidsmaatregelen. De ‘Green New Deal’ wordt zo iets om er de volgende economische crisis mee aan te pakken. Die komt er zeker, al kan niemand voorspellen wanneer. Maar momenteel spreekt Varoufakis’ plan weinig aan.
Progressieve belastingen
Voorts probeerde econoom en geregeld co-auteur van Varoufakis Stuart Holland in zijn bijdrage Varoufakis te ondersteunen door te stellen dat financiering met behulp van obligaties geen verandering van EU-verdragen en geen federale belastingen impliceert. Maar de opzet van DiEM25 is nu juist om tegen 2025 het Verdrag van Lissabon wel te doorbreken. En als een stimulering van de Europese economie nu niet urgent is, zijn EU-brede maatregelen op het gebied van bijvoorbeeld migratie dat wel – herziening van de Dublin-verordening – en in een federatie kunnen linkse politici op dat dossier veel effectiever (geen veto van Viktor Orbán en consorten) opereren. Bovendien pleit tegen obligaties in het algemeen dat ze een vaste rente kennen. Daarentegen kan een progressieve belastingheffing de armen meer ontzien dan de rijkaards.
Voortploegen
Het Piketty-Varoufakis debat staat nog maar aan het begin van zijn evolutie. Er zal nog heel wat voort te ploegen zijn. In ieder geval brengt het links verder dan het vruchteloze gejeremieer van de sociaaldemocraten.
