Met niet meer dan vijf eerstejaarsstudenten en zes tweedejaars was het al een tijd duidelijk dat de bachelorstudie Nederlands aan de Vrije Universiteit Amsterdam een groot probleem had. Een paar maanden na de viering van het honderdjarig bestaan van de studie Nederlands is de kogel door de kerk: de VU stopt met de studierichting die is ingebed in de brede bachelor literatuur & samenleving.
Er zijn simpelweg te weinig aanmeldingen, vat woordvoerder Agterhof van de universiteit de problemen samen in het NPO Radio 1 programma De Taalstaat. “Voor ons is deze bachelorstudie een verliesgevende operatie. Zonder groei is de rekensom helder en is stoppen de enige keuze.” (NOS)
Die “bachelor”, verhaspeling van baccalaureus, de lauwertak met bessen die je kunt omhangen als je die graad behaald hebt, moet ik altijd even vertalen naar hoe het heette toen de universiteit toch nog iets meer pretentie had. De kandidaatsfase, bedoelen ze. Pretentie, zeg ik, want een instelling voor hoger onderwijs die verandermanagement en zelfs bedrijfskunde in het Nederlands – nee maar, wat een durf – aanbiedt kan al niet meer serieus genomen worden.
Maar vanuit dergelijke vakken komt ongetwijfeld het inzicht dat een studie niet verliesgevend, zelfs geen verliesgevende operatie (ja, het Nederlands is al niet denderend aan de VU) mag wezen. Het doel van de universiteit is immers niet het bedrijven van wetenschap en het inleiden en voorbereiden op zelf wetenschap bedrijven van studenten. Het doel is winst. Volgens de logica: de huisarts is er niet om te genezen, maar om winst te maken. De bakker bakt niet om brood te maken maar voor de winst.
Wat winst is en waar die vandaan komt is dan weer niet een vraag die men dient te stellen.
Is het schoolonderwijs Nederlands niet meer in hoge mate een wegwijs maken in de literatuur? Ja, het is dodelijk voor de interesse om klassikaal te lezen, of “voor de lijst”. Maar wat houdt het dan in? En moet een studie aan de universiteit een opleiding tot docent zijn? Ik stam nog uit een tijd waarin er doctores voor de klas stonden. Een doctorandus was al minder, en iemand met helemaal niets voor zijn of haar naam – tja, die zal wel op de een of andere manier gekwalificeerd zijn, maar het was toch nòg minder. Wat is er misgegaan met het onderwijs en de studie, dit alles terwijl ik even niet heb opgelet?
Studie Nederlands op gereformeerde grondslag – heeft het ooit bestaan? Wat was de speciale reden waarom men naar de Vrije Universiteit zou gaan om Nederlands te studeren? Ik denk aan iets als “eigen kring”, heel belangrijk in die – eh – kringen. Ik heb geen antwoord op deze vragen, ik weet wel heel zeker dat het geen operatie is en dat het ook niet winstgevendheid beoogde.
En terwijl jongeren ongeduldig de straten vullen om te roepen dat het roer om moet, gaat alles zo zijn gewone catastrofale neoliberale gangetje. Meer Schiphol, meer Lelystad Airport, doorgaan met olie pompen en autorijden en dan maar geen Nederlands meer doceren.
