‘Minder macht voor Brussel’, is een slogan die verschillende politieke partijen hanteren. De nationale parlementen zouden niet minder maar meer bevoegdheden moeten krijgen om Brusselse regelgeving in goede banen te leiden. Mark Rutte haastte zich uit spreken dat hij geen soevereiniteit wil overdragen aan Brussel.
Toch realiseren velen zich dat Europese samenwerking noodzakelijk is om vrede, stabiliteit en vooral welvaart te garanderen. Hechte Europese samenwerking is nodig, om nieuwe, grote en grensoverschrijdende problemen als klimaatverandering, milieuvervuiling, internationaal terrorisme en mondiale tegenstellingen tussen arm en rijk aan te kunnen pakken. We hebben een goed functionerende Europese Unie nodig, om duurzame en veilige verhoudingen met machtige landen als de Verenigde Staten, Rusland en China te bewerkstelligen. En een Europese Unie gebaseerd op bescherming van democratische en sociale rechten van haar burgers is ook de beste waarborg voor eerlijke relaties met zich ontwikkelende landen.
Maar meer invloed van nationale parlementen en hechte Europese samenwerking vloeken met elkaar. Uitleg daarvan lijkt overbodig. Zowat iedere dag zijn we getuige van felle gevechten om de cirkel vierkant te maken, om zoveel mogelijk nationale soevereiniteit te behouden en tevens financiële bevoegdheden op Europees niveau te creëren. Die Europese supervisie is nodig om uit de eurocrisis te geraken.
Soevereiniteit
Soevereiniteit had van oudsher een betekenis die de macht van een vorst aangaf. De ene vorst was wat meer soeverein dan de andere, de een had wat meer macht dan de ander. In de 16e eeuw gaf de politiek filosoof Jean Bodin er een engere omschrijving aan. Een soeverein hoeft slechts aan god verantwoording af te leggen. Er staat niemand boven hem. Toen Bodin het begrip als zodanig formuleerde, deed hij dat om de macht van de Franse koning te legitimeren. Later, na de Amerikaanse onafhankelijkheid en de Franse revolutie, ging soevereiniteit van de vorst over op het volk. Uiteindelijk heeft het volk in een land de beslissende macht. De regeringsleider of regering is daarbij de tijdelijke uitvoerder, die zorg moet dragen voor de volkssoevereiniteit.
Maar ten tijde van de Franse revolutie was er al de invloed van de filosoof Immanuel Kant die de volkssoevereiniteit inperkte. Kant was van mening dat het systeem van soevereiniteit niet kan opboksen tegen mensenrechten. Een organisatie als de Verenigde Naties, die in 1948 de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens opstelde, beteugelt daarmee de macht van de staten. En door deelname aan recentere organisaties als de NAVO en de EU hebben staten in Europa opnieuw een deel van hun macht overgedragen.
Keuze
Kiezen is onvermijdelijk. “Ne pas choisir, c’est encore choisir (niet kiezen is toch kiezen)”, meende filosoof Jean-Paul Sartre al. Minder macht naar Brussel en hechte Europese samenwerking gaan dus niet samen. In de keuze tussen de twee speelt de notie soevereiniteit een rol. Hoewel die bepaling van alleenrecht langzamerhand betrekking heeft op een steeds kleiner wordende staatsmacht, halen politici, als het zo in hun kraam te pas komt, soevereiniteit graag uit de kast. Het benadrukken van soevereiniteit is echter niet op de eerste plaats in het belang van een bevolking. Waarom zou trouwens de ene burger in Europa voordeel moeten halen ten koste van een andere? Soevereiniteit blijkt vooral ten dienste te staan van het beschermen van specifieke ondernemersbelangen. De negatieve houding van Engeland jegens de voorgestelde wijzigingen van het Verdrag van Lissabon is met name ingegeven door de vooraanstaande rol van de Londense City. De speelruimte van de grote financiële instellingen in Londen moet behouden en behoed worden.
Soevereiniteit krijgt allengs dezelfde vieze smaak terug zoals Bodin die er aan gaf. De begripsbepaling staat vooral ten dienste om de macht van de reeds machtigen te bestendigen. Het belang van de gewone burger is ver te zoeken.
Amen!
!Amen! met bommen en granaten voor andere soevereine staten.
@Sjaak: Dat de VN en ook Straatsburg ons goede dingen hebben opgeleverd ohgv mensenrechten, wil nog niet zeggen dat we ons in elk opzicht & blindelings moeten storten in internationale decreten. Elk voorstel moet op z’n eigen merites beoordeeld worden. Je zegt dat het argument van soevereiniteit vaak wordt ingezet door lieden met zo hun eigen financiële belangen, en dat is waar. Maar dat is geen argument waardoor het ESM van de weeromstuit maar meteen een goed plan is. We moeten naar believen miljarden ophoesten als het verdrag dat nodig acht – maar op grond waarvan? De beoordeling van de kredietwaardigheid van landen is bovendien geen objectief gegeven, maar hangt van willekeur aan elkaar. Vergaande Europese samenwerking is een prachtig idee – maar dan graag goed doordacht.
@Joke
Werken alle internationale organen automatisch goed? Nee, eerder integendeel. Kritiek blijft nodig.
Het stukje over soevereiniteit handelt over een onderdeeltje van ‘goed doordachte ideeën’. Zwaaien met het begrip soevereiniteit is vaak niet goed doordacht, werkt menigmaal zelfs contraproductief ten aanzien van hetgeen wordt beoogd.
Waar het eigenlijk om gaat is subsidiariteit. Welke beslissingen moeten op welke plekken genomen worden om een goed functionerende maatschappij te krijgen? Een beslissing over een bankje in het park hoort natuurlijk niet in de Europese Raad thuis, die hoort in de lokale politiek. Een van de argumenten die in de subsidiariteitsdiscussie meespeelt is dus soevereiniteit. Maar dat argument wordt vaker misbruikt dan terecht gebruikt, zoals ik heb proberen aan te geven.
Krijg je door soevereiniteitsbehoud meer te eten? Ook op de wat langere termijn? Dat lijkt mij de belangrijkste – niet de enige – overweging.
“Krijg je door soevereiniteitsbehoud meer te eten?”
Dat vind ik dan toch net zo goed een populistische vraagstelling. Krijg je meer te eten door het weg te geven? En stel dat dat het geval zou zijn, is het dan wel zo slim om je máág de doorslag te laten geven?
Het begrip soevereiniteit is heel absoluut, het afstaan ervan is onomkeerbaar. Het gaat over macht, niet over bevoegdheden. Maar in de huidige discussie gaat het ook om macht – over heel veel dingen heb je gewoon geen moer meer te vertellen. Machtsverdeling en checks & balances? Ik zie ze in geen velden of wegen. Een bankje in het park is iets huishoudelijks – beetje een zwaktebod als je slechts daarin autonomie zou opeisen. Europa moet een democratische grondslag hebben, geen verticaal geleid gebeuren zijn.
Verder vind ik de juridische kant van Europa een compleet ander verhaal dan de economische: over de mensenrechten is consensus (we beschouwen ze zelfs als ‘universeel’), ze zijn min of meer objectief, terwijl het economische aspect politiek gekleurd is (niet van algemene beginselen uitgaat). Straatsburg mag van mij gerust ‘macht als zodanig’ uitoefenen over ons kabinet – omdat het a-politiek is – maar Brussel niet. We zien regelmatig specifieke regelingen à la de beruchte ACTA van hogerhand voorgekookt worden en vervolgens middels slikken of stikken door de nationale parlementen geprakt. En als er een autoriteit komt die macht krijgt over nationale begrotingen, dan gaat die volgens bepaalde dogma’s bepalen op welke wijze je moet bezuinigen. Bovendien is het niet transparant: er heerst willekeur op grond waarvan je precies je triple A-status kwijtraakt, en het is niet duidelijk wie er daar allemaal om de tafel zitten. De aloude vraag “Wie bewaakt de bewaker?” dringt zich nogal op, zeg maar. Wie garandeert ons dat we geen IMF-achtige toestanden in huis halen?
We raken wat off-topic, maar soit.
Ik wil toch reageren op je laatste opmerking.
Joke Mizée schreef:
In relatie daartoe las ik pas geleden een aardige quote: “Permit me to issue and control the money of the nation and I care not who makes its laws.”
Deze uitspraak is gedaan door een 18e eeuwse bankier: Mayer Amschel Rothschild.
Die uitspraak zegt veel over de huidige situatie in de wereld. Reusachtige financiële instellingen bepalen grotendeels onze politiek. En verzetten we ons ertegen, dan maken we kans op een regering van technocraten, zoals die van Monti in Italië of Papademos in Griekenland. De uitgifte van ons geld gebeurt in Frankfurt, evenals de controle erover. Willen we toch nog een beetje invloed kunnen uitoefenen tegenover de macht van het grote geld, dan is het aan te bevelen om ons democratisch te verenigen in grote verbanden, zo groot als met enig realisme mogelijk is in ieder geval. Om zo enige kans te maken een tegenwicht te vormen tegen Goldman Sachs cum suis.
@6: Goldman Sachs heeft ook de ECB in handen. Ik zie de EU nog niet zo gauw opstaan tegen de ECB – sterker nog: dat is de instantie waar we onze soevereiniteit aan verkwanselen.
@7 Joke
We draaien lekker in een rondje. Mijn stukje ging over het misbruik van het begrip soevereiniteit, dat het niet wordt gebruikt in het belang van Jan met de Pet. In reactie #4 heb ik aangegeven dat het eigenlijk om het welzijn (meer te eten) gaat. Na wat discussie omzwervingen kom je weer terug met soevereiniteit, dat we dat zouden verkwanselen, zonder aan te geven wat we dan concreet zouden verkwanselen.
@8: Welk orgaan de hoogste macht heeft, dat verkwanselen we. Waar we nu een getemperd systeem kennen waarin de machten elkaar in evenwicht houden (idealiter dan), komt er ineens ‘baas boven baas’ en dat zonder democratische legitimatie. Het is misschien iets beter geformuleerd als ik ervan maak: we verkwanselen als Nl. onze huidige autonomie, (onze bevoegdheid om zelf wetten te maken binnen de kaders van de rechtsstaat) in ruil voor een soevereine instantie (de absolute, oncontroleerbare macht van de begrotings-autoriteit). Die macht is soeverein te noemen omdat-ie geen enkele legitimatie behoeft (van verkiezingen of grondwet) en compleet naar willekeur kan handelen (zonder verantwoording). Concreet kan het bv. betekenen dat ze ons kaal kunnen plukken en dwingen om alle sociale zekerheid overboord te gooien, naar Grieks model. Als ik zou stellen dat dit een staatsgreep is, kun je je daar dan wel in vinden?
Joke, chapeau – goed afgewerkt.
Misschien is het een idee om over een poos te bekijken hoe het Groot-Brittannië in zijn nieuw vergrote soevereiniteit vergaat?
@11: Een suggestief argument. Waarom vermijd je het over de inhoud te hebben, over de bezwaren die sceptici hebben? Je doet alsof ze spoken zien. Beter geen verdrag dan een slecht verdrag, toch? Ik zou tenminste de kleine lettertjes lezen als ik zeggenschap af zou staan.
@12 Joke,
The proof of the pudding is in the eating.
Zeker, het voorstel van Merkozy is niet best (http://www.welingelichtekringen.nl/17055-fd-duitsland-en-frankrijk-grijpen-de-macht-ten-koste-van-de-kleintjes-zoals-wij.html).
Maar de kritiek erop zit niet in de verloren soevereiniteit, maar in het ondemocratische, onevenwichtige karakter, waarbij vooral Duitsland en Frankrijk de scepter zwaaien.
Ben het eens met Joke.
Iets off topic, lees maar eens.
Rene Tissen : We krijgen gelegenheidscombinaties van lidstaten.
http://www.rtl.nl/components/financien/rtlz/redactie/column/tissen/2011/articles/We-krijgen-gelegenheidscombinaties-van-lidstaten.xml