De klap van de historische molen

Gisteren vertelde onze premier Mark Rutte, met op de achtergrond replica’s van historische schepen met daaromheen rubberbootjes en plastic pleziervaartuigen, dat hij heel graag terug wilde naar de sfeer van de Gouden Eeuw. Sail Amsterdam is ondertussen uitgegroeid tot een gigantisch spektakel dat meer bezoekers trekt dan de kermis van Tilburg en de kermis van de Vierdaagsefeesten in Nijmegen. Rutte heeft acht jaar over zijn opleiding geschiedenis gedaan en kreeg waarschijnlijk alleen een bul omdat de universiteit van hem af wilde. Ook zijn voorganger Balkenende droomde van een nieuwe Gouden Eeuw voor Nederland en pleitte voor een VOC-mentaliteit. Zulke voorstellingen doen het goed bij het grote publiek, waar een groot deel serieus denkt dat Nederland er vroeger uitzag als op de prenten van Anton Pieck en Rien Poortvliet.

In werkelijkheid was de zeventiende eeuw alleen succesvol voor de VVD’ers van die tijd. Tot 1648 waren de Nederlanden voortdurend in staat van oorlog met Spanje. In de tweede helft was er een economische opbloei, er was sprake van massa-immigratie en de kooplieden deden goede zaken. Maar ook misdaad en piraterij tierden welig en de kloof tussen arm en rijk werd alsmaar groter. De allerrijksten kochten adeltitels om daarmee een positie te veroveren in het staatsbestel. Tegen het einde van de Gouden Eeuw was Nederland zo’n beetje in oorlog met de rest van Europa, maar als gezegd, de zakenmensen, speculanten, wapenhandelaren en slavendrijvers deden goede zaken. Toen Nederland door de vele oorlogen financieel uitgeput raakte en zijn economische toppositie verloor vertrokken de meesten van hen naar Groot-Brittannië.

Waarom Rutte deze tijd wil herbeleven is lastig te verklaren. Veel Nederlanders blijven hardnekkig denken dat vroeger alles beter was terwijl dat aantoonbaar niet zo was. Vroeger was er veel meer armoede, mensen gingen eerder dood aan vreselijke ziekten en er was veel meer misdaad dan mensen zich nu nog kunnen voorstellen. Het past blijkbaar in de tijd om te suggereren dat toen er nog geen vluchtelingen voor oorlog, geen EU en geen milieuactivisten waren Nederland een rijk en welvarend land was en iedereen gelukkig was. Dat past dan ook in de trend om te suggereren dat Nederland geen belastingparadijs is, er geen vervuiling is en racisme en discriminatie hier niet bestaan. Dat tot 1956 vrouwen voor de wet handelingsonbekwaam werden geacht en niet zelfstandig een huis mochten kopen is iedereen alweer vergeten.

Dat gebrekkige historische besef verklaart waarom regelmatig historische fantasievoorstellingen het goed doen bij een groot publiek. Het geeft een gevoel van identiteit en ergens bij te horen, ook al is het allemaal verzonnen. Dat verklaart wellicht ook dat zoveel Nederlanders een bedreiging zien in vluchtelingen. Was men vroeger bang voor oorlog, tegenwoordig is men bang voor mensen, die door oorlog en geweld alles kwijt zijn geraakt en ook moeten vrezen voor hun leven en daarom vluchten. Vluchtelingen worden gelukzoekers genoemd om maar te suggereren dat het geen echte vluchtelingen zijn. Op vele webfora worden ze ongedierte genoemd die ons bedreigen en proberen ons over te nemen. Als je kritiek hierop hebt word je pedofiel, communist, nazi of een combinatie hiervan genoemd. Je vraagt je soms af waar al die miljarden investeringen in onderwijs en de kenniseconomie gebleven zijn.

Ook de media bieden de helpende hand. Voor de NOS is er geen verschil meer tussen immigranten, vluchtelingen en asielzoekers. Er sterven dagelijks mensen die wanhopig in gammele bootjes proberen de oversteek te maken naar Griekenland en Italië. Voor veel Nederlanders kunnen ze niet snel genoeg verdrinken. Opgehitst door Wilders c.s. en opiniemakers die geld verdienen met desinformatie, ontmenselijking en stemmingmakerij, wordt de roep om met geweld de vluchtelingenstroom te stoppen alsmaar groter. In Duitsland heeft men ondertussen het licht gezien. Duitsers die al dan niet anoniem op Facebook oproepen tot geweld tegen asielzoekers en immigranten kunnen rekenen op een boete van 5000 euro of 120 dagen gevangenisstraf. Of dat in Nederland ook zal gebeuren is maar de vraag. Het in brand willen steken van opvang voor vluchtelingen wordt hier gezien als heldendaad en vrijheid van meningsuiting.