In een uitspraak van vrijdag 11 augustus 2023, volgend op de hoorzitting van dinsdag 8 augustus, heeft de Franse Raad van State de ontbinding van de beweging van de ‘Aardse Opstanden’ (Soulèvements de la Terre) opgeschort. De ontbinding was per decreet op 21 juni 2023 uitgevaardigd door de Franse regering (Voor een samenvatting van de beslissing van de Raad van State, zie hierOnline).
De afgelopen maanden heeft de Franse minister van Binnenlandse zaken, Gérald Darmanin, aangestuurd op het klein krijgen van de Franse ecologische beweging, waarvan de ‘Aardse Opstanden’ een deel uitmaakt. Naast het rijden van een juridische ‘scheve schaats’ in de zin van een ondeugdelijke juridische onderbouwing, bediende hij zich ook van een ‘complottheorie’ (of wat daarvoor moet doorgaan). Daarbij was het mogelijk voor hem ferme taal te uiten – allemaal tot genoegen van de Franse president Macron. Dat er een onheus spel gespeeld werd, wordt duidelijk als men het vraaggesprek van enige tijd terug leest met de Franse hoogleraar antropologie van de natuur, Philippe Descola, die de beweging ‘Aardse Opstanden’ steunt (ik vertaalde het vraaggesprek; zie hier).
De advocaten van de beweging ‘Aardse Opstanden’, die het regeringsdecreet ter vernietiging aan de Raad van State hebben voorgelegd, wijzen er in vraaggesprek met het ecologische internet tijdschrift Reporterre op: ‘De beslissing van de rechter roept op eraan te denken, dat men niet met machtsvertoon tot ontbinding kan overgaan en dat de bescherming van vrijheden voorrang moet hebben in een rechtsstaat’. Hieronder de vertaling en bewerking van enkele delen van het artikel in Reporterre over deze zaak, waarin ook de advocaten aan het woord komen (zie het artikel integraal hier). Tevens geef ik enkele overwegingen met betrekking tot Nederland. [ThH]
Sterke twijfel aan de legaliteit van de beslissing van de regering
De grondslag voor de beslissing van de Franse regering om de beweging te ontbinden zou gevormd moeten zijn door vervulling van twee voorwaarden. Ten eerste moet de maatregel genomen zijn omdat er sprake is van een situatie die als ‘urgent’ is aan te merken (een noodsituatie). Ten tweede mag er geen serieuze twijfel zijn over de legaliteit van de beslissing. De rechters van de Raad van State schatten in dat de invulling van de twee voorwaarden aan alle kanten rammelt, reden voor hen om met hun beslissing de werking van ontbinding op te schorten.
De beweging Aardse Opstanden telt zo’n 180 lokale steuncomités, die elkaar ontmoeten en oproepen tot actie. Door de uitspraak van de Raad van State is het weer mogelijk om zonder risico deel te nemen aan waar Aardse Opstanden als beweging voor staat. Dat er juridisch ‘een scheve schaats’ gereden werd, zit niet alleen in de verwijzing van de regering van een noodsituatie – waarvan geen sprake is. Het zit ook in de verzekering dat de beweging de facto een groep was, die ontbonden zou worden op basis van artikel L. 212-1 van de Franse Wet Binnenlandse veiligheid. ‘Noch de documenten in het dossier, noch de besprekingen tijdens de hoorzitting, laten ons immers aannemen dat het collectief op enigerlei wijze gewelddadige acties jegens mensen onderschrijft. Bovendien maken de acties die werden gepromoot door Aardse Opstanden [..] deel uit van de standpunten die deze groep heeft ingenomen ten gunste van initiatieven van burgerlijke ongehoorzaamheid. Zij claimt de symbolische aard ervan’ (aldus de samenvatting van de Raad van State).
Ik wijs mede op deze Franse situatie om kenbaar te maken dat een dergelijke ‘scheve schaats’ ook in Nederland kan worden gereden. Hopelijk is er nog zoveel van de rechtsstaat over dat met redelijke kans op succes hier verweer tegen is te voeren. Ik denk dan bijvoorbeeld tegen het toepassen van preventieve repressie door Nederlandse overheidsinstituties aangaande bij voorbaat verdachte, mogelijke aanhangers van Extinction Rebellion en Code Rood.
Vloeibaar
In het kader van definiëren is te verwachten dat overheden, de Franse maar ook de Nederlandse en andere, manifeste ‘vergissingen’ maken. Onder drang van het neoliberalisme is bijvoorbeed het idee van de flexibiliteit een van de grondslagen van de maatschappelijke orde geworden. Het is onder meer de Pools-Engelse socioloog Zygmunt Bauman (1925-2017) die van het beschrijven van die flexibiliteit, van dat vloeibaar worden, zijn hoofdtaak heeft gemaakt (zie bijvoorbeeld zijn Liquid Modernity, 2000). Wat hebben we zien ontstaan? De vloeibare samenleving met zijn vergankelijke relaties…
De flexibiliteit verwijst niet alleen naar het functioneren van de markt, maar ook naar de personen die aan de eisen van de veranderde economie moeten beantwoorden. Maar wat wil nu? De beweging Aardse Opstanden paste zich als beweging aan die vloeibaarheid aan. Het is geen organisatie, zoals die gebruikelijk wordt omschreven en dus past de mogelijke criminalisering van een organisatie (iets statisch) NIET op deze beweging (iets dynamisch). Sprake is van ‘een kenmerkende fout’ door overheden gemaakt. Dit verzekerden de verenigingen waar zij het over de Aardse Opstanden als ‘een stroom van gedachten’ hebben, in overeenstemming met de eisen van het collectief.
Dat collectief is ‘vloeibaar’. Het betreft een samengesteld conglomeraat, dat verenigingen, vakbonden en politieke partijen samenbrengt. Het is verstoken van geïdentificeerde leiders en leden, hoewel het breed wordt gedragen door een groot maatschappelijk ‘veld’. Bijna 150.000 mensen verklaarden zich via een petitie sympathisant en meer dan dertig verenigingen en politieke partijen hadden zich aangesloten bij de oproep tegen de ontbinding: van Greenpeace tot Solidaires via Friends of the Earth.
Voor hun advocaat, Sébastien Mabille, ‘betekent de beslissing van de Raad van State een einde van het proces van criminalisering van milieuactivisten. Voor het ministerie van Binnenlandse Zaken is het een afknapper. Dat heeft maanden in dit onderwerp geïnvesteerd’, vertrouwt hij aan Reporterre toe. Na een bespreking van enkele juridische kwesties, in Reporterre, is duidelijk waarom de Raad van State meent dat er ‘ernstige twijfel bestaat over de legaliteit van het decreet’ en dat die de werking op schort. Het gaat dus om een voorlopige beslissing. Waarschijnlijk komt de Raad van State in de herfst ten gronde terug op deze zaak.
Sinds het begin van het mandaat van de Franse president Emmanuel Macron is het de derde keer dat de Raad van State een ontbinding opschort en daarna volledig annuleert. ‘Nooit is er zoveel ontbonden, met in totaal ongeveer dertig procedures’, herinnert Sébastien Mabille zich. ‘Deze praktijk moet een keer ophouden’ …
Thom Holterman (gebaseerd op het artikel ‘Le Conseil d’État suspend la dissolution des Soulèvements de la Terre’, door Laury-Anne Cholez in : Reporterre van 14 augustus 2023, zie hier). Eerder verschenen bij Libertaire Orde.
– Uitgelichte afbeelding Libertaire orde/Reporterre
