Zojuist weer thuisgekomen. Op twee manieren! Letterlijk: na een dag op pad terug in mn egelholletje. Maar ook: na meer dan twee maanden wegens burn-out niet meer actie te hebben gevoerd, voelde de deelname aan het woonprotest vandaag in Amersfoort als thuiskomen, op een hele intense en persoonlijke manier. Daar hoor ik thuis: in de strijd, tussen mijn kameraden, mijn beste vrienden. Daar woon ik, waar ik ook verblijf.
Een woonprotest in Amersfoort dus, het zoveelste in een reeks die in september in Amsterdam begon en intussen Rotterdam, Arnhem, Tilburg, Den Haag, Utrecht, Groningen omvat. Er komen nog soortgelijke acties in Delft, Leiden, Veenendaal, Haarlem en Eindhoven. Elk protest heeft een iets andere titel: in Amersfoort heette het Woonrevolte. Ik was er niet alleen als demonstrant trouwens, maar ook als muzikant: Your Local Pirates waren uitgenodigd als deel van het podiumprogramma, en van die Pirates ben ik er dus eentje. Ik had onder gezondheidsvoorbehoud toegezegd, en ik vond energie genoeg om het er op te wagen. Ik zag op tegen de drukte en de reis. Ik had er tegelijk ook heel veel zin in, vooral vanwege het weerzien van kameraden en vrienden. Het is geweldig fijn geweest.
Dat weerzien begon al onderweg! Ik reisde alleen, maar na het overstappen in Utrecht ontwaarde ik een groep jonge mensen in overduidelijke anarcho/actievoerders-outfit die de trein in kwam. Daaronder een bekende, kameraad van me! Ik erheen, warme begroeting, er bleek nog een bekende van me bij te zitten, Met het hele groepje reisde ik het laatste stukje, zeer vrolijk nu en ook al wel geëmotioneerd. Op het station trof ik meer kameraden, en van daaruit ging het met een groepje naar het Eemplein waar ik nog weer meer bekenden en kameraden trof, en natuurlijk medepiraat Joke. Heel vermakelijk: er werd daar al muziek gedraaid – was dat nu de stem van Joke die ik hoorde? Ja hoor, liedjes van Your Local Pirates als opwarmer!
Op dat Eemsplein was eerst een manifestatie, voordat we in optocht gingen demonstreren. Sprekers dus. Twee sprongen er uit. Iemand van een initiatief om de wijk Jericho in Amersfoort te redden: daar dreigt allerlei sloopnarigheid. En iemand van CroesePoesen, de groep mensen betrokken bij het pand aan de Croeselaan in Utrecht dat rond het woonprotest daar in november gekraakt is, helaas niet zeer langdurig, want zeer binnenkort moeten ze er uit. Deze persoon beklemtoonde de noodzaak om te blijven kraken en steun te geven aan wie dat doet. Het is niet alleen protest, het is directe actie, zo werd het in het vurige betoog gezegd.
En ja, wij, Your Local Pirates, speelden ook! Eerst deden we ‘Fascisten! Pas op!’, voorafgegaan door enkele woorden van mijn kant waarin ik aangaf wat woonstrijd en antifascisme met elkaar te maken hebben. Fascisten wijzen zondebokken aan voor dingen als woningnood. Ze proberen wit tegen zwart op te zetten, ‘ons’ tegen tegen vluchtelingen en mensen van andere herkomst. Daarmee zaaien ze verdeeldheid tussen mensen die allemaal last hebben van woningnood, en leiden ze de aandacht af van de echte probleemmakers: speculanten, rijken, de staat en hun hulpstuk de politie. Die fascistentrucs zijn schadelijk we moeten de fascisten dus de weg versperren willen we de woonstrijd kunnen voeren en winnen. Zoiets, maar ik zei het iets beknopter. Vervolgens knalden we dat lied er uit.
Het tweede liedje, ons kraaklied ‘Wat Niet Mag, Dat Kan Nog Steeds!’ leidde ik in met enkele shout-outs. Een naar de CroesePoesen. Een naar Hotel Mokum, kraakpand en -initiatief in Amsterdam; het pand dat ze gekraakt hebben in 2021 is hardhandig ontruimd maar het initiatief blijft stoken tegen de woningnood. Aan de Autonomous Student Struggle: hun kraakactie aan de Waldeck Pyrmontlaan is ook met gewelddadige ontruiming beëindigd. Daar wees ik op de vlijmscherpe prachtverklaring die de groep na afloop uitbracht.(1) En aan het Kraaienest, een pand dat rond de jaarwisseling in Groningen is gekraakt, en waarvan de bewoners vorige week in een kort geding te horen kregen dat ze er voorlopig nog mogen blijven zitten ook!(2) Een heel mooie opsteker voor wat allang niet meer de nagloeiende restanten van een oude kraakbeweging zijn, maar de springlevende tekenen van een nieuwe kraakbeweging.
Toen dus het kraaklied! En dat werd meegezongen, ik zag mensen meebewegen, ik zag tijdens ons optreden ook gekleurde rook van een fakkel of zoiets achterop het plein! Natuurlijk sloten we dat kraaklied af met luid scanderen: ‘Wet Of Geen Wet – Kraken Gaat Door!’ Stevig geëmotioneerd kwam ik van het podium en spoedde me naar mijn vrienden. En toen hield ik het dus even niet droog. Tears of joy! Zo fijn dat ik dit mocht helpen doen, naast Joke en voor juist dit publiek dat voor mij dus helemaal niet zomaar ‘publiek’ was. Zo fijn om weer tussen kameraden op straat te zijn na zo lange onderbreking!
Niet lang hierna gingen we lopen. Wie zijn ‘we’ trouwens? Nou, er waren ettelijke honderden deelnemers op het plein en de optocht. Vrij divers in politieke zin. We zagen politieke partijen: SP, GroenLinks, Partij van de Arbeid. Ik dacht ook Rood gezien te hebben, de vroegere jongerenclub van de SP die hardhandig en onrechtvaardig het ouderlijk huis is uitgedonderd. Er waren diverse marxistische groepen, onder meer Revolutionaire Eenheid en Internationale Socialisten en de CJB, de Communistische Jongerenbeweging, gelieerd aan de old skool communisten van de NCPN. Ik vond de nadrukkelijke zichtbaarheid en ook hoorbaarheid van dit type politiek opvallend.
En ja, er waren mede-anarchisten! Tientallen, en dan heb ik het echt over flink wat meer dan twintig of dertig mensen. Opvallend veel jonge mensen die in overduidelijke anarcho-annex-punk-outfit meededen. Leuk om te zien, fijn om samen mee actie te voeren! Er zit leven in het anarchisme in Nederland, leven en groei.
Deze mensen – en ik ook – zetten natuurlijk een stevige keel op. Zo hoort dat. Het begon al op het Eemplein. Wet Of Geen Wet, Kraken gaat door’, had ik al als leus genoemd. De lui van GroenLinks kregen het ook te verduren. Die waren opvallend nadrukkelijk aanwezig, terwijl die partij een burgemeester heeft die in Amsterdam van het ontruimen van kraakpanden core business heeft gemaakt en ook op andere manier medeplichtig is aan gentrificatie en andere woningnoodbevorderend beleid. Dus riepen we maar weer eens: ‘Niet Groen! Niet Links! Maar Neoliberaal!’ Niet leuk om te horen voor deze mede-demonstranten, maar dat is dan jammer. Blijf dan ook niet in een partij zitten die precies bevordert waar een woonprotest juist tegen probeert te demonstreren.
Wel vond ik het wat unfair dat alleen GroenLinks deze behandeling van onze kant kreeg, Dus probeerde ik maar even richting PvdA: Niet Rood, Geen Roos, Maar Neoliberaal!’ Het leidde tot wat lacherigheid maar werd nauwelijks opgepikt. Toch verdient de PvdA zoiets, want die partij is natuurlijk nog veel medeplichtiger aan neoliberaal sloopbeleid dan GroenLinks dat op dit vlak eigenlijk nog maar net komt kijken. Mag ik even befaamde Amsterdamse ontruimingsburgemeesters en anti-kraakfanatici in herinnering roepen, zoals Samkalden, Polak, Van Thijn, maar veel recenter ook Van der Laan? Allemaal PvdA-ers. Dus de deelname van de PvdA aan woonprotesten is net zo ongerijmd als die van GroenLinks, en mag dus op soortgelijke wijze gehekeld worden. De oude wijsheid klopt immers nog steeds: Wer hat uns verraten? Sozialdemokraten!
Eenmaal aan het lopen begon het leuzen roepen pas goed. Dat leuzen roepen doen we als anarchisten luid en veel. Leuzen tegen woningnood, tegen de politie, voor vluchtelingen en tegen fascisme, tegen repressie en voor zelfbestuur en anarchie, en natuurlijk veelvuldig Wet Of Geen Wet, Kraken Gaat Door! Het is opvallend, en heel positief, hoe breed en algemeen die laatste leus inmiddels is. Woonprotesten zijn openlijk pro-kraken. Anarchisten zetten daar hard op in op demonstraties als deze, maar de pro-kraakhouding is veel breder dan dat.
Mij viel op dat er vanuit marxistische kring zeer bewuste pogingen gedaan werden om via leuzen zich te profileren. Woonstrijd is Klassenstrijd! Hoorde ik diverse malen heel gecoördineerd roepen uit die kring. Die leus kun je natuurlijk verschillend opvatten, maar klonk mij toch wel erg als poging alle thema’s binnen die traditionele klassenstrijd onder te brengen. Het is iets om als anarchisten een aansprekend en scherp weerwoord op naar voren te brengen.
De demonstratieroute was trouwens niet erg goed. Het eerste deel had kracht: dat voerde langs de wijk Jericho, waar dus nare plannen voor liggen, en waar we via leuzen solidariteit betuigden met bewoners. Sommige van die bewoners reageerden duidelijk verheugd op deze steun. Zoiets is echt mooi.
Maar de route voerde verder vooral langs andere woonwijken en door een stuk park. Nauwelijks door de binnenstad, en voornamelijk door stadsdelen waar heel weinig mensen ons zagen. We demonstreerden daarmee voornamelijk voor ons zelf, zonder een publiek dat ons ziet en er iets van kan vinden. Dat was zuur, en je merkte ook dat gaandeweg het leven uit de demonstratie gezogen werd. Mensen scanderen gaandeweg nu eenmaal minder enthousiast als ze weten dat vrijwel niemand je ziet of hoort.
Ik heb geen zicht op de keuzes die rond de route zijn gemaakt. Is dit wat organisatoren beoogden? Is dit wat organisatoren opgedrongen kregen van een gemeente die liever geen demonstranten in de binnenstad wil zien? En is zoiets dan eigenlijk niet ook weer een argument om gewoon te gaan demonstreren volgens eigen plan, zonder in de fuik van aanmelden, overleg en benauwende voorwaarden geduwd te worden?
Er schortte ook wel iets aan het optreden van ons zelf, ons would be antikapitalistisch bliok, als anarchisten. Er was dus tot zo’n antikapitalistisch blok opgeroepen, en velen van ons – ik ook – waren mede vanwege die oproep gekomen, en deden mee in de bekende zwarte outfit. Er waren wat anarcho-vlaggen, en een enkel spandoek. Maar heel erg veel samenhang en slagkracht was er in het blok niet te ontwaren. Al snel liepen groepen anarcho’s van dat blok tussen groepen marxisten en aanverwanten, terwijl verderop weer een brokstuk van het blok bezig was. Zo kreeg het gezamenlijk roepen van leuzen ook niet de stootkracht en scherpte die in een compacter blok mogelijk zijn. Ook was van buiten de demonstratie niet goed te zien waar de optocht, en ook dat blok, eigenlijk over ging. Grote, duidelijk leesbare spandoeken aan de zijkant waren er veel te weinig.
Dit zijn allemaal dingen die te organiseren zijn, zonder hoofdbestuur of centraal comité, gewoon door afspraken te maken en aan de slag te gaan. Tot een blok oproepen is stap een. Die stap was gezet, en dat was goed! Van stap twee – zo’n blok adequaat zichtbaar maken, via kopspandoek en spandoeken aan beide zijkanten, was weinig terecht gekomen, van stap twee – er voor zorgen dat het blok een beetje bij elkaar blijft en als blok kan optreden – al evenmin. Terwijl vooral die stap drie dingen mogelijk maakt waar je een radicaal blok met anarchistische insteek zo goed voor kunt gebruiken.
Puur hypothetisch had zo’n blok bijvoorbeeld een afslag richting binnenstad kunnen nemen, of de politie dat nu leuk had gevonden of niet. Zulk soort druk verhogende, lichtelijk escalerende initiatieven zijn belangrijk, juist in de huidige fase van de woonstrijd. De woonprotesten dreigen zonder zoiets een zich herhalend ritueel te worden, waarin we onze strijdbaarheid wel laten zien, maar er vooral een soort theaterstuk van maken, zonder dat die strijdbaarheid daadwerkelijk extra druk verhoogt met daadwerkelijke strijd.
Die strijd wordt intussen natuurlijk wel gevoerd, met kraakacties bijvoorbeeld! Maar ook in en vanuit demonstraties is meer mogelijk dan we afgelopen dag in Amersfoort hebben gezien. Nu hadden we wel een fijne, maar ook ietwat teleurstellende demonstratie. Fijn, in de zin dat het cool was om weer samen op straat te zijn. Het bevestigde de onderlinge saamhorigheid, de persoonlijke banden tussen kameraden. Het is goed om zulke dingen te doen. Het is gezellig! Enigszins teleurstellende, omdat net dat beetje meer er weer eens niet van kwam. Gevraagd: de zichzelf organiserende stap van gedemonstreerde strijdlust naar daadwerkelijke strijd.
Terug op het Eemplein kregen we nog enkele sprekers voorgeschoteld. Daaronder een dieptepunt, een zekere Daniel die vanuit de al eerder genoemde CJB een toespraak mocht houden. Dat werd dan ook echt een toespraak, het duurde maar en het duurde maar. Een uiteenzetting over asociaal woonbeleid, gelardeerd met cijfers en feiten, allemaal onder het motto: kijk eens hoe asociaal het allemaal in elkaar steekt! Als artikel in een old skool communistisch tijdschrift had het niet misstaan, het klonk zelfs een beetje alsof er precies zo’n soort artikel werd voorgelezen.
Mensen op zo’n woonprotest hebben zo’n uiteenzetting niet nodig: we weten al waar het wringt, daarom zijn we er! Op een demonstratie wil je toch sprekers die vuur opstoken, en geen droge analyses vol cijfers? Het had allemaal ook de vertrouwde traditioneel-communistische toonzetting. Alsof ons verteld moet worden door een voorhoede hoe de wereld in elkaar steekt en wat er mis aan is. Ik had een beetje met arme Daniël te doen, die heeft dit vast niet allemaal zelf bedacht, want zo werken zulke clubs niet. Jammer wel.
Gaandeweg zag je her en der mensen ook al vertrekken, en niet lang hierna werd de actie afgesloten. Het was een mooie demonstratiedag geweest, maar de nadruk kwam tegen het einde steeds duidelijker op dat woordje ‘geweest’ te liggen. De boel verliep een beetje. Misschien zijn meerdere sprekers aan het eind ook niet zo’n verstandig format. Nagepraat werd er natuurlijk wel, op het Eemplein nog, maar wat mij betreft vooral op de terugreis. Een terugreis die gelukkig grotendeels ook in uitstekend gezelschap is verlopen, hetgeen ook weer hielp bij het napraten. Daarmee kwam een einde aan toch wel een geweldig fijne actiedag. Home!
Noten:
1 Autonomous Student Struggle, ‘Some reflections on the eviction of Waldeck Pyrmontlaan 8, Amsterdam’, Indymedia.nl, 22 januari 2022edia.nl/node/51357
2 Klaas-Jan ter Veen, ‘Krakers Heerenhuis winnen rechtszaak: Camera en van den Berg hebben er een potje van gemaakt’, Sikkom, 28 januari 2021 Het gerechtelijke vonnis zelf lees je via ECLI:RBNNE: 2020:183, op rechtspraak.nl, 28 januari 2022
