Beesten die uitgeroeid dienen te worden

1.Sommige geschiedverhalen verneem je als terloops, eigenlijk niet als geschiedenis. Uit Ruth Kinna’s Anarchism vernam ik dat het New Forest een gevolg is van het uitroeien van de boeren in Zuid-Engeland die de Normandische veroveraars dachten te weerstaan. Mooie jachtgrond voor de nieuwe adel.
De genocide in Northumbria vernam ik via de quizshow QI van mijn evenbeeld Stephen Fry, ook als iets wat in het voorbijgaan genoemd werd alsof het algemeen bekende kennis betrof. Klopt dat? Ook deze genocide staat op naam van de Normandische veroveraars, wier geschiedenis in mijn onderwijs ophoudt bij de slag om Hastings, erg dicht bij Normandië, 1066. Deze geschiedenissen verklaren de woede die nog spreekt uit de geschriften van Levellers en Diggers in de zeventiende eeuw, jegens de veroveraars die het land gestolen hebben.

Andere middeleeuwse Europese voorbeelden van wat nu genocide genoemd wordt: de strijd tegen de Katharen, onderdeel van kruistochten, tevens bestrijding van de Occitaanse taal en cultuur, kortweg: van Occitanen. De Duitse kruisridders die het Baltische volk der Pruisen uitroeiden en als trofee hun naam overnamen. De Moren van het nieuwe allerkatholiekste Spanje, en op allerlei plaatsen de Joden en heidens/zigeuners/Roma & Sinti. In de achttiende eeuw is de Republiek der Verenigde Nederlanden er in geslaagd de zigeuners in het land uit te roeien, iets wat mij op school ook niet verteld is – u wel? Ik vernam het uit een dissertatie over dit reizende volk.

2.Onderwerpen, land stelen, tot slaaf maken, uitroeien – of het een exclusief Europese specialiteit is kan men zich afvragen. In ieder geval loopt het in geschiedenis en actualiteit (Oekraïne!) het meest in de gaten: de overweldiging van de werelddelen die als een hoon “Amerika” heten naar een zogenaamde ontdekker, en Australië.

De Europese expansie begon nog voor de definitieve verovering van Andalusië, met Ceúta als eerste en laatste staatkundig bolwerk op het Afrikaanse continent, en de Canarische Eilanden, waar de inheemse Berberbevolking merkwaardig was afgesneden van Afrika en “nog” in het neolithicum verkeerde. Technisch geen partij voor de Spaanse veroveraars maar erger: niet opgewassen tegen de zoönosen waaraan de Europeaan inmiddels gewend en enigszins immuun tegen was. Er stierven meer Guanche (de gangbare verzamelnaam voor de inheemsen) aan ziekten dan op het slagveld.

3.Eerst was er de daad, het bovengenoemde onderwerpen, land stelen, tot slaaf maken, uitroeien, toen kwam de gedachte. Er was geen racistische theorie die de praktijk vergoelijkte, tot die wel ontwikkeld werd, aan de hand van biologische, geologische en paleontologische inzichten – al dan niet juist. Het giftige idee van de Europese superioriteit is ontwikkeld omdat Europa de wereld onderwierp, onder de vlag van het kapitaal dat zijn bestaan dankt aan dit geweld, de zogeheten oorspronkelijke accumulatie.
Is de theorie er, dan is er meteen de rechtvaardiging van het ten onder doen gaan van de mindere rassen – een term ontleend aan de zich ontwikkelende biologie, die zoals we (nu) wel weten geen biologisch onderscheid aanduidt wat mensen betreft.

Sven Lindqvist schetst de ontwikkeling van deze idee binnen een raamvertelling van een tocht door de Sahara, geautomobiliseerd door middel van wat beschikbaar is als busverbindingen. De Sahara, die als geheel onderworpen is (geweest) door Europeanen, gepaard gaande met racistisch geweld dat zoals gewoonlijk niet tot de gangbare geschiedvertelling is doorgedrongen. De raamvertelling is gebaseerd op Joseph Conrad’s Heart of darkness, waarin de kreet Exterminate all the brutes voorkomt, wat de Zweedse titel Utrota varenda jävel opleverde bij verschijnen in 1992, en dertig jaar later de Nederlandse titel Uitroeien die beesten. Dertig jaar later, maar we weten maar al te goed dat het verhaal verteld moet worden en kunnen beseffen dat het boek van Conrad een sleutel is tot kennis van de wandaden van de Europese overweldigers van Afrika. Lindqvists boek verdient ruime verspreiding en kennisneming, of het er van komt is de vraag.

De gruwel! de gruwel! (“The horror! the horror!”), de kreet die Kurtz in Heart of darkness slaakt over de toestand in “het binnenland”, komt opmerkelijk niet voor bij Lindqvist.
Een boek voor deze tijd, helaas.

– Sven Lindqvist, Uitroeien die beesten. Vertaling (uit het Zweeds): Kim Liebrand. Amsterdam: De Geus, 2022. 236p., prijs: €21,99

– Uitgelichte afbeelding: Door Cardenasg – Eigen werk, CC BY 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1089679