De laatste claim die Krapuul mocht ontvangen viel ontegenzeggenlijk onder het citaatrecht; een foto die zich ìn een screenshot van een geciteerde tweet bevond op postzegelformaat. Maar wat kun je beginnen als minvermogende, niet-commerciële website?
Een aanzienlijk deel van de fotoclaims gaan over foto’s die onder citaatrecht zijn gepubliceerd. De claimbot detecteert namelijk automatisch en ziet niet of er sprake is van een uitzondering op de auteurswet.
Er wordt door juristen en fotografen nogal wat desinformatie verspreid over het citaatrecht.
“‘het was een citaat’ (was het niet, al is het maar omdat naamsvermelding ontbrak, maar ook omdat de foto niet besproken werd)” Charlotte Meindersma op Twitter
“Men dient inhoudelijk te verwijzen naar die bepaalde foto in de vorm van een beschrijving ervan, een beoordeling of een commentaar.” Permission Machine in een mailwisseling.
“Tot onze grote schrik en ontsteltenis geeft de rechter in casu een volstrekt eigen – volstrekt misplaatste – interpretatie van het citaatrecht” Jacques Happe op Villamedia
Het citaatrecht kent vijf aandachtspunten:
- Openbaar en originele staat
De foto dient al rechtmatig openbaar gemaakt te zijn.
Je mag het werk niet verminken door er bijvoorbeeld een eigen watermerk op te zetten of een watermerk te verwijderen. Of bijsnijden is toegestaan hangt af van de situatie (en de rechter).
- Niet-commercieel
Een citaat is toegestaan in een aankondiging, beoordeling, bespreking, kritiek of wetenschappelijke verhandeling. Het komt erop neer dat je een foto niet mag gebruiken om een product of dienst aan te prijzen. Je mag niet zonder toestemming citeren in reclames, advertenties of advertorials.
- Functionaliteit
De foto moet een doel hebben en niet louter ter versiering zijn gebruikt. Louter ter versiering is bijvoorbeeld een bloemenfoto bij een artikel over een elektrische fiets. Louter ter versiering is bijvoorbeeld een bloemenfoto als achtergrond op een website.
- Je mag een foto bespreken.
- Je mag een foto van een gebeurtenis gebruiken als je de gebeurtenis beschrijft.
- Je mag een foto van een voorbeeld van wat je beschrijft tonen.
- Je mag een portretfoto tonen als je iemand aankondigt of interviewt.
- Je mag foto’s van beelden en gebouwen bij een routebeschrijving plaatsen.
- Je mag verwijzen met een foto.
- Je mag een foto gebruiken om iets duidelijk te maken.
- Je mag een indruk schetsen.
- enz.
Op het bespreken van de foto na is een vuistregel dat de foto inwisselbaar moet zijn voor een ander exemplaar.
Helaas is rechtspraak geen exacte wetenschap en hangt het van de rechter af of citaat wordt toegewezen. Omschrijf dus zo goed mogelijk wat de functie van de foto is.
- Proportionaliteit
Niet meer dan nodig. Het moet de “normale exploitatie” van de maker niet in de weg zitten.
- Geen downloadbare optie in groot (fullsize) formaat.
- Niet alle 20 voorbeelden in je boek van dezelfde fotograaf.
- Niet zoveel foto’s van een expositie dat je niet meer naar de expositie hoeft.
- Niet de “spoiler” verklappen.
- Geen (paginabrede) foto als blikvanger.
- De foto moet ondergeschikt zijn aan de tekst. Zo is “Dit vind ik een mooie foto” niet voldoende om de foto te tonen.
- Bronvermelding
“Bronvermelding indien redelijkerwijs mogelijk” staat in de wet. Helemaal begrijpen doe ik dat niet want foto’s komen niet uit de lucht vallen, er is altijd een bron. Ik denk dat ze bedoelen dat je bij een foto van 120×70 pixels waar het watermerk met de bron onleesbaar is geen leesbare bronvermelding hoeft toe te voegen. En dat je bij een naamloos rondzwervende foto geen uren hoeft te zoeken naar de eerste openbaarmaker.
Veel mensen weten niet dat naamsvermelding van de fotograaf alleen hoeft als die naam bij de bron vermeld staat.
Het vileine in het digitale tijdperk is dat de naam wegvalt bij het delen van een foto en dat de naam later toegevoegd kan zijn aan de bronpublicatie.
Help je mee een eind te maken aan auteursrecht-trollen? Teken en verspreid de petitie!
(Dit artikel verscheen eerder (in iets uitgebreidere vorm) op De Autodicact van Martine Bakx op 11 september 2020)
(Afbeelding: Cartoon Stop Onredelijke Fotoclaims (Martine Bakx))
