Absurdistan

Er zijn maar weinig landen waar er zo’n groot maatschappelijk draagvlak is voor bezuinigingen en het straffen van zwakken en armen. Sinds Balkenende I worden kunst, cultuur, ontwikkelingshulp, onderwijs, sociale voorzieningen en zorg onderworpen aan de terreur van boekhouders en managers. Als het rekenkundig aantoonbaar geen winst geeft dient het te worden geschrapt, zo is het gangbare devies. Waarde zou moeten gaan over meer dan alleen geld, maar dat blijkt lastig in deze onzekere tijd. Uit eerdere onderzoeken bleek dat onder Nederlanders het bezuinigen op zaken die netto weinig opleveren populair is. In 2012 kwam ten tijde van de vorming van Rutte 2 het Sociaal Cultureel Planbureau met onderzoek waaruit bleek dat men vooral fors wilde bezuinigen, wel 20 miljard euro, op cultuur, media en ontwikkelingssamenwerking. Het probleem was dat er bij lange na niet zoveel aan media, cultuur en ontwikkelingssamenwerking uit wordt gegeven, in het beste geval was dat in die tijd 25-30% van 20 miljard. Bovendien zou het volledig schrappen ook weer kosten, waaronder veel werkeloosheid, met zich meebrengen. En er was al fors bezuinigd op de drie posten ten tijde van Rutte 1.

Maar het rechtse feestje gaat voorlopig gewoon door en gezien de peilingen zal daar niets aan veranderen. Er wordt in rap tempo bezuinigd op sociale voorzieningen en zorg zonder dat de gevolgen daarvan te overzien zijn. Eén van de gevolgen is al wel goed zichtbaar, namelijk het debacle met de Persoonsgebonden budgetten (Pgb), ooit een troeteldingetje van de VVD. Die vonden en vinden namelijk dat de overheid zich zo min mogelijk met de burgers moet bemoeien en dat die zelf moeten kunnen beslissen hoe beschikbare middelen worden ingezet. Op zichzelf een nobele gedachte, maar in een land waar winstbejag een deugd is levert zo’n ambitie vooral heel veel ellende op. Het punt is namelijk dat niemand gelijk is en mensen individueel dus anders zullen omgaan met omstandigheden en verantwoordelijkheden. Dat betekent in de praktijk dat personen met een zwakke sociale positie het minst kunnen profiteren van geboden regelingen. Het is niet de mens die centraal staat, maar de markt van vraag en aanbod en het recht van de sterkste. De sinds 1 januari verantwoordelijke Sociale VerzekeringsBank (SVB) kan de aanvragen rond Pgb niet verwerken en de Telegraaf beschuldigt de klagers van volksopruiing.

Het andere probleem is de opgeblazen manier waarop wordt gesuggereerd dat zulke maatregelen er ook toe dienen om efficiënter te zijn en fraude te voorkomen. In werkelijkheid is fraude met zulke voorzieningen klein. Bovendien wordt er met name in de zorg gefraudeerd door allerlei bemiddelende instanties en bedrijven en niet door de ontvangers zelf. Dat is allemaal het gevolg van het principe van vrije marktwerking en wat Rutte ‘een scherpe prijs’ noemt, wat ondernemers heeft uitgenodigd tussen burgers en overheid te gaan staan en waarbij goedkoop belangrijker is geworden dan kwaliteit. Er is veel te weinig toezicht en er zijn geen onafhankelijke toezichthouders. Veel individuele burgers zien door de wirwar van regels zich niet in staat om een goede regeling voor zichzelf te organiseren en schakelen daarom een bemiddelingsbureau in. Het gevolg is dat een deel van de vergoeding niet terecht komt bij de mensen voor wie het eigenlijk bedoeld is. Nu winst voor ziekenhuizen en verzekeraars een motief mag zijn zal er uiteindelijk nog minder geld worden uitgegeven aan voorzieningen die mensen goede zorg geven, terwijl het totale bedrag dat aan zorg wordt uitgegeven alleen maar zal toenemen.

Diezelfde spelregels gelden bij het noodpakket dat door de monetaire trojka aan Griekenland is opgelegd. Griekenland moet verder bezuinigen en de broekriem aanhalen. Van het overeengekomen hulppakket van 230 miljard euro gaat uiteindelijk maar 27 miljard naar Griekenland zelf en is dat bedrag vooral bedoeld om de eerder afgesproken hervormingen door te voeren. Daar hoort bijvoorbeeld bij dat staatsbedrijven moeten worden verkocht, de lonen omlaag moeten en ambtenaren moeten worden ontslagen. Maar de berichtgeving in Nederland blijft hardnekkig zeggen dat ‘we’ geld geven aan de Grieken, terwijl het merendeel in de koffers van banken en institutionele beleggers terecht komt. Rond 40 miljard van het totale hulppakket gaat op aan rente die betaald moet worden over de leningen, ruim 17%. De vorige regeringen hebben weinig gedaan aan hervormingen en vooral veel geld weggesluisd of laten wegsluizen. De gewone Griek betaalt daarvoor de rekening. De beeldvorming die in Nederland vooral wordt gestimuleerd is dat alle Grieken corrupt en lui zijn en Griekenland een onbetrouwbaar land is. Dat in werkelijkheid de meeste Grieken het slachtoffer zijn van o.a. door Nederland gefaciliteerde corruptie interesseert hier niemand wat.

Waar ook fors op bezuinigd is in de afgelopen jaren zijn onderwijs en wetenschap. Er is onder Halbe Zijlstra een langstudeerdersboete ingevoerd, de basisbeurs is ondertussen afgeschaft en universiteiten moesten efficiënter worden. Het gevolg is dat nu hele faculteiten worden opgedoekt en je straks op maar weinig universiteiten nog iets nutteloos als filosofie of een vreemde taal anders dan Engels kunt studeren. Je kunt wel kiezen uit tientallen opleidingen marketing en communicatiewetenschappen, maar Arabisch of Russisch studeren is een brug te ver. In Nederland is er sprake van economische groei als de olieprijs zakt en men het gevoel heeft dat een kratje bier meer oplevert dan het vorige kratje bier. Maar dat zijn uiteindelijk toch allemaal zaken die de bevolking weinig kunnen boeien, althans volgens de media. Het land is vooral in de greep van terreurdreigingen en financiële onzekerheden. We worden immers bedreigd door een klein miljoen landgenoten, anderhalf miljard moslims en dreigen ook nog eens alles kwijt te raken aan Griekenland. Alle reden voor een permanente staat van paniek, gevoed door een stevig verankerd en verduurzaamd wantrouwen.

Tot overmaat van ramp vindt er in Rijswijk zondag 8 maart een benefietevenement plaats georganiseerd door een moslimorganisatie om geld in te zamelen voor gehandicapten, weeskinderen en de sociaal zwaksten. Er zullen namelijk sprekers komen die haat zouden verkondigen en de jihad zouden propageren. In de Telegraaf wordt het evenement dan ook omschreven als ‘jihadgala’ en in reacties valt te lezen dat er grote consensus bestaat om alle moslims als potentiële terroristen te zien. Stel dat er zulke sprekers zouden zijn dan is dat een prima gelegenheid om hen van repliek te dienen. Maar in plaats daarvan wordt links en rechts geschreeuwd dat het evenement verboden moet worden, er zijn kamervragen gesteld en de ANBI-status van de organiserende stichting zou moeten worden ingetrokken. En terloops wordt genoemd dat de moskee in Gouda niet mag worden gebouwd. En alle bestaande moskeeën moeten weg en alle moslims moeten het land uit. Oproepen tot deportatie en vernietiging en anderen de mond snoeren valt onder de vrijheid van meningsuiting en levert ook nog een aardige bezuiniging op. Genoeg is genoeg en vol is vol. Voor rede en compassie is hier vrijwel geen plaats meer.