Nieuwe regels voor uitbuiting van werknemers in de EU

De detacheringsrichtlijn is onderwerp van het voorstel dat de Europese Commissie op 21 maart presenteerde. Daarbij gaat het erom het misbruik van werkkrachten uit met name de armere lidstaten in de Europese Unie enigszins aan te passen.

De oorsprong van de uitbuiting ligt in de Bolkesteinrichtlijn. Die was erop gericht om diensten gemakkelijk door heel Europa aan te kunnen bieden. Daar valt op zich heel veel voor te zeggen, maar het gaat zoals altijd om de details in de uitwerking. Die waren heel bolkesteiniaans, dat wil zeggen dat de bevochten rechten van de werkende klasse een harde klap kregen. Bedrijven die diensten zouden aanbieden, konden dat in de oorspronkelijke versie doen onder de arbeidsvoorwaarden van het land van herkomst. Dus een Nederlands glazenwassersbedrijf kon op papier verhuizen naar pak ‘m beet Cyprus en de glazenwassers zouden onder het Cypriotische rechtsstelsel vallen met de Cypriotische sociale voorzieningen, terwijl de glazenwassers gewoon in Nederland zouden werken. Het voorstel zou regelrechte sociale dumping inhouden. De Bolkesteinrichtlijn is onder druk van acties afgezwakt. In de praktijk – dus niet juridisch verankerd – geldt de zogenoemde dienstenrichtlijn niet voor bedrijven met werknemers. De werknemers moeten nog steeds voldoen aan de sociale verzekeringswetten van het land waarin ze werken. Maar dienstverleners zonder personeel (zzp’ers) kunnen overal vrij hun diensten aanbieden.

De dienstenrichtlijn heeft gevolgen voor de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld Poolse loodgieters bieden zich in Nederland aan als zelfstandige dienstverleners. Daarbij vragen ze een lagere vergoeding dan de Nederlandse bedrijven. Dat doen ze, terwijl huis en haard vaak in Polen blijven en ze hier in Nederland met z’n twintigen in een kamer in een barak slapen. Vooral relatief jonge werkkrachten accepteren deze situatie om op zo’n manier een paar jaar goed te verdienen naar Poolse begrippen.

In de huidige stand van zaken komt het op grote schaal voor dat bouwbedrijven onderaannemers inhuren die in feite zelfstandige dienstverleners zijn. De uitbuitingspraktijken die dat tot gevolg heeft, wil de eurocommissaris voor Werkgelegenheid, László Andor, verminderen. De aannemers worden verplicht de regels voor werknemers van het land van uitvoering te hanteren, maar de aanpassing zou beperkt blijven tot de bouwsector. Hoewel Andors voorstellen in het algemeen een verbetering inhouden, is de laatste beperking niet acceptabel voor de vakbonden.

Nieuwe regelgeving ter versterking van de stakingsrechten van de werknemers zou tegelijkertijd worden gecreëerd. Tot nu toe geldt de uitspraak van het Europes Hof van Justitie in de zaak Laval. Het besluit bepaalde dat werknemers alleen stakingsrecht hebben als er met betrekking tot een zaak landelijke CAO-overeenkomsten of wettelijke bepalingen bestaan, maar dat recht geldt niet in andere gevallen.

Aangezien er een eurocrisis woedt en overal de rechten van werknemers onder druk staan, gaan de verbeteringen in de voorstellen van Andor tegen de trend in. Maar blijkbaar is er in 2009 een dealtje gesloten tussen de sociaaldemocraten (PES) en de grootste fractie in het Europees Parlement, die van de conservatieve Europese Volkspartij (met het CDA). De PES heeft geen tegenkandidaat voor EVP’er Barroso voorgesteld als voorzitter van de Europese Commissie. Als tegenprestatie zouden voorstellen geformuleerd worden ter verbetering van de werknemersrechten in grensoverschrijdende situaties.

De deal lijkt me niet te gaan werken. De werkgevers geven niets weg. In plaats daarvan moeten de sociaaldemocraten met de billen bloot, toegeven dat ze een niet-werkende achterkamertjesafspraak hebben gemaakt en zelf met betere voorstellen komen. Randvoorwaarde is daarbij natuurlijk dat de sociaaldemocratie wat meer Europees gaat denken. Op de eerste plaats dient de Britse Labour Party te beginnen met iets van internationale solidariteit te tonen.