Pieter Omtzigt is controversieel. Die uitspraak is onomstreden maar het bizarre is dat hij wellicht ook controversieel voor hemzelf is. Hij lijkt een soort dr. Jekyll en mr. Hyde, de gespleten persoonlijkheid die Robert Louis Stevenson in zijn klassieker creëerde.
De goede dr. Jekyll-kant van Omtzigt leverde zijn in het leven geroepen partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) in 2023 in een klap 20 zetels bij de verkiezing voor de Tweede Kamer op. Vooral vanwege zijn inspanningen voor de slachtoffers van het toeslagenschandaal had hij naam verworven. Toeslagen waren toegekend maar van een groot aantal mensen op dubieuze gronden, met zelfs een racistische ondertoon, op verdenking van fraude onterecht teruggevorderd. Zijn onvermoeibare strijd tegen de misstanden leverde bij de gevestigde orde veel wrevel op, culminerend in een poging voor hem een ‘functie elders’ te vinden, maar wat uiteindelijk bijdroeg aan een grote populariteit.
Hoewel Omtzigt bij de presentatie van zijn NSC geen samenwerking met Wilders’ gedrocht de PVV voorzag, ging hij toch overstag en ontstond het kabinet-Schoof. Met zijn keuze voor samenwerking met extreemrechts gooide hij tevens de kern van zijn NSC-programma, waarin hij pleitte voor een meer democratisch open politiek bestuurlijk systeem, te grabbel. Daaruit blijkt de kwalijke mr. Hyde-kant van Omtzigt.
Omtzigts dr. Jekyll-kant blijkt vaak in zijn analyses. Een aantal gaf hij in zijn Schoo-lezing van 2024. Zo merkte hij met betrekking tot migratie op dat de Nederlandse vruchtbaarheid het afgelopen jaar gedaald is naar 1,43 kinderen per vrouw, ver maar dan ook ver onder de vervangingswaarde van net boven de 2. Dit betekent een structurele krimp. Daartegenover staat bijvoorbeeld Ethiopië, waar in 2023 meer kinderen geboren zijn dan in alle 27 landen van de EU samen. In Nigeria zijn er zelfs meer dan twee keer zoveel kinderen geboren. Logisch is dat de twee factoren, structurele krimp in de welvarende EU enerzijds en forse bevolkingsgroei in relatief armoedig Afrika anderzijds, onvermijdbaar een migratiestroom opleveren. Het geval Brexit is daarbij sprekend. Een centrale slogan ervan was: ‘take back control‘. De gedachte was dat het Verenigd Koninkrijk de migratie zonder de EU veel makkelijker onder controle kon krijgen. Maar wat gebeurde er werkelijk? Exact het tegenovergestelde. Na de Brexit liep de migratie in het Verenigd Koninkrijk op tot recordhoogte. De voornaamste verandering was dat migranten nu voornamelijk van buiten de EU kwamen.
Een ander punt dat Omtzigt in zijn Schoo-lezing aansneed is internationale handelsverdragen. Die hebben veelal ISDS (Investor-state dispute settlement)-clausules. Dat betekent dat grote buitenlandse investeerders bij een conflict met de staat naar een privaat en vaak niet volledig openbaar geschillenbeslechtingsinstituut kunnen. De staat kan dan veroordeeld worden tot enorme boetes buiten de normale wetgeving en rechtbanken om. Hiermee zet je feitelijk een duaal rechtssysteem op, want die investeerders vallen onder een ander rechtsstelsel dan gewone burgers en bedrijven.
Een derde punt, wat recent ter sprake kwam, betreft de militarisering. De NAVO wordt gedomineerd door de VS. Met diens president Donald Trump is het onzeker of Europese NAVO-landen op Amerikaanse militaire steun kunnen rekenen in het geval van een aanval. En in Rusland zit een agressieve autoritaire leider: Vladimir Poetin. Samen leidt dit tot een roep om verhoging van militaire uitgaven door Europese landen. Zo’n toename is vanuit militair oogpunt onnodig, zoals onder meer in Pleidooi voor een sterke krijgsmacht – update is aangegeven. Toch heeft de EU via het plan ReArm Europe ingezet op verhoging. NSC heeft in de Tweede Kamer voor een motie gestemd om dat herbewapeningsplan van de EU niet uit te voeren. Weliswaar terecht dus, maar de gegeven motivatie was zeer bekrompen. Niet werd gezegd dat de Europese landen samen nu al meer aan defensie spenderen dan Rusland, maar het herbewapeningsplan zou Nederland te veel kosten.
In de genoemde voorbeelden zijn de analyses goed maar wordt er als het ware teruggeschrokken voor de consequenties ervan. In plaats van versterking van EUropese democratie, bijvoorbeeld ook met betrekking tot migratiestromen, pleit Omtzigt voor een onmogelijkheid, voor terugbrengen van meer Nederlandse regie. Zijn kwalijke, zich voor de realiteit verschuilende mr. Hyde-kant domineert dan en hij omarmt nationalistisch extreemrechts.
Voor Omtzigt persoonlijk wens ik dat het niet zo afloopt als met het fictieve personage van dr. Jekyll en mr. Hyde. Echter regelmatig psychische problemen ondervinden met zo’n karakter kan bijna niet uitblijven. Hopelijk kan in een minder stressvolle omgeving en met minder macht zijn dr. Jekyll-kant misschien wat vaker op de voorgrond treden.
– Uitgelichte afbeelding: Door Omtzigt op de Nederlandstalige Wikipedia – Verplaatst vanaf nl.wikipedia naar Commons., Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=91595732
