In december werd wereldkundig dat er een Nederlandstalige versie van het socialistische tijdschrift Jacobin komt. Aankomende zondag gaat Jacobin Nederland van start als digitale publicatie. Jeroen van der Starre sprak over het nieuwe initiatief met hoofdredacteur Hannah van Binsbergen.
Hoe is het idee ontstaan om een Nederlandse versie van Jacobin op te zetten?
‘In 2015 deed een groep mensen – een combinatie van journalisten, schrijvers, academici en activisten – een poging om een links tijdschrift op te zetten, dat Dissident moest gaan heten. Het initiatief kwam voort uit onvrede met het verrechtsende medialandschap, waarin een belegen liberaal geluid voor progressief moest doorgaan en de meest radicale opinies van rechtse provocateurs kwamen. De Dissident-groep had de wens om een infrastructuur voor verzet te bouwen, een platform voor scherpe linkse analyse om onze politieke werkelijkheid te begrijpen.
Dit initiatief liep destijds stuk op een aantal praktische zaken, maar de ideeën bleven sluimeren. Merijn Oudenampsen, Dylan van Rijsbergen en Merlijn Olnon, die deel waren van het oorspronkelijke initiatief, besloten affiliatie met Jacobin te zoeken. Jacobin is namelijk begonnen in de Verenigde Staten, maar heeft zusterbladen in het Verenigd Koninkrijk, Argentinië, Italië, Brazilië en Duitsland.
Dit was een ideologische, maar ook een zakelijke overweging: de ervaring met Dissident leerde ons onder andere dat fondsenwerving via de voor tijdschriften gebruikelijke kanalen bijna niet te doen is voor een project met een duidelijk politieke inzet. We zouden het dus financieel klaar moeten spelen met abonneewerving. De samenwerking met Jacobin betekent geen geldstroom uit Amerika (sterker nog, wij gaan een deel van onze inkomsten aan hen afdragen in ruil voor het merkgebruik), maar wel dat we niet bij nul hoeven te beginnen: enerzijds vanwege de relatieve naamsbekendheid van het blad in Nederland, maar ook omdat we stukken uit de andere Jacobins kunnen vertalen.
Ik ben zelf betrokken geraakt in het voorjaar van 2021, toen we uit een groep geïnteresseerden een redactie hebben samengesteld. De naam Dissident leeft voort als de stichting achter Jacobin Nederland.
In de VS kwam Jacobin voort uit de Occupy-beweging. In Nederland wordt links grotendeels gedomineerd door vaak linksliberale professionals bij gevestigde politieke partijen, ngo’s en universiteiten. Hoe positioneren jullie je binnen het linkse milieu in Nederland en welke rol wil Jacobin spelen bij het versterken van socialistische ideeën en activisme in Nederland?
Wij staan in de marxistische traditie. Deze kent een behoorlijk diversiteit, zowel op het niveau van praxis als intellectuele positionering. Dat zie je terug in onze redactie: we hebben mensen die uit een beweging als Rood komen, maar ook mensen die met antikoloniaal gedachtegoed bezig zijn: syndicalisten, linkse elementen uit de klimaatbeweging, links-libertariërs en academische marxisten. Dat lijkt me belangrijk: vanuit de relatief onderontwikkelde staat van het socialisme in Nederland heeft het geen zin om dogmatisch te zijn – dan snappen de meeste mensen niet waar je het in godsnaam over hebt.
Maar natuurlijk moet je wel een paar lijnen in het zand trekken. Socialisme gaat erover dat de productiemiddelen in handen zijn van degenen die produceren, zodat zij vervolgens kunnen besluiten of en hoe ze dat willen doen. Daar zijn we het over eens. Ik zie het populariseren van socialistisch gedachtegoed als een van onze belangrijkste taken. Er is veel verwarring over wat ‘links’ nu eigenlijk is: Nederland zou bestuurd worden door een linkse elite, nou, bijzonder dat die er in slagen hun standpunten volledig buiten het beleid en het publieke debat te houden!
Waar het vooral aan ontbreekt, is materialisme. ‘Links’ wordt in het publieke debat vaak gebruikt om een morele houding te benoemen: je zorgen maken om het klimaat, racisme en seksisme en binnen de heersende orde aandacht vragen voor die dingen. De grap is natuurlijk dat zo’n houding volledig verenigbaar is met kapitalisme. Voor ons ligt nu de taak om het onderscheid tussen het morele en het politieke duidelijker aan te zetten en de discussie terug te brengen naar de fundamentele kritiek op het kapitalisme.
Op de website schrijven jullie dat jullie onafhankelijk zijn van bestaande politieke partijen en bewegingen, maar ook een eigen signatuur hebben. In de VS is Jacobin losjes gelieerd aan de Democratic Socialists of America (DSA) en in het VK aan de Corbyn-vleugel van Labour. Zijn dat voor jullie ook centrale referentiepunten? Kun je iets meer zeggen over jullie politieke signatuur?
Op dit moment zien we in Nederland geen parlementaire partij waar we ons voor zouden kunnen uitspreken, zoals Jacobin dat met Sanders of Corbyn deed. Persoonlijk ben ik er geen voorstander van om mensen te vertellen wat ze moeten stemmen, ik zou me eerder afvragen of er wel wat te stemmen valt, maar daar denken sommige van mijn mederedacteuren anders over en dat is ook goed: we willen een platform zijn voor linkse ideeënstrijd, geen spreekbuis van een volledig ingevuld programma.
Het naar links trekken van de bestaande partijen door een mengeling van kritiek en aandacht voor werkelijk linkse elementen binnen die partijen, dat wordt in grote lijnen onze strategie ten aanzien van parlementair links.
In het VK en andere delen van Europa vonden in december een aantal grote en felle stakingen plaats tegen de koopkrachtcrisis, terwijl het in Nederland nog steeds erg rustig blijft. Welke uitdagingen zie je voor een nieuw socialistisch tijdschrift in de context van een relatief laag niveau van klassenstrijd en klassenbewustzijn?
Het probleem is dat we een tijdschrift zijn. We willen ons richten op heel werkend en berooid Nederland, niet alleen op de neerwaarts mobiele hoogopgeleiden die in eerste instantie ons lezerspubliek zullen uitmaken – waar wij zelf overigens ook toe behoren. Maar dat zijn wel de mensen die constant met lezen en schrijven bezig zijn. Het zal tijd kosten om door te breken buiten die groep en misschien zal het niet lukken op het niveau dat ik dat graag zou willen: dat zou immers betekenen dat er een populaire linkse beweging op gang komt. Maar dat moet wel de inzet zijn.
We waken dan ook voor al te veel intellectualisme. Dat zit in onderwerpkeuze, maar ook in stijl: geen jargon, helder, toegankelijk taalgebruik. Dat betekent zeker niet dat er geen ruimte is voor intellectuele discussies; we willen die juist voeren op een manier dat ook iemand die niet volledig ingevoerd is in de haarvaten van de linkse theorie er ook een boodschap aan heeft. Populariseren, dus.
Daarnaast vind ik het belangrijk om op zoek te gaan naar auteurs die zichzelf misschien niet als schrijver zien, maar als werker of activist: met een beetje redactie kan iedereen schrijven, zo moeilijk is het niet en we willen mensen aan het woord laten die niet al de kranten volpennen.
Wanneer kunnen we de eerste editie verwachten? Kun je al iets verklappen van de inhoud?
Op vijftien januari lanceren we onze website. De financiering van het eerste nummer hangt af van hoeveel abonnees we binnenhalen, maar de verwachting is dat we in het late voorjaar onze eerste papieren editie kunnen drukken. Het thema van dat eerste nummer is ‘Een wereld te winnen.’
– Uitgelichte afbeelding: Door Jacobin – https://jacobinmag.com/, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=73509405
- Overgenomen van Socialisme.nu
