Je komt er vooral studenten – in de trein – en migranten – op straat – tegen. De stad verdubbelde zich in twintig jaar ongeveer en heeft de hoogste misdaadquote van alle Zweedse steden en er zit sinds 1998 een universiteit op de plek van de verdwenen scheepswerf (ooit grootste van Zweden). Het ziet er op straat vreedzaam uit. Hamburg, twee dagen later: effe andere koek.
De reis met de trein over de Öresundbrug gaat ongemerkt voorbij. Dat is Dé Brug! Er komen zondag landelijke verkiezingen en de Zweedse neonazi’s oftewel de SD, de Zweedse PVV, lijkt het goed te gaan doen.
Sinds hun start in 1998, zijn de fascistoïde ‘Zweden Democraten’ (‘Sverigedemokraterna’, vandaar SD) daar van 2 naar 11 zetels gegroeid – nu de vierde partij – Malmö is hun basis. Landelijk hebben ze nu 62 (+13) van de 349 zetels in het parlement, de Rikstag, al was dat minder dan voorspeld. Bij de vorige verkiezingen wonnen ze 20 zetels.
Een SD-functionaris nodigde een week geleden partijleden uit om op het hoofdkwartier de nazi-invasie van Polen te komen vieren – niet herdenken, víeren.
De huidige premier, Magdalena Anderson, is sociaal-democraat en zegt tegen The Guardian dat dit sinds jaren de meest kritieke verkiezingen worden, en dat de rechtse populisten met hun neo-naziwortels een goede kans maken op de tweede plaats. Ze gebruikt echt de term ‘neo-nazi’s’. Goedzo, Maggie!
Ik ken de Zweedse ziel goed, te goed, door mijn opleiding tot Zwedofiel in de late jaren ’60 onder leermeester Ingmar Bergman, alles in zwart-wit, en alles somber ondanks veel zomeropnames. Toch wist ik niks van de rechtse hap – ik dacht eenvoudig dat alle Zweden kleine Bergmannen waren en alle vrouwen kleine Bibi Anderssons of Gunnel Lindbloms, de actrice die er al rond 1965 geen enkel been in zag om eens lekker bloot recht voort de camera te gaan staan. Zij is waarschijnlijk de eerste vrouw die ik ooit naakt heb gezien, in ‘De grote stilte’. Zowel Bergman – met Nederlandse wortels en een domineeszoon – als Lindblom hebben in het theater van Malmö gewerkt. Het calvinisme in de Zweedse ziel bleef herkenbaar – mijn vader was er ook een. Ik heb alle B-films gezien, sommigen zeker drie keer. Er werd niet in gelachen – maar dat kende ik al van mijn vader. (Een meisje hier uit de buurt speelde de hoofdrol naast Bibi in ‘Twee vrouwen’ van George Sluizer.)
Hoewel zo’n middagwandeling in Malmö wel iets zegt, merk je dan toch niet dat bij een bevolking van 10 miljoen er dit jaar al 47 dodelijke schietpartijen voorvielen – waar ken ik dat toch van?
Maggie Andersons prioriteiten volgens The Guardian blijken op één na dezelfde als de Nederlandse: ze heeft het alleen niet over de armoedewinter die eraan komt. Nou, daar komt ze dan wel achter.
De kans dat ze blijft is overigens redelijk groot, maar ze zal in een coalitie moeten met een soort VVD. Net als in Nederland zijn de Zweedse middenpartijen door de neonazi’s rechtser geworden. Dat wordt dus niet al te gezellig.
PS: Luceberts nazibrieven
Een serie volbloed nazibrieven van de dichter Lucebert, meestal ondertekend met ‘Sieg Heil’, en geschreven vanuit nazi-Duitsland in 1943, zijn aangekocht door het Literatuurmuseum. Ze werden ontdekt door biograaf Wim Hazeu in 2018. Het museum wil niet zeggen voor hoeveel. Mijn gok is tussen de € 5- en € 10.000, gezien wat ik weet van de handel in nazispullen. Lucebert is vrijwillig in nazi-Duitsland gaan werken tijdens de oorlog. Hij heeft daar na de oorlog nooit meer iets over gezegd. Hij geldt als één van de belangrijkste vernieuwende na-oorlogse Nederlandse dichters. Het museum bezit ook materialen van andere uitgesproken fascisten, zoals Martien Beversluis.
Biograaf Hazeu wilde Lucebert nooit veroordelen. Daarom for the record: Lucebert was fout in de oorlog, werkte voor een nazi-springstoffenfabriek en heeft zich nooit geëxcuseerd, zoals wel bijvoorbeeld Günther Grass (‘Die Blechtrommel’) die zich verontschuldigde voor zijn dienst bij de Waffen-SS.
– Uitgelichte afbeelding: By Christian Beiwinkel – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=46629531
