De Belastingdienst kan niet strafrechtelijk worden vervolgd voor haar rol in de Toeslagenaffaire. Dat heeft het Gerechtshof Den Haag vandaag bepaald.
Een aantal gedupeerden had aangifte gedaan van strafbare feiten die gepleegd zouden zijn door de Belastingdienst bij de stopzetting en terugvordering van kinderopvangtoeslagen. De Belastingdienst zou zich schuldig hebben gemaakt aan “beroepsmatige discriminatie, knevelarij, dwang door misbruik van gezag en lasterlijke aanklacht”. Het OM weigerde in eerste instantie tot vervolging over te gaan omdat er geen sprake zou zijn van strafbare feiten. Bovendien was de OvJ van mening dat de Belastingdienst strafrechtelijke immuniteit geniet. De rechter komt derhalve niet eens toe aan de beoordeling van de vraag of het gedrag van de Belastingdienst strafbaar is.
Het Gerechtshof komt tot de conclusie dat er gesproken kan worden “van een redelijke verdenking dat de Belastingdienst zich (in elk geval gedurende de periode van 4 november 2013 tot 2019, waarin de Fraude Signalering Voorziening werd gebruikt) schuldig heeft gemaakt aan beroepsmatige discriminatie”. Het Hof onderschrijft echter het oordeel van de OvJ dat de Belastingdienst strafrechtelijke immuniteit geniet en derhalve niet vervolgd kan worden.
Het is vaste jurisprudentie dat organen van de centrale overheid (“de Staat”) strafrechtelijke immuniteit genieten. Provincies, gemeenten en waterschappen genieten slechts een beperkte immuniteit. Dat wil niet zeggen dat ambtenaren en bestuurders niet vervolgd kunnen worden indien ze in de fout gaan. Het begaan van een strafbaar feit in een “ambtelijke hoedanigheid” is zelfs een wettelijke strafverzwaringsgrond. De OvJ was echter van mening dat ambtenaren er ervan uit mochten gaan dat ze in dit geval volgens de regels handelden. De Raad van State had het stopzettings- en terugvorderingsbeleid al die jaren immers goedgekeurd. Het Hof volgt dus blijkbaar die redenering.
Dat deze uitspraak nou niet meteen bij gaat dragen aan het vertrouwen in de rechtsstaat lijkt me duidelijk, even los van alle juridische mitsen en maren. Veel – zo niet de meeste – slachtoffers van de toeslagaffaire zijn financieel nog steeds niet gecompenseerd en eerder deze week werd duidelijk dat men binnen de Belastingdienst al geruime tijd wist dat in fraudeonderzoeken bij de kinderopvangtoeslag werd geselecteerd op mensen met een migratieachtergrond.
Uitgelichte afbeelding: Door Michal Maňas – Eigen werk, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=330725
