Terwijl de klimaatcrisis escaleert, komen wereldleiders in november samen in Glasgow voor de 26e wereldwijde klimaattop. Werkelijke verandering komt niet uit dit onderhandelingscircus waarin de sterkste economieën een doorslaggevende stem hebben, maar komt van onderaf.
Het aantal klimaatrampen en de maatschappelijke gevolgen hiervan wordt steeds groter. Zo leidde een lange periode van droogte de afgelopen maanden tot grote voedseltekorten en hongersnood voor meer dan een miljoen mensen in Madagascar. Volgens hulporganisaties is het de eerste hongersnood die uitsluitend veroorzaakt is door de klimaatcrisis. Zelfs al zou de opwarming van de aarde beperkt blijven tot 2 graden is dit een doodvonnis voor miljoenen mensen in het wereldwijde Zuiden.
Maar ook dichterbij huis wordt de klimaatcrisis steeds concreter. Meer dan 200 mensen kwamen in België en Duitsland om bij overstromingen veroorzaakt door extreme regenval afgelopen zomer. Ook grote delen van Limburg stonden onder water. Meteorologisch instituut KNMI stelde eind oktober in een klimaatsignaal haar verwachtingen bij over de stijging van de zeespiegel. Aan het einde van deze eeuw zal het water 1,2 tot zelfs 2 meter hoger staan. Op een gegeven moment bieden dijken geen bescherming meer en kunnen rivieren hun water niet meer kwijt.
Tandeloos
Om de klimaatcrisis te bestrijden worden er al ruim een kwart eeuw klimaattoppen georganiseerd, maar deze hebben geen resultaat gehad. Integendeel, de mondiale CO2-uitstoot is sinds 1992 bijna verdubbeld van 22 miljard ton tot 36 miljard ton in 2019. De CO2-concentratie in de atmosfeer is ondertussen 420 delen per miljoen. De laatste keer dat dit zo hoog lag, was het gemiddeld 3 graden warmer en lag de zeespiegel 20 meter hoger.
De geschiedenis van de klimaattoppen is een geschiedenis van teleurstellingen. Er worden wel afspraken gemaakt, maar deze zijn veel te beperkt, missen handhavingsmechanismen en houden de grootste vervuilers de hand boven het hoofd. Zo wist Obama tijdens de klimaattop in Kopenhagen in 2009 bindende afspraken te voorkomen door buiten de VN om met een coalition of the willing een akkoord te sluiten. Bindende CO2-reducties zouden de economische crisis maar verdiepen, was de gedachte.
Tijdens de klimaattop in Parijs in 2015 spraken staten af om de mondiale opwarming te beperken tot 2°C, liefst zelfs tot 1,5°C. Dit was een overwinning voor de beweging, maar de manier waarop dit bereikt zou moeten worden, toont het failliet van de klimaattoppen. Staten werden eraan ‘gebonden’ om reductiebeloftes te doen, in lijn met deze doelstelling. De gezamenlijke beloftes die nu voorafgaand aan de top in Glasgow al zijn gedaan zullen tot 2,7 °C opwarming leiden, terwijl er geen enkele manier is om zelfs dit daadwerkelijk af te dwingen.
Kapitalisme
Ondertussen pleit zelfs het International Energy Agency, een organisatie opgezet door de rijke OESO-landen, voor een stop op nieuwe fossiele projecten. Dat dit ondanks de objectieve noodzaak hiertoe niet gebeurt, is verbonden met het karakter van het kapitalisme. Marx omschreef kapitalisten ooit als een ‘bende ruziënde broers’. Zij hebben een gemeenschappelijk belang in de uitbuiting van mens en natuur, maar staan elkaar naar het leven om de verdeling van de winsten.
De periode van economische stagnatie sinds 2007 en de toename van geopolitieke spanningen leiden tot een verheviging van deze concurrentie. Enerzijds proberen staten ‘hun’ eigen fossiele sector te subsidiëren en zo min mogelijk in de weg te zitten. Anderzijds levert de klimaatcrisis sommige staten ook kansen op als het gaat over vrijkomende vaarroutes of sectoren die klimaatadaptatie technologien kunnen exporteren. Dit laatste is wat Rutte bedoelde met zijn nationalistische uitspraken over de ‘de Olympische Spelen van het klimaat’.
Klimaatbeweging
Veel hangt daarom af van de opbouw van de klimaatbeweging. In maart gingen in 44 steden nog duizenden mensen de straat op voor het Klimaatalarm. Op 6 november zullen tienduizenden mensen naar Amsterdam komen. Om deze beweging in de komende periode te versterken is het nodig dat we overwinningen boeken op deelterreinen, zoals de succesvolle campagne geleid door FossielVrij Nederland tegen ABP, en tegelijkertijd tot een breder gedragen gemeenschappelijk perspectief komen. Hiervoor is het nodig zo open en democratisch mogelijk te organiseren.
Hierbij hebben we eisen nodig die vertrekken vanuit wat er wetenschappelijk gezien nodig is en het klassebelang van werkende mensen. Niet vanuit wat er binnen de nauwe bandbreedte van de politiek mogelijk is. Dit betekent een breuk met de markt-’oplossingen’ van het kabinet die vooral ons leven duurder maken. En het voorkomt dat extreemrechts van de onvrede daarover profiteert. Daarom moeten we eisen stellen zoals de onteigening van fossiele bedrijven zonder compensatie en gratis isolering voor alle sociale huurwoningen en woningen tot 350.000 euro.
Maar de klimaatcrisis laat ook zien dat we sociale controle over productie nodig hebben. ‘Groene’ productie voor winst is namelijk nog steeds gericht op economische expansie. De huidige koers die de winsten van de fossiele sector centraal stelt, plaatst ons op een traject naar 3 of 4 graden opwarming. Om maatschappelijke ineenstorting te voorkomen moeten we niet alleen de klimaatbeweging bouwen en deze verbinden met de arbeidersbeweging en andere strijdterreinen, maar hebben we ook een breuk met het kapitalisme nodig.
- door Ewout van den Berg, overgenomen van Socialisme.nu
- In dit verband zij even speciaal verwezen naar George Monbiot naar aanleiding van COP26
- Uitgelichte afbeelding: By Leonhard Lenz – Own work, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=76097392
