Studentenstrijd, abortusstrijd, hongerstaking, verkiezingsgedoe her en der, dodelijke werkdruk en meer. Turkije, Honduras, Griekenland, Tsjaad, Japan. Maar voor ik echt van wal steek, noem ik Myanmar! Daar vond vorige week een militaire staatsgreep plaats, en die wordt intussen beantwoord met protesten die de proporties van een volksopstand aannemen. Als ik daar echter over los ga in deze kroniek, kom ik aan andere onderwerpen nauwelijks meer toe. Myanmar bewaar ik dus voor een apart artikel. Ook Tunesië blijft de aandacht trekken met protesten, en ook dat laat ik nu even liggen. Nu snel aan de slag.
- Turkije: beginnetjes van studentenopstand
- Griekenland: hongestaking Dimitris Koufontanis
- Tsjaad: verkiezingsprotest
- Abortus in Honduras
- Japan: dodelijke werkdruk in de aandacht
Turkije: beginnetjes van studentenopstand
Turkije om te beginnen. In de Strijdkroniek van 11 januari wees ik op de benoeming van een rector op de Boğaziçi Universiteit in Istanbul, en de studentenprotesten tegen die benoeming. Begin februari blijkt dat protest flinke vormen te hebben aangenomen. Waar gaat het om?
De nieuwe rector, Melih Bulu, is ‘op 1 januari door Erdoğan benoemd. De studenten zien de aanstelling als een politieke benoeming. De rector is een bekende van Erdoğan, en was actief in de regerende partij AKP.’(1) Zo probeert Erdoğan en zijn AKP greep te krijgen op een tot nu toe nog onafhankelijke academische instelling. ‘Bulu is de eerste rector die van buiten de universitaire gemeenschap is geselecteerd sinds de militaire staatsgreep van 1980 in Turkije’.(2)
Protest dus, zowel van studenten als van andere leden van de academische gemeenschap, in Istanbul en ook in de hoofdstad Ankara. Politiegeweld. ‘In Istanbul zijn deze week minstens 250 mensen gearresteerd, en nog eens 69 in Ankara, de meeste van hen studenten’, aldus de Guardian op 4 februari.(3)
Erdoğan keerde zich al frontaal tegen de protesten. ‘Dit land zal niet bestuurd worden door terroristen’, aldus de president dreigend. ‘Dit land zal niet leven om opnieuw een Gezi gebeurtenis door te maken in Taksim, zal het niet toestaan.’(4) Gezi verwees naar de omvangrijke, hardhandig neergeslagen protesten voor meer vrijheid in 2013. dat Erdoğan het nodig vindt deze vergelijking te maken, lijkt me een teken van nervositeit bij de president.
Het protest gaat dus om academische vrijheid, om de onafhankelijkheid van de universitaire gemeenschap tegen de greep van Erdoğan’s AKP. Maar het gaat om meer. Wat extra irritatie van het gezag wekte wekte, was het feit dat sommige betogers vlakbij de woning van de president een poster ophingen waar de Kaaba in Mekka werd afgebeeld met een LGBTQ-teken erop. Ook wapperden er bijbehorende vlaggen. Het maakte deel uit van een tentoonstelling.(5) ‘ “Er bestaat niet zoiets” als LGBTQ’, was Erdoğans reactie. ‘Erdoğans commentaren kwamen een dag nadat politie traangas en rubberkogels afvuurden om menigten van meer dan 1000 te verspreiden in Istanbul, en ettelijke honderden in Ankara.’(6)
Studenten maken deel uit van een jongere generatie waarvan velen de autoritaire regering van Erdoğan met haar opgelegde en afgedwongen religiositeit, een beetje zat beginnen te worden. LBGTQ-uitingen aanvallen, kennelijk bedoeld om godsdienstigheid tegenover opstandigheid in te zetten, heeft niet meer automatisch die beoogde uitwerking.
‘“Als moslim-student was mijn eerste reactie dat ik dat niet wilde zien als deel van de tentoonstelling, niet omdat ik de vrijheid van expressie wil beknotten maar omdat alle studenten dele uitmaken van het protest en omdat de solidariteit te belangrijk is om op te offeren aan een bepaalde expressie”, zei Enes Sayin, een tweedejaars geschiedenisstudent op Boğaziçi. “Maar het is geframed als een aanval op moslims waar van die bedoeling geen sprake was was.”’(7) Dat is nog geen volledige omarming van de strijd voor LGBTQ-vrijheid. Maar wel een resolute weigering om zich rond dat thema tegen medestudenten te laten uitspelen door de autoriteiten.
Intussen was er op 6 januari al sprake van ‘demonstraties ter ondersteuning van studenten en van LBGTQ-rechten in steden als Ankara, Izmir en Bursa’.(8) Dat Erdoğan en zijn mede-machthebbers een beetje zenuwachtig reageren is niet zo verbazingwekkend: omvang en felheid van het protest, in een land waar de ijzeren greep van de macht zo onaantastbaar leek, valt erg op. Een hoopgevend gebeuren, deze studentenbeweging.
Griekenland: hongerstaking Dimitris Koufontanis
Griekenland dan! Daar zit al heel lang Dimitris Koufontanis in de gevangenis. Hij is op 8 januari in hongerstaking gegaan. Zijn leven loopt inmiddels gevaar. Waar gaat het om?
Dimitri Koufontanis was actief in een verzetsgroep genaamd 17 November. Die naam verwees naar de studentenopstand op 17 november1973, waarmee het einde van de militaire dictatuur werd ingeluid, het zogeheten kolonelsregime dat Griekenland sinds 1967 terroriseerde. De groep pleegde aanslagen, op zinnig gekozen doelwitten. ‘Samen met het hoofd van de Griekse oproerpolitie was het hoofd van het CIA-kantoor voor Zuidoost-Europa een van de eersten om vermoord te worden door 17 November’. In 2002 hield N17 de guerrillastrijd voor gezien. Dimitri Koufontanis gaf zichzelf aan en werd opgesloten.(9)
In 2018 kwam de rechtse Nieuwe Democratie aan de regering, en sindsdien regeert niet alleen bezuinigingsdrift en repressie, maar ook regelrechte wraakzucht tegen alles wat radicaal, anarchistisch en strijdbaar is. Er kwam speciale wetgeving tegen ‘terroristische’ gevangenen. Doelwit: Dimitri Koufontanis. Die werd zonder waarschuwing overgeplaatst, een vorm van mishandeling van de 63-jarige man. Hij ging dus op 8 januari in hongerstaking tegen zijn behandeling.
Dat riep solidariteitsactie op, zoals dat hoort. Een inmiddels beëindigde hongerstaking van twee anarchisten die ook opgesloten zitten, Nikos Maziotis en Giannis Dimitrakis.(10) Een bannerdrop in Bern.(11) En een solidariteitsdemonstratie van anarchisten op motoren in de Griekse hoofdstad Athene zelf.(12)
Tsjaad: verkiezingsprotest
Op 6 februari vermeldde Aljazeera straatprotesten en politiegeweld in het Afrikaanse land Tsjaad. ‘Politie in Tsjaad vuurde traangas af en maakte meerdere arrestaties toen honderden mensen protesteerden tegen de nominatie van president Idriss Deby om voor een zesde termijn kandidaat te zijn.’ Demonstranten riepen op tot het vertrek van de president.(13)
Die president is al sinds 1990 aan de macht, en keer op keer weet hij die via verkiezingen te verlengen. De grondwet is daartoe gewijzigd, want beperking van aantallen ambtstermijnen zijn natuurlijk lastig. Intussen is er een coalitie van oppositiepartijen die probeert met een gezamenlijke tegenkandidaat te komen. Deby zelf weet zich gesteund door Frankrijk, dat in openlijk koloniale tijden openlijk de baas was in het gebied.
Het verkiezingsspektakel is hier niet het belangrijkste. Wie er tot president wordt gekozen gaat niet bepalen of mensen in Tsjaad verlost worden van armoede en onderdrukking. Wat belangrijker is, dat is de onvrede over zulke zaken vaak aan de dag treedt in protest tegen de afloop van verkiezingen die niet als vrij en eerlijk worden ervaren. Dat is precies wat de gebeurtenissen in Tsjaad belangwekkend maakt, of minstens kan maken.
Electorale oppositie is bepaald niet de enige vorm waarin verzet tegen Deby’s presidentschap tot uiting komt. Nog steeds hetzelfde Aljazeera-bericht spreekt van ‘stakingen en protesten wegens economische misère veroorzaakt door lage olieprijzen en gewapende opstanden in de woestijn van het noorden, waar de voormalige koloniale mogendheid Frankrijk geïntervenieerd heeft ter ondersteuning van de regering’. We houden het in de gaten.
Abortus in Honduras
Abortus is als grensoverschrijdend thema terug van nauwelijks weggeweest. In Argentinië is eind vorig jaar een wet aangenomen waarin het recht op abortus vrij verregaand de ruimte kreeg. In Polen probeert de regering via het Constitutionele hof die vrijheid juist verregaand de nek om te draaien, Die poging stuit op prachtig fel verzet.
Inmiddels voegt Honduras zich in de rij van landen waar abortusstrijd op scherp is gezet. In dat Centraal-Amerikaanse land is abortus al sinds 1958 volledig verboden, en daarmee bedoel ik echt volledig. Op 28 januari heeft het Congres van dat land het abortusverbod ook nog eens in de grondwet opgenomen, en vastgesteld dat dit pas met drie kwart van de stemmen in dat Congres gewijzigd kan worden. Natuurlijk betekent het abortusverbod niet dat er geen abortus is in het land. ‘Jaarlijks vinden en geschatte 51.000 tot 82.000 onveilige abortussen elk jaar plaats, volgens een VN-werkgroep.’
Het ziet ernaar uit dat de ruimte die abortus in Argentinië heeft gekregen, conservatieven in Honduras heeft geprikkeld om extra op de repressieve rem te trappen. ‘ “Ze deden het vanwege angst”, zei Neesa Medina, een activist van Somos Muchas (…) “Omdat ze denken dat ze de toekomst uit kunnen bannen. Maar je kunt de toekomst niet uitbannen.”’ Somos Muchas is een vrouwenorganisatie. En die organisatie groeit, juist nu. Vooral jonge mensen sluiten zich aan. ‘Voor plaatselijke activisten is dat een teken dat verandering nog steeds mogelijk is in een land met sommige van de strengste beperkingen van abortus ter wereld.’ Zo concludeert Natalie Alcoba in Aljazeera(14), en zo is het ook. Ook de strijd om abortusvrijheid gaat door, ook onder moeilijke omstandigheden zoals in Honduras.
Japan: dodelijke werkdruk in de aandacht
Ten slotte, een heel opvallend wetsvoorstel in Japan. Nee, ik ben geen aanhanger van legale en parlementaire veranderingsstrategieën geworden. Maar soms wijzen wetten en wetsvoorstellen op een kant van de sociale werkelijkheid die extra aandacht verdient. Dat is hier het geval.
Waar gaat het om? Ik citeer RTL Nieuws.(15) ‘In het Japanse parlement ligt een wetsvoorstel om het weekend langer te verlengen naar drie dagen. Het is niet bedoeld als coronamaatregel, maar om de hardwerkende Japanners rust te geven.’ Rust is nodig, als je je realiseert dat er in Japan een speciale term is voor ‘dood door overwerk’. Dat heet ‘karoshi’. ‘Het feit dat deze term bestaat, zegt waarschijnlijk al genoeg’. Inderdaad.
Die dood heeft verschillende vormen. ‘Ze overlijden door bijvoorbeeld een hartaanval of een beroerte. Ook zijn er overwerkte japanners die zelf een einde aan hun leven maakten’. Met overwerk dat kan betekenen dat mensen 80 uur in de week werken, is zoiets nauwelijks verbazingwekkend. En naar huis gaan als de baas nog op kantoor is, is niet de manier waarop je je bij die baas gewaardeerd maakt, zeer zacht gezegd. ‘“Japanners gaan niet weg voordat de baas naar huis gaat”, zegt Japanoloog Kris Schiermeijer.’ Echt alleen maar Japanners?
Een wetsvoorstel voor een langer weekend dus. Of het gaat werken is maar de vraag. Zonder arbeidsverzet dat kortere werktijden afdwingt met stakingsdreiging en meer, zie ik karoshi nog niet verdwijnen. Maar dat het vraagstuk onder de aandacht komt is een goede zaak. En laat niemand denken dat het hier om een verschijnsel gaat dat louter en alleen in Japanse kantoren en fabrieken speelt.
Noten:
1 Mitra Nazar, ‘Meer dan 150 studenten opgepakt bij protest in Istanbul voor academische vrijheid’, NOS, 2 februari 2021, https://nos.nl/artikel/2367022-meer-dan-150-studenten-opgepakt-bij-protest-in-istanbul-voor-academische-vrijheid.html
2 Bethan McKernan, ‘Student protests grow as Turkey’s young people turn against Erdogan’, The Guardian, 4 februari 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/feb/04/turkey-student-protests-grow-young-people-vent-frustrations-with-erdogan
3 Bethan McKernan, ‘Student protests grow as Turkey’s young people turn against Erdogan’, The Guardian, 4 februari 2021, https://www.theguardian.com/world/2021/feb/04/turkey-student-protests-grow-young-people-vent-frustrations-with-erdogan
4 ‘Erdogan compares Turkish protesters to “terrorists”’, Aljazeera, 4 februari 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/4/erdogan-compares-turkish-student-protesters-to-terrorists
5 Andrew Ilks, ‘Turkey;’s student protests: New challenge for Erdogan’, Aljazeera 6 februari 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/6/turkeys-student-protests-new-challenge-for-erdogan
6 ‘Erdogan compares Turkish protesters to “terrorists”’, Alazeera, 4 februari 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/4/erdogan-compares-turkish-student-protesters-to-terrorists
7 Andrew Ilks, ‘Turkey;’s student protests: New challenge for Erdogan’, Aljazeera 6 februari 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/6/turkeys-student-protests-new-challenge-for-erdogan
8 Andrew Ilks, ‘Turkey;’s student protests: New challenge for Erdogan’, Aljazeera 6 februari 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/6/turkeys-student-protests-new-challenge-for-erdogan
9 David Rovics, ‘November 17th, 1973 and the Legacy of State Terror’, CounterPunch, 2 februari 2021, https://www.counterpunch.org/2021/02/02/november-17th-1973-and-the-legacy-of-state-terror/
10 ‘Greece: Giannis Dimitrakis and Nikos Maziotis end their hunger strike in solidarity with Dimitri Koufontinis’, Enough 14, 6 februari 2021, https://enoughisenough14.org/2021/02/06/greece-giannis-dimitrakis-and-nikos-maziotis-end-their-hunger-strike-in-solidarity-with-dimitris-koufontinas/
11 ‘Banner in solidarity with Dimitri Koufontinis in Bern [Switzerland]’, Enough 14, 2 februari 2021, https://enoughisenough14.org/2021/02/02/banner-in-solidarity-with-dimitris-koufontinas-in-bern-switzerland/
12 ‘Athens: Anarchist motorcade in solidarity to political prisoner Dimitris Koufontinas on hunger strike [Video]’, Enough 14, 3 februari 2021, https://enoughisenough14.org/2021/02/03/athens-anarchist-motorcade-in-solidarity-to-political-prisoner-dimitris-koufontinas-on-hunger-strike-video/
13 ‘Protests erupt in Chad as deby nominated to run for sixth term’, Aljazeera, 6 februari 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/6/chad-police-confront-protesters-as-deby-nominated-for-sixth-term
14 Natalie Alcoba, ‘Honduras hardened its abortus ban’., Aljazeera, 7 februari 2021, https://www.aljazeera.com/news/2021/2/7/honduras-hardened-abortion-ban-these-women-remain-undeterred
15 ‘Wetsvoorstel Japan: drie dagen weekend om zelfdodingen tegen te gaan’, RTL Nieuws, 4 februari 2021, https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/buitenland/artikel/5212735/japan-karoshi-overwerk-dood-zelfdoding-vakantie-japanoloog
Ook verschenen bij: https://peterstormt.nl/2021/02/08/strijdkroniek-8-februari-2021-honduras-tsjaad-japan-en-meer/
- Uitgelichte afbeelding (Honduras): Photo by Carli Jeen on Unsplash
