Corbyn verkruimelt zijn EU-cake

‘You can’t have your cake and eat it’, is een populaire Engelse uitdrukking. Met betrekking tot Brexit proberen Britse politici toch beide te doen door het VK los te wrikken uit Europa maar desondanks een aantal voordelen van de EU te behouden. Labour-leider Jeremy Corbyn probeerde het ook in een speech in Coventry op 26 februari.

In de speech opteerde Corbyn voor een douane-unie met de EU. De exacte invulling ervan hangt af van onderhandelingen. Nu is de EU een spin in een web van allerlei akkoorden. Daarvan lijken die met Zwitserland en met Turkije het meest in de buurt van een door Corbyn voor ogen staand akkoord te komen. Corbyn heeft aan het begin van zijn speech gezegd dat hij geen harde grens in Ierland wil, dat wil zeggen tussen de Ierse Republiek en het deel van het Verenigd Koninkrijk dat Noord-Ierland heet. Dat lijkt een belangrijk ijkpunt voor een toekomstige overeenkomst.

Tussen de EU en Zwitserland bestaat een vrij zachte grens. De relatie tussen de EU en Zwitserland valt onder die van de Europese Vrijhandelsassociatie en onder bilaterale akkoorden. Een belangrijk punt daarin is het vrij verkeer van personen. Zo wilde Zwitserland na een referendum in 2014 het verblijfsrecht voor Kroaten beperken nadat Kroatië lid van de EU was geworden. Na druk van de EU is dat in 2016 alsnog rechtgetrokken. Maar voor veel Britten was juist de instroom van migranten uit Europa de belangrijkste reden voor Brexit. Met een soortgelijke deal voor Groot-Brittannië als die van de relatie tussen de EU en Zwitserland zullen de brexiteers zich afvragen wat de heisa van Brexit dan überhaupt waard is.

De relatie tussen Turkije en de EU wordt inderdaad douane-unie genoemd. Het merendeel van goederen mag zonder restricties tussen de twee eenheden verhandeld worden. Uitzonderingen gelden voor landbouwproducten. Evenmin geldt de overeenkomst voor diensten en overheidsopdrachten. Maar tussen de EU en Turkije bestaat wel degelijk een harde grens. Er is voor het merendeel van de Turken en Europeanen een visum nodig om de grens te passeren. Dat staat op gespannen voet met de belofte van geen harde Ierse grens. Daarnaast beperkt de douane-unie de Turkse zeggenschap over handelsovereenkomsten: in de praktijk is het land gedwongen de EU te volgen in ieder akkoord dat de EU sluit met een ander land of blok. Voorts betekent een douane-unie een probleem voor de dienstensector in Groot-Brittannië, met name voor de financiële sector, die een speler van wereldformaat is. Uitsluiting van diensten houdt een serieuze klap in voor die Britse economische melkkoe.

Een douane-unie voldoet bij lange na niet aan de verwachtingen van brexiteers. Een harde Brexit bindt je handen minder en is daarom zelfs te verdedigen. Corbyns plan levert geen voordeel op noch geeft het een gevoel van een echte Brexit. Het voornemen maakt van het VK een vazalstaat van de EU. Corbyn heeft zijn cake derhalve verkruimeld nog voor hij aan eten kan denken.

Weliswaar zijn veel eerste commentaren niet negatief. Zo noemt Stephen Bush in de New Statesman drie behaalde doelstellingen. Die komen erop neer dat Corbyns speech premier Theresa May verder onder druk heeft gezet en hij de kans op haar voortijdige val heeft vergroot. Corbyn kan dan de volgende premier van het VK worden. Maar dat is kortzichtige kortetermijnpolitiek.

Voor de langere termijn is het van belang in het oog te houden dat de speech slechts onderhandelingsplannen van Corbyn betreffen. De EU is de onderhandelingspartner. Haar politieke dominantie is al decennialang rechts. Ze zal Corbyn nog minder ter wille willen zijn dan May.

De deconfiture van Corbyn heeft belang voor links in zijn geheel. Het sociaaldemocratische – sociaalpatriottische – deel van links, ook wel laflinks genoemd, heeft geen antwoord op de macht van de EU. Het enthousiasme voor Corbyn doet soms denken aan de hoogtijdagen van Syriza in Griekenland. Het daar in 2015 uitgeschreven referendum over Griekse zelfbeschikking (over acceptatie van de wurgvoorstellen van de trojka) leverde sterke steun van de bevolking ervoor op (dus tegen de trojka). Maar als de EU ‘njet’ zegt, dan kun je in een EU-lidstaat referenda houden wat je wil, dan is de wil van de EU wet. Bij links zal het besef moeten groeien – hoe sneller, hoe beter – dat alleen het deel van links dat internationale solidariteit serieus gestalte wil geven kans van slagen heeft de rechtse koers van de EU in te dammen. Dat betekent onder andere niet jeremiëren over een transferunie die de EU kan worden om de inwoners van de armere lidstaten te ondersteunen.