Ettelijke honderden mensen kunnen terugzien op een buitengewoon mooie antifascistische demonstratie. Aaantallen, atmosfeer, het verloop a over het geheel genomen: het was allemaal goed. Gezien de barre politieke omstandigheden waarin de linkse en radicale bewegingen – en ook de antifascistische strijd – momenteel genoodzaakt zijn te werken, durf ik te spreken van een flink succes. Ik nam deel. Hier zijn wat observaties en overwegingen, mede om te onderstrepen hoe waardevol het was.
“We’: ettelijke honderden mensen, zeer uiteenlopend op allerlei manieren. Radicale actievoerders met ervaring: ik zag veel bekenden. Ik zag echter nog veel meer totale onbekenden, heel uiteenlopend qua kledij en uitstraling, die bij lange na niet allemaal voldeden aan het gangbare imago van ‘radicale AFA-activist’ of zoiets. De oproep van AFA had beslist iets losgemaakt buiten de gangbare actienetwerken. Dat vond ik erg positief. Iedereen die moppert over het ‘isolement’ van AFA dat zich ‘alleen maar op de kraakscene richt’ of zoiets, moppert op een fantoom, wat er ook allemaal aan het werk van antifascisten in en buiten AFA-verband ook nog valt te verbeteren (veel). Dit was een door AFA opgezette actie. Maar dit was niet voornamelijk het vaste AFA-publiek. Dat vind ik een hele goede zaak. En meerdere honderden mensen die op zulke korte termijn in beweging kwamen: ik vind het helemaal niet slecht (zie het Nawoord hieronder voor iets meer over de aantallen)..
De demonstratie trok veel jonge mensen, zoals het hoort. Mensen van mijn generatie zetten er gelukkig niet de toon. Helemaal uit de toon vallen deed ik qua leeftijd ook weer niet, want er waren wel degelijk redelijk wat oudere mensen aanwezig. Mooie mix. Qua gender: in de buurt van fifty-fifty mannen en vrouwen, zou ik zeggen. Voorzover dat van buiten te beoordelen is dan, want of iedereen die ik als vrouw of als man denk te kunnen zien, zichzelf dat net zo ziet, weet ik uiteraard niet niet. Meer dan een globale indruk is zoiets dan ook niet.
Ik zag in meerderheid, maar zeker niet uitsluitend, witte mensen, een zwakke plek van ons linksradicale wereldje. Dat zwarte ( in de zin van niet-witte) mensen vaak geen aanvechting voelen om naar AFA- en soortgelijke acties te komen, is overigens absoluut geen kritiek of verwijt aan die zwarte mensen. Mensen kunnen wel eens heel gegronde redenen hebben om ergens níét aan deel te nemen. Het is aan op dit moment overwegend witte links-radicalen om de beweging, de strijd zo in te richten dat deelname van zwarte mensen zo min mogelijk op onzichtbare uitsluitingsmechanismes stuit. En dan nog: zwarte mensen voeren vaak genoeg harde antiracistische strijd, op andere plekken in in andere verbanden dan de linksradicale scene. Eén van de antwoorden op de witheid van die scene zou wel eens kunnen zijn dat mensen uit onze scene veel en veel meer dienen deel te nemen aan juist door zwarte activisten op touw gezette activiteiten. Dat schept banden, dat bouwt vertrouwen op.
Voordat we gingen lopen, waren er sprekers. Dat waren er gelukkig weinig, een eindeloos toesprakencircus werd ons bespaard. Gebrek aan kwantiteit sloeg echter dubbel-dialectisch om in overmaat van kwaliteit, scherpte, inhoud. Er was een scherp openingswoord van een kameraad van wie ik niet weet wie ze was, ik kon ook niet alles even goed horen. Er was een moment stilte, ter herdenking. Daarna sprak Jerry Afriyie, van Nederland Wordt Beter, één van de belangrijkste zwarte activisten in Nederland van dit moment, gangmaker van de strijd tegen de racistische Zwarte Piet-figuur, doelwit van kwalijke repressie door politie en justitie (2). Hij hield een sombere, grimmige toespraak waarin hij elk spoor van ‘in Nederland-valt-het-wel-mee’ met klem bestreed. Hij schetste hoe diep het racisme ook hier zat en hoe veel er moest gebeuren om dat te verslaan. Het was goed om juist hem juist op deze avond aan het woord te laten. Het was goed om hem te horen ook.
Na hem sprak iemand van AFA zelf, en dat was zeker zo indrukwekkend. Niet een standaard-antifa-praatje maar een doorleefde speech waarin hij de persoonlijke dimensie niet schuwde: hij is kleinkind van een grootvader die de bezetting overleefde terwijl familieleden in de vernietigingskampen zijn vermoord. Dat gaf zijn ‘dat nooit meer!’-toespraak een extra dimensie. Dapper, dit verhaal. Respect.
Daarna: demonstreren met die hap! En stickers plakken op trams.En vlaggen in de lucht laten wapperen: AFA- en anarchistische vlaggen, een Palestijnse vlag, een vlag met Koerdische symbolen van de beweging die in Rojava/ Noord-Syrië tegen IS/ Daesh vecht (ik kon niet zien of het nu de PYD (de partij die die strijd aanvoert) was of de YPG ( de gewapende guerrilla-arm). Ook een regenboogvlag. Borden van Socialisme.nu – website van de Internationale Socialisten – waren er. Wat handgemaakte borden en doeken zag ik ook. En bij al die symbolen hoorden natuurlijk mensen die ze droegen, lieten wapperen, omhooghielden, of – zoals een mevrouw met een bord “racisme is stom” – er een winkel mee in liepen om het punt duidelijk te maken.
Ik vond de stemming heel opmerkelijk en mooi. We waren verdrietig, we waren duidelijk ook heel erg boos. Tegelijk zag ik blijheid, die ik verklaar uit de vreugde die we voelden dan we ons verdriet en onze boosheid samen deelden en uitten. Het treffen van fijne bekenden – ‘jij ook hier?’ ‘Ik dacht al, zou hij / zij er ook zijn?’ – hielp daarbij. Dat mixte allemaal tot een betrokken, bijna opgewekte woede die over de straten zinderde. Ik heb zelden zoveel boosheid in beweging gezien, met tegelijkertijd zo wéínig agressie.
In de optocht riepen we leuzen, eerst wat aarzelend maar dat duurde niet lang. “Toen niet, Nu niet, Nooit Meer Fascisme!”, “Tutti Chiamo Antifascisti!” , “Heather Heyer, Rest in Power!” en later ook keer op keer “Black Lives Matter!”, om een paar van de belangrijkste te noemen. In winkelstraten riepen we met nadruk: “A-Anti-Anticapitalista”, soms in de ‘complete versie’: drie maal “A-Anti -Anticapitalista” en dan “Overthrow the System, Revolution Anarchista!” Het leuzen roepen bereikte een akoestisch en volimineus hoogtepunt toen we onder het Rijksmuseum doorliepen. Dat galmt zo geweldig, dus daar nemen we extra tijd. Later weerklonk ook “No More Blackface!” Zo is dat.
Hier en daar was intussen ook vuurwerk ontstoken, tegen de instructie die de burgemeester nadrukkelijk had uitgevaardigd. Maar ik vermoed dat precies het feit dat het gezeg roept ‘geen vuruwerk!’ , mensen er juist toe brengt om te denken:’geen vuurwerk? Dát zullen we nog wel eens zien!’ en de daad bij dat woord te voegen ook. Die houding is niet alleen ‘begrijpelijk’maar gewoon terecht. Hoe dan ook: er waren van die flares fakkel-achrtige dingen die een mooie, echt sfeerverhogende vurig-rode gloed verspeidden in de schemering. Het vuur dat we voelden, werd zichtbaar.
Er was ook knalvuurwerk. Daar heb ik zeer gemengde gevoelens bij, en ik ga daar nu eens wat uitvoeriger op in. Het zal gedaan worden om de strijdbare sfeer te verhogen, en zo werkt het ook wel enigszins. Maar het heeft beslist nadelen – voor demonstranten zelf, niet voor de politie of de fascisten want die hebben we er verder niet mee. Dat het niet mag van de politie, vind ik niet het punt: revolutie mag ook niet, maar dát gaat ons dus niet tegenhouden. Dat iets verboden is, in een van willekeur druipend openbare-orde-model, is eerder een reden om zoiets wèl te doen.Dat de politie er aanleiding aan kan ontlenen om een demonstratie aan te vallen, is ook het argument niet: als de politie rotjes als voorwendsel gaat gebruiken om een demonstratie uit elkaar te jagen is dat de keus van de politie, niet van ons. Rotjes zijn een overtreding van een of ander illegitiem regeltje van een illegitiem gezag. Daar een groot openbare orde-gedoe van maken is onzin, behalve als je dat illegitieme gezag bij voorbaat zinnig vindt. Zoiets gebruiken tegen de hele demonstratie zou dan een verwerpelijke keus zijn van het gezag. Dat gebeurde afgelopen avond overigens niet. Er kwam per rotje wel een agent als ‘begeleiding’ bij, en ik zag ze ook druk communiceren met hun apparatuur. Maar de demonstratie is de hele tijd ongemoeid gelaten.
Wat is dan het probleem met dat knalvuurwerk? Simpel: mede-demonstranten hebben er last van. Echt last. Ik zelf ben erg schrikachtig, zo zit ik in elkaar. Onverwachte knallen brengen d zulke schrik teweeg, veel sterker dan bij veel andere mensen, maar de enige hierin ben ik niet (en al was ik de enige wel, wat dan nog?) Van een kameraad hoorde ik dat de vuurwerkknallen hem pijn aan de oren bezorgde. Dat heb ik dan weer niet, maar zoiets hoor ik wel meer. Realiseren mensen die vuurwerk afsteken in een demonstratie zich dat wel voldoende? En wat is de waarde van het afsteken van rotjes waarmee je je mede-actievoerders schrik, paniek en/of oorpijn bezorgt? Welk pluspunt staat daar tegenover? Als het punt is om precies de bespottelijke regeltjes te trotseren, kan dat ook op andere manieren. Met die mooie flares bijvoorbeeld, net zo verboden, maar ik heb nog niet gehoord dat mede-activisten daar last van hebben. Ik zeg het maar eens scherp: rotjes afsteken maakt demonstraties mínder toegankelijk voor mensen, óók voor mensen die achter het doel van zo’n demonstratie staan. Ik kan met mijn schrikachtigheid redelijk omgaan, maar dat geldt niet in die mate voor iedereen. Demonstraties zijn er toch niet alleen voor mensen zonder dit type beperkingen? Misschien dat ik hier iets essentieels mis, maar dat lees of hoor ik dan graag.
Goed. Genoeg gemopperd daarover, puntje gemaakt. Door met de mooie optocht! Die slingerde nu onmiskenbaar naar het Amerikaanse Consulaat, alwaar we halt hielden. Fel klonken daar onze spreekkoren: “No Trump! No KKK, No Fascist USA” was daar een grote favoriet. “Hey hey, hoho, Donald Trump has gotto go”, was er ook. Het gebouw werd beschermd door politie. Voor de politie stonden wat kleine paaltjes. Ik had een sticker in de hand, met “Refugees Welcome”. Op dat paaltje ermee? De verleiding was groot. Een agent zag het en zei, op dat gemoedelijke toontje dat agenten hanteren als ze nog geen instructie hebben gekregen om de knuppel te hanteren: “doe maar niet”… Ik aarzelde, en wachtte even af. Even later ag ik een paaltje waar geen agent achter stond. Nadat er een groepje andere demonstranten tussen mij en de kijkende agent was gelopen, zat de sticker opeens op dat paaltje. De agent zag het en lachte vaag, volgens het boer-met-kiespijn-model. Ik lette vervolgens wel op, je weet niet wat de politie zich in de kop haalt als reactie op dit soort ernstige vergrijpen.
Al snel erna ging de demonstratie verder, naar wat de slotetappe bleek te zijn. We eindigden in het Vondelpark, vlakbij het monument voor Kerwin Duinmeijer, de Antilliaanse jongen die in 1983 door een nazi-sympathisant is doodgestoken. Dat was de plek waar de spreker van AFA ons bedankt voor deelname, en waar we nog even nadrukkelijk leuzen riepen als “No, No, No Pasaran!” De fascisten niet dóór laten, de fascisten geen ruimte geven, de fascisten verslaan tot elke prijs – dát was de boodschap van deze helaas zo noodzakelijke maar ook zo prachtige demonstratie. Heather Heyer, rest in power! Jouw strijd, onze strijd, die strijd gaat door.
Nawoord: over aantallen en media-aandacht en…
Hoeveel deelnemers waren er precies? Ik ben altijd aan de ‘pessimistische’ kant, ik denk dat alles wat lijkt op bluffen, onze geloofwaardigheid bedreigt en ons niet helpt. Maar ik zit er ook vaak naast: al die mensen die honderden deelnemers hoger uitkomen dan ik, hebben het natuurlijk niet allemaal steeds mis, al heb ik dat bluffen wat ik noem wel degelijk meegemaakt. Hoe dan ook: ik zag deze keer ettelijke honderden mensen. Het zal dus wel iets boven die ettelijke honderden hebben gezeten.
Wat zeggen de media? Er waren al vrij snel verslagen, in gevestigde media. Ik heb dat wel eens slechter meegemaakt, ook inhoudelijk. Kennelijk was de aanleiding reden om deze demonstratie toch enigszins serieus te nemen.
Over die aantallen dus. “Volgens de AFA loopt er ongeveer 500 man mee”, lees ik op AT5 (3). Die plaatselijke omroep heeft een tijdlijn van de gebeurtenissen, met videobeelden, tweets – ook vanuit AFA Nederland – en een handvol foto’s. “De organisatie spreekt zelf over 600 deelnemers, de politie houdt het op 250 demonstranten” , aldus Nu.nl (4), dat een kort en vrij zakelijk verslag heeft, met vier foto’s geïllustreerd.
De Volkskrant tenslotte, in een relatief uitvoerig verslag (5), noemt geen aantallen, maar schrijft wel dit: “Het is druk op het Spui. Naast de punkers en de ‘gebruikelijke’antifascisten die al jaren demonstraties organiseren tegen neonazi’s, waren er een hoop nieuwkomers.” Dat was mijn indruk dus ook. En dat biedt perspectief op meer.
Noten:
1 AFA, “17-08-2017 Demo Amsterdam: Solidariteit met de antifascisten in Charlottesville!”op aafanederland.org, 14 augustus 2017, https://afanl.wordpress.com/2017/08/14/17-8-2017-demo-amsterdam-solidariteit-met-de-antifascisten-in-charlottesville/
2 Zie bijvoorbeeld Harry Westering, “Steun Afriyie in zijn strijd tegen repressie en criminalisering op Doorbraak, 13 juli 2017, http://www.doorbraak.eu/steun-afriyie-strijd-repressie-en-criminalisering/
3 “Demo Antifa Amsterdam: ‘De pijn en woede zit diep’, op At5.nl, 17 augustus 2-17, http://www.at5.nl/artikelen/172140/demo-antifa-amsterdam-de-pijn-en-woede-zit-diep
4 Nu.nl, “Antifascistische demonstratie rustig verlopen”, nu.nl, 17 augustus 2017, http://www.nu.nl/binnenland/4884935/antifascistische-demonstratie-amsterdam-rustig-verlopen.html
5 Iris Koppe, “Antifascistische demonstratie in Amsterdam: ‘Toen niet, nu niet, nooit meer fascisme!’ Volkskrant, 17 augustus 2017, https://www.volkskrant.nl/binnenland/antifascistische-demonstratie-in-amsterdam-toen-niet-nu-niet-nooit-meer-fascisme~a4511754/
Tegen de nu gangbare gewoonte in hebben wij dit stuk van Peter Storm integraal overgenomen, omdat hij de demonstratie – waar Ralph van der Geest en ik elkaar niet ontmoet hebben, daar was het dus druk genoeg voor – liefdevol en mooi beschrijft. Ik zou er alleen aan kunnen afdoen en heb dus slechts enkele foto’s toegevoegd. – AJvdK
