De maatschappij of maatschappelijke verschijnselen met levende organismen vergelijken is gevaarlijk. “Nederland is ziek” of zoiets, dat is een uitspraak die hoort bij ultrarechtse types die de geneesmiddelen bij de hand beloven te hebben. Het kapitalisme in een kankerfase, ik vind het een moeilijke uitdrukking.
Al is het kapitalisme onmiskenbaar een fase ingetreden die tot zelfvernietiging leidt. Niet op de manier waarop ruim een eeuw geleden sociaal-democraten het wilden zien: het socialisme zou ons als vanzelf in de schoot vallen, het was gewoon de onvermijdelijke volgende fase en de kapitalisten zouden die zelf bewerkstelligen. Vandaar naar Dijsselbloem is eigenlijk ook weer niet zo’n grote stap.
De huidige fase heet “financialisering”. We moeten iedere gedachte dat kapitalisme iets met industrie te maken heeft opzij zetten.
Dat is even moeilijk, hoor.
Toen ik nog Nederlandse televisie zag en het onvermijdelijke STER-blok moest uitzitten kon ik op bepaalde tijdstippen iedere tweede reclamespot als komende van Unilever benoemen. Als lid van het Biafra Actie Comité (gek is dat, in die tijd was je geen “activist” voor de buitenwacht) had ik mij verdiept in deze zogeheten multinational, die Nigeria samen met de Britse koloniale macht heeft uitgevonden. Supermarkten, bier, het wegennet, het was van de United Africa Company, en die hoorde bij Unilever, het concern achter de oliepalmplantages. De palmolie speelde en speelt een vrijwel even grote rol bij de koloniale exploitatie van deze portie Afrika als de aardolie, die wel veel bekender is. De medeverantwoordelijke voor het uithongeren van Biafra zette ons bezorgde moeders voor die zich afvroegen of ze de kinderen wel genoeg gaf. Onzin! Die margarine (Brio, Zeeuws Meisje, Blue Band, Bona, Becel enz.) die was toch zo gezond, mensen! Het Plantaschandaal was allang weer vergeten, alleen antikapitalistische dwarskakkers kwamen nog met de leuze “de dood op je brood” aan, en Jan Arends, die er een toneelstuk over geschreven had, pleegde zelfmoord.
En Olvarit voor kindje tatata poetelepoetelepee (ja, die moeders en kindjes waren wit, wat dacht je dan – de zwarte kindertjes verhongerden op last van Unilever en Shell). Reclame voor de middelen voor het varken dat met zijn tijd meegaat en voor de kip die extra snel groeit en legt vernam je niet bij de STER. Maar die had Unilever ook (vogelvoer voor troeteltjes in kooitjes werd dan weer wel geadverteerd).
Maar ja, vraag niet hoe ze aan de plantages kwamen en aan de legermachten die deze moesten beschermen. Unilever was bij uitstek deel van het kapitaal, inclusief de koloniale achtergrond.
Net als in het profetische verhaal De bovenbazen van Toonder werden er ook onderdelen “geruild”- de Betuwejam verdween uit de Betuwe en uit de Unilever-“stal” en vervolgens verdween de naam helemaal. Daar kwam weer Knorr en Conimex voor in de plaats. Opletten hoor, als je zoals ik al bijna vijftig jaar probeert Unilever te mijden. Een totale boycot was zo goed als onmogelijk omdat het zicht op al die merken bij al die overnames wegraakt- welk wasmiddel is ook alweer niet van hun? alsof andere wasmiddelen wel koosjer waren – op Klok na dan.
Maar nu. In Nederland en Groot-Brittannië, waar Unilever vandaan komt, betekent het concern in de eerste plaats zeep, versgekarnde margarine en dood dier. Een heel korte bevattelijke samenvatting van waar de productie om draait
G->W->G’
van Marx. De kapitalist (met behulp van de krediet verlenende bank) steekt geld G in vast en vlottend kapitaal (gebouw, machines, loonslaven), dit leidt tot Waar W, waar het om lijkt te draaien in het kapitalisme, zeker in de consumptiemaatschappij. De verkoop van die waar levert extra geld G’ op. Daar draait het om.
Maar de hedendaagse aandeelhouder zit niet te wachten op smeermiddelen voor hart en bloedvaten. De aandeelhouder wil geld zien. Unilever gooit de margarine “in de etalage” en stoot de worsten, gehaktballen en soepen af.
Proef dit losse zinnetje:
Toen werd bekendgemaakt dat het bedrijf meer zal doen wat de aandeelhouders willen: de margarinetak afstoten, eigen aandelen inkopen en de winstgevendheid verhogen.
Dus om de aandeelhouders terwille te zijn koopt Unilever aandelen in zichzelf in en dat levert toch een dividend op!
We zijn hier toch echt de fase ingetreden van het verhaal van een waanzin, verteld door een gek, vol van lawaai en razernij, zonder betekenis.
G->G’
in het marxiaanse schema.
Voor een zeepbel moet je toch wel zeep hebben. Onzin, die maken de anderen wel.
Deel 2 van een mogelijke serie waarvan ik ook niet kan zeggen waar die eindigt.
