Jean Tillie, die actievoerders met misdadigers verwart

In 1991 moet in het Amsterdamse theater De Balie (hoe noem je die plaats anders? nu is het eenvoudig: een PVV-hol voor de hogeropgeleiden) een toneelstuk zijn opgevoerd met als figuren Wladimir Iljitsj Lenin, Emma Goldman en “een bode” (naamloos zoals het de proletariër betaamt). Het spel wordt bepaald door redeneringen waarbij de hoofdfiguren elkaar met “kameraad” aanspreken. Het kan onmogelijk lang geduurd hebben, maar het Ministerie van WVC van destijds, hoofdafdeling podiumkunsten en de Raad voor de Kunst hadden er geld voor over gehad. Het stuk speelt in maart 1921, na de begrafenis van de anarchist Peter Kropotkin, waar Lenin volgens de tekst bij aanwezig was. Toen het stuk geschreven en mogelijk opgevoerd werd bestond de Sovjet-Unie nog, maar in de tijd waarin het stuk gesitueerd wordt bestond die nog niet, dus Lenin laat de naam vallen op p.34, en dat kan niet. Let een kniesoor hierop? Jazeker, want er is reden te kniesoren.

Tijdens de conversatie tussen Goldman en Lenin komt een bode af en toe een manifest van de opstandige matrozen van Kronstadt brengen en die tekst wordt voorgedragen, eerst door de naamloze bode, later door Goldman. De arbeidersklasse is er stukken slechter aan toe dan onder de tsaar, daar komt het kortgezegd op neer en dus is het tijd de macht echt in handen te nemen. Hoewel (een weggevertje, maar ik vermoed dat dit stuk niet opnieuw zal worden opgevoerd) tot slot Lenin zegt dat hij niet weet wat hij moet doen weten we maar al te goed wat het Rode Leger met de revolutionairen van Kronstadt zal doen. Of uit deze gespeelde onwetendheid van Lenin een dagende sympathie voor de Macht spreekt namens de auteur – dat is ook gemakkelijk praten, “met de wetenschap van nu”.

Ik sprokkel wat wijze zinnen uit het stuk bij elkaar:

GOLDMAN p.14: “Ach, kameraad Lenin, misschien zijn de eeuwige opstand en het leven wel niet van elkaar te onderscheiden.”

GOLDMAN p.20: “Ik ben het met U eens dat politieke vrijheid gecombineerd met economische ongelijkheid leidt tot onderdrukking. Maar politieke onvrijheid, gecombineerd met economische gelijkheid leidt eveneens tot onderdrukking. Het één kan niet zonder het ander.”

GOLDMAN p.25: “Het geweld werd het beste surrogaat van dat ene grote moment van vrijheid [gedoeld wordt op de revolutie van 7 november 1917].”

LENIN p.31: “Ik voorspel U, op het moment dat anarchisten invloed zullen krijgen op een revolutionair proces, op het moment dat hun ideeën omgezet worden in daden, zullen zij onmiddellijk hun anarchistische principes laten varen.”

Juiste woorden van Lenin in dit stuk, overigens. Dit is een van de redenen waarom schrijver dezes na tweeëneenhalf jaar de organisatie van anarchisten als anarchisten heeft verlaten. De anarchie is te belangrijk om haar aan anarchisten over te laten. Nog eentje dan:

LENIN p.7: “U verwart anarchisme met misdaad, kameraad Goldman.”

Het toneelstuk is opgedragen aan “de Spuigroep”, inderdaad een gezelschap anarchisten-als-anarchisten – voor de zekerheid: ooit gehuisvest in de Amsterdamse Spuistraat.
Dit is het materiaal waarmee je op weg gaat naar een hoogleraarschap politicologie. De tekst is van Jean Tillie, die de bezetters m/v van het Maagdenhuis onlangs als mogelijke geestverwanten van ISIS afschilderde, een hebbelijkheid waarin hij zegt zelfs gespecialiseerd te zijn. Reden ongetwijfeld waarom hij nog steeds met open armen in de Balie ontvangen zal worden. Aan het hoofd daarvan staat iemand die daadwerkelijk aan bommengooiersorganisatie Veronica *) verbonden is (geweest). Het anarchisme van Tillie is voorzover hij er kond van heeft gedaan de afgelopen tijd ook sterk Veronica-gekleurd: gewoon lekker jezelf zijn; fijn rookbommen en stenen gooien en een potje kraken.

Hij mag juist van geluk spreken dat de Maagdenhuisstudenten zo lief zijn en dat zijn kletspraatjes in de collegezaal wel ongestoord door zullen kunnen gaan. Daar had hij omstreeks 1969 echt niet op hoeven rekenen.

*) Minitoneelstukje: Noordzee 1971. Een bom is gegooid namens Veronica naar de stuurhut van concurrerend zendschip de Mebo 2.
ALAN WEST, deejay van dienst: “Mayday mayday mayday.”

(Verdraaid, het was nog mei ook).