De bom die vrede bracht

De grootste demonstraties in Nederland betroffen die tegen kruisraketten. Op 21 november 1981 stroomde Amsterdam vol met meer dan 400.000 betogers. Nog meer demonstranten waren op 29 oktober 1983 in Den Haag op de been: circa 550.000. Die enorme betrokkenheid werd gevoed door de angst voor een nucleair slagveld in Europa. De Amerikaanse kruisraket en de tegenhanger, de SS-20 van Russische makelij, waren wapens met kernkoppen voor de middellange afstand in Europa. Bij een escalatie van een conflict tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie bestond de kans dat enkele raketten doelen in Europa zouden treffen zonder dat het grondgebied van de VS of de USSR direct in gevaar kwam. Mede tengevolge van de grote demonstraties zijn er nooit kruisraketten in Nederland geplaatst. Nu is de kans daarop heel onwaarschijnlijk. Na de val van de Muur is de dreiging van de Sovjet-Unie weggevallen.

Romantiek

De reden voor het oprakelen van deze geschiedenis is een interview over kernwapens met Mient Jan Faber. Faber was tijdens de demonstraties een van de leiders van de vredesbeweging. Maar hij is van mening veranderd. Van duif is hij havik geworden. Zo pleitte hij eind 2002 en begin 2003 voor militair ingrijpen in Irak.

Ondanks alles begrijpt Faber de waarde van het protest tegen de kruisraketten. De voormalig activist stelt dat internationale protesten hielpen tegen de verfijning van nucleaire wapens. Het idee van kleine, bruikbare kernwapens is afgeschoten. In het interview wordt de motivatie voor de beëindiging van de vernieuwing van kernwapens niet genoemd. Maar het gevaar van escalatie is te groot. Wanneer is klein nog klein? Als je verliezende partij bent, zal je zwaardere middelen gaan inzetten.

Onvermijdelijk

Faber wijst op de onvermijdelijkheid van kernwapens. Die zijn er nu eenmaal. De doos van Pandora krijg je niet meer dicht. De nucleaire wapens hebben een functie, dat ben ik met hem eens. De kans op een derde wereldoorlog is miniem. MAD (wederzijds verzekerde vernietiging) houdt de politieke leiders in toom. En kernwapens hebben vooral een defensieve functie. Een door een atoomoorlog vernietigd gebied is voor zeer lange tijd onleefbaar vanwege straling. Daar wil je als militair of hoe dan ook niet naartoe.

Als kernwapens oorlog voorkomen, dan zou iedereen die moeten bezitten. Dat wil Faber echter niet. Hij komt hiermee warrig over, trekt de consequentie niet uit zijn eigen woorden. Nee, de status quo moet gehandhaafd blijven. Ondertekening van een non-proliferatieverdrag vindt hij beslist noodzakelijk.

Haatpolitici

Zo’n ondertekening werkt evenwel niet. Pakistan verkreeg de bom na spionage. We leven op een vulkaan. Hitler zou niet hebben geaarzeld een atoomoorlog te ontketenen. Ik vermoed dat ook Geert Wilders ervan droomt een paar bommetjes op Istanbul of Casablanca te kunnen gooien. Deze fanaticus is verblind door haat jegens moslims. Daarmee is het belang van de grote vredesdemonstraties in de jaren tachtig meteen duidelijk. We moeten voorkomen dat haatfanatici, inclusief terroristen, ooit nucleaire wapens bezitten. Het gevaar van atoomoorlogen is te groot. De massale demonstraties waren verre van ondoordachte romantiek. Nee, je kreeg en krijgt de atoombommen er de wereld niet mee uit. Maar het zijn hoogtepunten in het bewustwordingsproces van het gevaar van ‘kleine’ atoomoorlogen, van het gebruik van kernwapens op enigerlei wijze.