Een van de thema’s bij Herbert Marcuse was het wijzen op de preventieve contrarevolutie: er is (nog) geen revolutionaire situatie maar de macht mobiliseert alles wat te mobiliseren is tegen wat er zou kunnen komen. Voorzover de macht verrast was door de geest van opstandigheid die door de wereld waarde tussen pakweg 1965 en 1985 heeft zij zich schielijk hersteld en het tegenoffensief ingezet.
In praktische zin gebeurde dit met grof geweld, zoals tegen de Indiaanse en zwarte bevrijdingsbewegingen in de Verenigde Staten – hoe toevallig is het dat u het belangrijk vindt te klagen over de hier gebruikte woorden die veertig jaar geleden gangbaar waren: American Indian Movement (AIM), Black Panthers…? Met subtiel geweld, zoals de sponsoring door de CIA van neplinkse partijen als de Partido Socialista in Portugal, met de secretaris buitenland van de PvdA [die hadden ze toen nog] als koerier om het geld af te leveren tegen de deviezenbepalingen in.
Grof geweld is nooit buiten beeld geweest, er was de invasie van Oost-Timor totaal niet toevallig kort na het bezoek van Kissinger en Ford aan Indonesië in 1975, de staatsgrepen in Zuid-Amerika met als schoolvoorbeeld Chili, de contraterreur tegen Nicaragua, de bezetting van Grenada in 1983 en zoveel meer nog. Maar in de jaren zeventig was geweld tegen de witte “eigen” bevolking in Europa en Noord-Amerika minder gewenst dan nu waarschijnlijk normaal gevonden zal worden. De preventieve contrarevolutie voor eigen volk was cultureel en ideologisch – het was ook de eerste taak de hoogopgeleiden over te halen naar berusting zoniet lofzang op het kapitalisme. Het is gelukt.
Het cultureel-ideologische offensief begon met zoiets als “nieuwe filosofie” in Frankrijk. Plotseling ontdekte men daar dat “het marxisme”, neen Marx zelf de wegbereider was van de Goelag Archipel. Vrijheid van meningsuiting, “zelfs” van marxistische meningen, werd gegarandeerd door het kapitalisme, de Markt. Parallel aan deze zogenaamde nieuwe filosofie verliep de concentratie op de Identiteit, iets wat in een wolk van eufemismen gewikkeld moe(s)t worden. Dus American Indian Movement (AIM, Doel dus) moet dan Native American Movement heten en Black Panthers worden African American Panthers. Er gaat al minder kracht van uit, niet? Maar het zijn eufemismen die volop gebruikt moeten worden, zodanig dat men zonder te blikken of te blozen in de VS zegt dat Papoea’s African Americans zijn, want “zwart” kan niet meer.
Enerzijds de “linkse” identiteitspolitiek, anderzijds een soort libertaire kritiek op het staatswezen dat welzijnswerk organiseert. Een voor links doorgaand dolend genie als Hans Achterhuis heeft het afschaffen van het buurt- en clubhuiswerk en het welzijnswerk in het algemeen ideologisch voorbereid door de geitenwollensokkensector de grond in te boren. Voor zoiets wordt men goed betaald en daarvoor wordt men professor en Denker des Vaderlands.
En op den duur deed het er niet meer toe dat vrijheid van meningsuiting ook “marxistische” meningsuiting kon zijn, want die was utopisch (daar hebben we Achterhuis weer), niet realistisch, er is immers geen alternatief.
Hier zijn we ongeveer. Een situatie die is voorbereid met keiharde strijd op cultureel-ideologisch vlak. “Rechts”, de macht, maalt niet om identiteit of vrijheid van meningsuiting, en nog minder om zoiets als Historisch Materialisme. Maar als men daaraan vasthoudt valt te constateren: het industrieproletariaat is verdwenen, de technologische revolutie van de informatisering heeft de economische basis van het kapitalisme in “de ontwikkelde wereld” drastisch veranderd.
Maar of daar de verklaring ligt voor de dominantie van een ultrarechts vertoog, van “islamdebat” tot “als je Zwarte Piet niet lust donder je maar op”, is een open vraag.
Misschien zijn wij zelf deel van het antwoord. Hoe marginaal ook, in de blogroll die sinds kort Krapuul siert vindt men het cultureel-ideologische tegenwicht (deels) geïnventariseerd. Misschien ligt het antwoord op de Grote Vraag, waar is het tegengeluid nu, wel heel dichtbij.
Rechts kent de klassieken heel goed. Het heeft Gramsci bestudeerd en zich de theorie van de culturele hegemonie eigen gemaakt. Dwz. de door de heersende klasse gewenste sociale en culturele patronen dienen door en door gepromoot te worden.
@sjaax
Dit was de teneur van de twitterconversatie die de aanleiding was tot dit stuk. Ik heb het nagelaten Gramsci uitdrukkelijk te vermelden maar je vat in drie zinnen samen wat ik in een aantal sessies van twitter gesteld heb.
https://twitter.com/Onedinline2010/status/404954261068333057
https://twitter.com/Joos4/status/404957262940471296
en nog zo wat… ach ja…
(Gramsci wordt ongelooflijk vaak genoemd op twitter merk ik bij het opzoeken)
Zou ik graag van deze heren willen vernemen wat is het context van deze discussie binnen het Marktstelsel die de traditionele oubollige politiek van afgelopen decennia reeds vervangen heeft.
We hebben immers geen politiek gebeuren meer, zuiver ambtenaren met riante salarissen in de TK die zonder nadenken gewoon wettelijke basis aan een groepje technocraten moeten verlenen die op hun beurt in directe dienst van een kleine financiële uberklasse zijn.
De rest is PR-circus. De Premier is niet eens een politicus maar wel voorbeeldig PR-man met bijhorende taalgebruik.
In plaats van traditionele politiek, hebben we nu Marketing.
Wat zegt Gramsci hierover?
Andere tijden.
Hier zou ik Willem Schinkel aanbevelen, die stelt dat er in feite een meervoudige Eenheidspartij is in NL (en niet alleen daar) – in de TK zitten dan tenminste nog de SGP en de PvdD die er niet naar streven op D66 te lijken – technocratengezelschap dat continu over “hervormingen” babbelt.
Sorry, wou ik je niet van je betoog afketsen, doch iets voor mij te verhelderen.
Inderdaad we hervormen richting passend stelsel voor de Mondialisatie c.q. lagere salarissen, lagere of geen sociale zekerheden en lager economisch standart.
Ín de terminologie van die jaren heette dit cultuur-ideologische offensief ook wel ‘repressieve tolerantie’. Dit was een soort ‘gedoog’ beleid waarbij opstandigen onschadelijk werden gemaakt door ‘inkapseling’. De welvaartsstijging speelde er ook een rol bij. Zelfgenoegzaamheid aan ‘linker’zijde mogelijk ook. Nadat die Heli van het dak van de VS ambassade in Saigon viel leek de strijd gewonnen. Bij een vergelijkbaar thema op FN heb ik deze comment gemaakt:
‘Voor mij was links al dood in 1968. Toch ben ik nooit rechts geworden, maar gewoon mijn eigen gang gegaan. Het hele gedoe, Nieuw Links, Uyl, Peper, Kok, Bos, Samson, (ben ik iemand vergeten?, oh ja Melkert en talloze minkukels die snel commissaris van het Hof werden) allemaal verraders van de socialistische idealen. Sterker nog, de Sociaal Democraten zijn vanaf WOII en misschien ook wel daarvoor de grootste vijanden van het socialisme geweest. Nuttige idioten die door de VS aangezet werden om een buffer tegen het communisme te vormen. Daar moesten ze wel hun best voor doen. Anders werden ze zelf voor communist uitgemaakt en dan was je de sigaar. En in de bijzondere situatie van Nederland, was er dan nog hun gekruip voor Oranje en de Anjer om erbij te mogen horen’.
Tot zover wat betreft de omslag in de jaren 80. Maar er is meer aan de hand, mondiaal, zoals Nexus aangeeft. Ik citeer enkele conclusies van een vriend nav een discussie over de Atlantische en Pacific Handelsakkoorden die de macht bij de corporaties komen te leggen (ook bij Krapuul aan de orde gebracht door Sjaak, als ik me niet vergis) en een einde zullen maken aan soevereiniteit en individuele rechten van burgers:
‘Het is geen verrassing dat een dergelijke verandering in de verdeling van rechten wordt doorgevoerd, maar het verrast wel dat dit via een handelsverdrag gaat. Maar dat is natuurlijk ook wel logisch, achteraf bezien. Het heeft geen zin de rechten van corporate actors te vergroten langs de weg van veranderde wetgeving van iedere staat. Dat duurt te lang, dat is eindeloos, en daar kan teveel tegenwerking optreden.’
‘De Amerikaanse socioloog James Coleman (overleden circa 1996) heeft in de jaren tachtig een boekje onder de titel “Asymmetric Society” geschreven, waarin hij de opkomst van een niveau van corporate actors, boven de samenleving van individuen, aan de orde stelde. Hij had vooral aandacht voor het probleem dat die nieuwe actors niet te controleren waren.
Je ziet dus de volgende trends:
1/ de rechten van individuele personen (bezitsrechten, politieke rechten, sociale rechten) worden systematisch afgebroken;
2/ de verzorgingsstaat wordt afgebroken;
3/ de middle class gat down the drain;
4/ politieke democratie is een wassen neus;
5/ corporate actors krijgen meer rechten.’
Nu nogmaals de vraag waarom er onvoldoende verzet is tegen deze trends. Door welvaart en verzadiging kan dit niet verklaard worden, want die worden stelselmatig afgebroken. Dommigheid van een leger van Gordon’s, P&W’s en Spijkermannen biedt misschien een betere verklaring. Ook de angstpolitiek inzake ‘vreemdelingen’ blijkt heel effectief. Voorts is er de recruitering door corporate actors van degenen die het meest getroffen worden om als huurlingen te worden ingezet om het verzet te onderdrukken. Wat we zien is het ontstaan van een geüniformeerde handhaversklasse, die de plaats van de arbeidersklasse inneemt. Die mensen moeten ook eten.
re Leo Schmitt.
voor de eerste kabouters/ groenen was de verbazing groot; de grote linkse partyen waren NIET hun bondgenoten. De PvdA bv. vond het in de jaren 70 prachtig mensen uit andere culturen als verlengstuk van de machines nederland binnen te halen.
Arrebeiders dus, lang leve de grootschaligheid.
De Groenen wilden kleinschaligheid, meer oog voor natuur, cooperatief ipv. corporaties.
maar voor onze pas afgestudeerde drsjes waren goed betaalde banen met veel praatwerk erg belangryk.
In de jaren 90 is de verzorgingsstaat vastgelopen. Uiteraard hebben de bankiers toen dit duidelijk werd hun (bonus)maatregelen getroffen.
en nu een participatiemaatschappy met participatiemanagers, participatyconsultanten.
Het neoliberalisme zou kunnen werken mits de STAAT inkrimpt en tevens de supernationals met hun miljonairs beperkt worden in hun expansie.
Persoonlijk verbaas ik me over het feit dat in dit stuk met geen woord gerept wordt over het feit dat ons economisch leven georganiseerd is in kapitaalassociaties. Die overstijgen onze levensduur en veranderen continu van samenstelling en verspreiden zich over de gehele wereld. En zijn daarmee ongrijpbaar. Of cultuur-ideologische zaken hierin zo’n grote rol spelen waag ik te betwijfelen. Ik denk dat dat meer samenhangt met de wens om zaken te verklaren vanuit het eigen perspectief.
@Liera,
Natuurlijk zijn er globale economische veranderingen gaande. Die hebben langzamerhand grote impact op ons leven en denken.
Maar simpel gesteld beïnvloedt volgens de marxistische theorie de economie (onderbouw) de cultuur (bovenbouw). Er is echter geen één op één relatie. Veranderingen in de onderbouw hebben niet meteen invloed op de bovenbouw. De bovenbouw kent grotendeels een eigen dynamiek. Daarom is het voor de heersende klasse belangrijk zoveel mogelijk haar waarden (bv. alles wat je overkomt is je eigen verantwoordelijkheid) in de cultuur te verankeren. Zodat die liberale ideologie als een rem fungeert tegen meer sociaal geïnspireerde maatschappelijke veranderingen.
Vanwege de eigen sociaal-culturele dynamiek het mogelijk om over culturele issues te debatteren zonder meteen de economie erbij te betrekken.
@Sjaax, “Zodat die liberale ideologie als een rem fungeert tegen meer sociaal geïnspireerde maatschappelijke veranderingen. ”
In de praktijk komt dit verschijnsel op neoliberale dictatuur neer.
De uitwerking is het meest te beschouwen in het bankwezen die met ons belastinggeld gered werden om met de bonussen ongehinderd te mogen doorgaan en
ook in de Totalitaire neoliberale Corporatieve Zorgstelsel die thans stelselmatig zijn slachtoffers eist.
Een der recente slachtoffers was de gerespecteerde huisarts Tromp uit Tuitjenhoorn.