Het was een reactionaire vertoning, die top van Trump en Poetin in Helsinki, en de bijbehorende persconferentie. Had iemand iets anders verwacht van dit tweetal? Maar net zo goed reactionair zijn de vele kritische opmerkingen op de top, zowel van rechts als van wat doorgaat voor links. Van Republikeinen kun je reactionaire kritiek verwachten,. Daar worden ze voor betaald. Maar de als progressief te boek staande Bernie Sanders tapt uit hetzelfde rechtse vaatje in deze kwestie. Treurig is het. Maar ook leerzaam, voor wie leren wil althans.
Trump en Poetin in topconferentie bijeen, daar viel natuurlijk weinig goeds van te verwachten. Als twee mafiabazen overleg plegen, is dat niet om de slachtoffers van de mafia ter wille te zijn. Als twee mafiabazen confereren, spreken ze af wie waar precies zijn afpersingspraktijken kan doorzetten, ten koste van welke slachtoffers. Als mafiabazen zich verenigen, doen zij dat om samen sterker te staan tegenover al hun potentiële slachtoffers. Dat is geen goed nieuws, en welke van de twee toegeeflijk is jegens de ander, maakt niet wezenlijk uit. Vrede tussen mafiosi is oorlog tegen ons. Daar is niets wenselijks aan, al wil dat natuurlijk niet zeggen dat oorlog tussen mafia-families of drugskartels de voorkeur verdient. Maar of mafiabazen nu deals doen of ruzie maken, of allebei, het gaat altijd ten koste van degenen die ze afpersen, intimideren, vermoorden. Alleen de vorm verandert.
Welnu, zo is het ook voor de betrekkingen die dat speciale type mafiabazen dat we ‘wereldleiders’ noemen, met elkaar aangaan. Voeren ze oorlog? Dan gaat dat ten koste van ons, of we nu als kanonnenvoer naar de oorlog worden gestuurd, als slachtoffer van luchtaanvallen de prijs mogen incasseren of als belastingplichtige afgeperst worden om het bloedbad te helpen betalen. Roepen ze de vrede uit? Treden ze elkaar handenschuddend tegemoet en beloven ze elkaar vriendschap? Dan verbinden ze zich met elkaar om ons allemaal er des te efficiënter onder te houden. Zoals mafiafamilies de wijken afbakenen waar ze de bevolking afpersen, zo bakenen wereldleiders invloedssferen af als wingewest, om er te investeren en arbeidskracht te exploiteren, grondstoffen te winnen, om er militaire bases te bouwen voor de dag dat de vriendschap weer voorbij is, of voor het geval de bevolking via oorlog, pardon, politionele acties, humanitaire interventies in het gareel gebracht ‘moet’ worden om de ‘stabiliteit’ te verdedigen. Hun vrede is oorlogsvoorbereiding tegen elkaar, en permanente oorlog tegen ons. Daar is niets wenselijks aan, al wil dat natuurlijk niet zeggen dat we oorlog tussen de mogendheden prefereren. De handdrukken tussen Vladimir en Donald beloven weinig goed. Dat wil niet zeggen dat vervanging ervan door vuistslagen aanbeveling verdient.
Precies op dat laatste komt echter veel van de kritiek op Trumps optreden in Helsinki neer: Trump wordt daarin aangevallen omdat hij veel te lief is voor Poetin. Kennelijk prefereren dit soort critici een koude oorlog, met een hete oorlog als optie die kennelijk ook overweging verdient. Vooral nemen ze hem kwalijk dat hij de bemoeienis van Rusland met de Amerikaanse verkiezingen niet heeft gehekeld, en Poetin er niet de schuld van wil geven. Een kleine bloemlezing vinden we op Nu.nl (1). Hier hebben we Lindsey Graham, Republikeins senator. Die “sprak van `een gemiste kans van Trump om een sterk signaal af te geven voor toekomstige verkiezingen.”. Hier is Ben Sasse, een andere Republikein in de Senaat: “Rusland is de vijand van Amerika en onze bondgenoten en we zullen hun doorlopende cyberaanvallen tegen ons land blootleggen en erop reageren.” Hier hebben we grand old Republican man, senator John McCain. Volgens hem is “deze persconferentie een dieptepunt in de historie van het Amerikaanse presidentschap.” Niet enkel van Trumps presidentschap, kennelijk, maar van het presidentschap als zodanig. Dat uurtje handen schudden en lege vriendelijkheden is dus ernstiger dan Watergate, ernstiger dan de presidentiële manipulaties waarmee de verenigde Staten ten oorlog ging in Vietnam, in Afghanistan, in Irak. Het tekent het morele gehalte, deze keer niet van Trump maar van McCain die kennelijk liever bommentapijten ziet dan wanvertoningen voor camera’s en microfoons.
Dat met die Russische verkiezingsbemoeienis zit de gevestigde politieke orde duidelijk hoog. Republikeins senator Peter King zegt dat hij het “zeer oneens” is met de ontkenning van Trump dat Poetin er iets mee te maken zou hebben. Democratisch senator Mark Warner: “Het is een complete schande dat de president de kant kiest van Poetin in plaats van zijn eigen inlichtingendiensten.” Nu zou Warner moeten weten dat de inlichtingendiensten niet het eigendom zijn van de president, maar van de staat als geheel waarvan de president een functionaris is. Het zijn dus niet Trumps “eigen inlichtingendiensten”, hoe graag Trump dat vast ook wel zou willen.
Verder is het weliswaar verkeerd van de Don uit Washington om geloof te hechten aan de woorden van de andere mafiabaas. Maar dat maakt het nog niet verstandig om geloof te hechten aan de inlichtingendiensten. Niets van wat die beweren, kan voetstoots worden aangenomen als waar. Alles wat door die diensten beweerd wordt, dient een agenda. Wat die agenda is, kunnen ze je in die diensten weliswaar vertellen, maar dat gaan ze dus niet doen, zelfs niet tegen de president. We spreken niet voor niets veelal van geheime diensten.
Dat de FBI beweert dat Rusland via hacks of e-maillekken of tweets de Amerikaanse verkiezingen heeft beïnvloed, bewijst alleen maar dat de FBI wil dat wij dat geloven. Of het zo is, kunnen we op die basis niet zeggen. Dat Trump Poetin op zijn woord gelooft, deugt niet. Dat Trump niet gelooft in wat de FBI hem vertelt, is alleen maar verstandig, al doet hij dit ongetwijfeld uit zeer kwalijke motieven.: het komt hem even niet uit om de FBI te geloven. Maar niemand zou voetstoots moeten geloven wat de FBI, of de CIA – of de Russische equivalenten van deze gewapende terreurorganisaties – beweren. Als we Trump kritiseren, laten we dat dan op goede gronden doen.
Nu vind ik het heel wel denkbaar dat Rusland, met medeweten of wellicht zelfs in opdracht van Poetin, geprobeerd heeft de verkiezingen in de VS te beïnvloeden in de richting van Trumps victorie. Ik geloof de Russische president net zo min op zijn woord als dat ik de FBI geloof. Maar in dat geval deed Rusland met tweets en mailtjes iets wat de VS op grotere en brutere schaal tot kunstvorm heeft geperfectioneerd.
Als de VS een bewind ziet dat weg moet, gaat de VS geen e-mails lekken. Nee, dan faciliteert de VS een staatsgreep, soms vermomd als revolutie: Iran 1953, Guatemala 1954, Chili 1973. Of de VS stuurt bommenwerpers en een invasiemacht en begint ‘regime change’: Afghanistan 2002, Irak 2003, maar ook Panama 1989. Of het land begint een blokkade en embargo en houdt dat desnoods een halve eeuw vol, tot het er achter komt dat er sneaky manieren zijn om het beoogde resultaat te bereiken: Cuba, 1959-nu. Of het land manipuleert een authentieke volksopstand in de richting van een rechtse staatsgreep: Oekraïne 2013-2014. Of het begint een meer dan tien jaar durende terreurcampagne, waarna het de bevolking voor de keus stelt: stem je regering weg, of we gaan door met onze oorlog: Nicaragua 1979-1990. Overigens doen de VS ook verkiezingsbeïnvloeding. Italië 1948, om de Communistische partij van een overwinning af te houden. En…. Rusland 1996, toen koste wat kost Boris Jeltsin in het zadel gehouden moest worden.
Er is simpelweg geen enkel greintje geloofwaardigheid achter de woede waarmee Amerikaanse politici zich boos maken over mogelijke Russische beïnvloeding van het Amerikaanse politieke proces. Het punt is niet dat Rusland geen kritiek verdient, maar dan vooral vanwege ernstiger zaken dan wat getwitter en wat lekkage op internet. Het punt is dat de Amerikaanse politiek niet in de positie verkeert om die kritiek te leveren. Die kan beter eerst eens in de spiegel kijken.
Daarmee sla ik meteen een bruggetje naar wat Republikeins aanvoerder Paul Ryan te berde bracht. “Er is geen morele gelijkenis tussen de VS en Rusland, dat vijandig blijft tegen onze basiswaarden en idealen.” Vertaling: de VS dient het Goede, de Vrijheid en de Democratie. Rusland valt die Vrijheid en die Democratie aan. Je mag de twee staten niet op één lijn stellen, dat is heiligschennis. “De president moet beseffen dat Rusland niet onze bondgenoot is”, stelde Ryan ook. Maar het hele idee dat het morele gehalte van de Amerikaanse politiek en het bijbehorende establishment gekenschetst wordt door vrijheidsliefde en een streven naar rechtvaardigheid, is dwaasheid. Het idee dat de VS zich gunstig onderscheidt van Rusland in dit soort zaken, is onzinnig. De VS slaagt er misschien wat beter in om haar machtspolitiek van fraaie smoezen – ‘oorlog tegen terrorisme’, ‘making the world safe for democracy’, ‘humanitaire interventie’ en de ‘responsability to protect’ – te voorzien dan het wellicht iets minder hypocriete Rusland dat gewoon openlijk praat in termen van invloedssferen en stabiliteit en waar het kan ook brute daden bij harde woorden voegt. Wat Rusland doet in Oost-Oekraïne en Syrië, deugt helemaal niet. Rusland doet daarmee regionaal echter weinig anders dan wat de VS wereldwijd doet. Ja mijnheer Ryan. Er is meer morele gelijkenis tussen Rusland en de Verenigde Staten. Wat we in Helsinki zagen laat zich samenvatten als: soort zoekt soort. Mafiabazen houden een onderonsje. Niets om toe te juichen, niets om je al te erg over op te winden.
Nu is te verwachten van reactionairen in de aartsreactionaire Republikeinse partij dat ze Trump vanuit de rechterflank kritiseren. Ook is het te verwachten dat veel Democraten – de ándere Republikeinse partij, de VS hebben er twee – ongeveer hetzelfde doen. Maar hetzelfde geldt ook voor Bernie Sanders, de man die in 2016 zoveel enthousiasme losmaakte door als links kandidaat de strijd met het Democratische establishment aan te gaan en ook nog bijna te winnen. Ook hij komt na de Helsinki-show met dezelfde rechtse praat aan. Ik citeer (2): “In plaats van duidelijk te maken dat inmenging in onze verkiezingen onaanvaardbaar is, accepteerde Trump de ontkenningen van Poetin en zaaide twijfel over de conclusies van onze inlichtingengemeenschap.” Weer die malle verontwaardiging over dat onbewezen koekje van eigen deeg dat Poetin zou hebben gepresenteerd aan de VS, de onbetwiste kampioen in het verstoren en manipuleren van het politieke proces in land na land na land.
En weer die impliciete heiligverklaring van “de inlichtingengemeenschap”, wier beweringen – in dit geval over die verkiezingsbeïnvloeding uit Rusland – we ook van Sanders blijkbaar klakkeloos moeten geloven. Begrijpt de man niet dat het precies deze “inlichtingengemeenschap” zal zijn die ook hem beentje zal helpen lichten als hij ooit president zou worden en ook maar één serieuze belofte probeert in te lossen die het establishment als bedreigend ervaart? Of is hij nu al bezig met die veiligheidsdiensten gerust te stellen door duidelijk te maken dat ook hij hun onaantastbaarheid hooghoudt? Hoe dan ook, de kruiperigheid van uitgerekend ook Bernie Sanders jegens een aantal van de gevaarlijkste gewapende organisaties die deze planeet kent, is ontluisterend.
Noten:
1 “Boze reacties in VS op persconferentie Trump met Poetin”, Nu.nl, 16/17 juni 2018
Peter Storm
