PvdA beleeft “geen crisis”…

Cohen, Spekman, Timmermans, welke van deze PvdA-kopstukken verdient onze sympathie? Geen van allen, inhoudelijk gezien. Alle drie, menselijkerwijs gesproken, zou je bijna zeggen. Het moet immers niet meevallen, voornamelijk een onzindiscussie te voeren in wat steeds duidelijker een onzin-partij is. Maar ik spaar mijn medeleven voor mensen die er meer behoefte aan hebben. Intussen kan ik het echter niet nalaten, me toch even vrolijk te maken over het triootje richtingenstrijd dat de sociaaldemocraten ten beste geven.

Een onzin-partij, zei ik? Ja. Okay, andere partijen zijn óók obstakels voor diepgaande sociale verandering de goeie kant op. Maar je hebt wel enig idee waar ze voor staan.

Je kunt bijvoorbeeld een partij hebben die ondernemers in zoveel mogelijk zaken ter wille is bij het uitpersen van arbeiders. Dan heb je de VVD.
Je kunt een partij hebben die ondernemers ter wille is in dit uitperswerk, maar erop hamert dat arbeiders dan wel zoveel mogelijk naar school gaan, zodat ze extra productief zijn, en dus winstgevender werk verrichten voor de ondernemers. Daarvoor hebben we D66.
Je kunt een partij hebben die dit uitperswerk combineert met mooie praat over burenhulp, vrijwilligerswerk, normen en waarden. Dat heet CDA. Je kunt het uitperswerk een milieuvriendelijk sausje geven, met wat extra belastingen en investeren in windenergie. Dat heet GroenLinks.
Je kunt dat milieuvriendelijk getinte uitperswerk ook nog eens combineren met wat christelijke normen-en-waarden-praat. Dan heet het Christen Unie.
Je kunt de milieupraat weglaten, en het uitperswerk als dienst aan God presenteren. Dan heet het SGP.
Je kunt ook proberen arbeiders tegen ál te erg uitperswerk te beschermen, de ondernemers enige rem op te leggen en dergelijke. Dat is dan de SP.

Maar de PvdA? Een vleugje bescherming voor arbeiders als ze oppositievoeren, maar zodra ze kunnen regeren nauwelijks van VVD, CDA of D66 te onderscheiden. Goeddeels een onzin-partij, derhalve.

In die partij – principieel in haar rotsvaste principeloosheid – breken nu en dan hoogst vermakelijke discussies uit over Koers, Richting en Sociaal-Democratische Idealen. Vandaag is het weer eens zover. Fractievoorzitter Cohen en partijvoorzitter Spekman gaven een interview aan Trouw. Daarin praten ze ietsje linkser dan PvdA-ers doorgaans deden, afgelopen tijd. Meteen reageert Kamerlid Timmermans: het moet niet teveel op de SP gaan lijken, dat is niet zoals hij de sociaaldemocratie beleeft. Fractieberaad, overleg. “Er is geen sprake van een crisis binnen de PvdA. Dat zei partijleider Job Cohen donderdagavond voorafgaand aan een vergadering van de partij.” Heel geruststellend. Toch?

Eerst maar eens dat interview met al die linksigheid waar Timmermans zo allergisch op reageerde. “Kok sprak destijds over het afschudden van de sociaaldemocratische veren. (…) met die uitspraak ben ik het nu niet meer eens. Die sociaaldemocratische veren zijn nu heel hard nodig”, aldus Cohen, die ook nog zegt dat “die rare bonussen (moeten) stoppen”. Ook noemt hij het voornemen van minister Schippers om private financiering-met-winstafdracht in ziekenhuizen n mogelijk te maken “een ziek idee.” Een rem op het neoliberalisme vindt hij een goed idee.

Cohen en Spekman willen echter méér, en dan worden ze bijna lyrisch. “Greep op het leven. Dat is de kern. Of dat nou in de zorg is, in de woningbouw of in het bedrijf waar je werkt.” Dat is Cohen, die er niet bij vertelt hoe sociaaldemocratische burgemeesters reageren als mensen leegstaande panden kraken en die proberen te verdedigen tegen de ME. Kraken en je pand verdedigen, is dat geen schitterend voorbeeld van “greep op het leven (…) in de woningbouw” krijgen? Ik vrees toch dat Cohen iets anders bedoelt.

En dan Spekman. “Waar het om draait is dat mensen zich steeds meer verweesd voelen. De school, het verpleeghuis waar hun opa ligt of hun vader of moeder, is niet meer van hen. Wie weet nog wie in het bestuur van de school van z’n kinderen zit?” ‘Niet meer van hen? Waren verzorgingstehuizen en scholen vroeger wél ‘van hen’? Was er ooit, in dat fameuze ‘vroeger’, een tijd waarin cliënten/ pupillen/ leerlingen, familieleden van cliënten/ pupillen en leerlingen en personeel samen de dienst uitmaakten in school of verpleeghuis? Naar welke tijd verlangt Spekman terug? Naar de tijd toen zorg en onderwijs nog in keurige paternalistische handen van staat en/of kerk waren? De tijd van de geestelijken in katholieke internaten die hun pupillen grootschalig misbruikten?

Het hele idee dat Spekman verwoordt, het beeld van vroeger was de wereld nog van ons, is onzin. Hij maakt een klassieke denkfout, hij verwart schaal met zeggenschap, kleinschaligheid met zelfbestuur. Maar dat zijn twee verschillende zaken. Dat we vroeger de directeur persoonlijk kenden, betekent niet dat we vroeger die directeur ook op het matje konden roepen of wegsturen als we hem zat waren. Spekman praat hier niet als een links iemand, maar als een doodgewone conservatief.

Hij zegt nog meer, over ‘werknemers’, polderwoord voor arbeiders. Die “werknemers voelen zich overgeleverd aan de willekeur van de werkgevers. Er wordt alleen nog maar naar de belangen van de aandeelhouders gekeken”, zegt hij. Cohen noemt het voorbeeld van Nedcar, en Organon, dat via via in handen kwam van “de Amerikanen. En daar kijken ze met een andere blik naar zo’n bedrijf, daar speelt de band met werknemers geen enkele rol.”Jaja, die enge Amerikanen, nietwaar? Gelukkig dat schoonmaakbedrijven en uitzendbureaus van Nederlandse bodem zorgvuldiger met hun personeel omspringen Of…? Bij conservatisme voegt zich ook een nationalistisch toontje, waarin het knusse Nederland zich de brute buitenlandse roofkapitalisten van het lijf zou moeten houden. Volgt ook nog een pleidooi voor het ‘Rijnlandse model’ van de economie, waarin met ‘werknemers’ tenminste rekening wordt gehouden. Ach ja.

Waarom is dat rekening met ‘werknemers’houden dan zo belangrijk? Daar komt een kapitalistische aap uit de mouw. “Bedrijven die letten op werknemersbelang zijn creatiever en innovatiever en groeien harder dan bedrijven die dat niet zijn, blijkt uit onderzoek.” Aha, en dáár gaat het dus om: dat bedrijven productiever zijn. Het zal vaak best: als arbeiders meer vrijheid en verbondenheid met het bedrijf voelen, zullen ze met ideeën komen die het management vervolgens kan gebruiken voor productiviteitsstijging… Het ‘werknemersbelang’ is hier middel voor groei, geen menselijk doel op zich. Zo maken sociaaldemocraten hun linksige argumenten aannemelijk: door ondernemers te laten zien dat aardig zijn voor arbeiders in hun ondernemersbelang is. Met zulke sociaaldemocratische vrienden hebben arbeiders nauwelijks vijanden nodig.

En ja, beide heren betonen zich ook vrij vriendelijk over de SP. De verschillen met die partij zijn “vele malen kleiner dan de verschillen met het kabinet”, aldus Spekman. En Cohen zegt over de SP: “Als ik alles overzie, staan zij wat uitgangspunten betreft waar wij staan”, al zijn er ook “grote verschillen”, waar het bijvoorbeeld Europa betreft.

Alles bij elkaar is het geen radicaal links verhaal van de twee heren. Een rem op het neoliberalisme, een beetje meer kijken naar de ‘menselijke maat’, de ‘werknemers’ beter behandelen want dat is beter voor het bedrijf… het is doodgewoon sociaaldemocratisch gebabbel, dat opzij geschoven zal worden als de PvdA weer mag aanschuiven bij VVD en/of CDA. En natuurlijk heeft Cohen volstrekt gelijk als hij uitgangspunten van PvdA en SP op één lijn zet. Ook de SP wil het kapitalisme wat leefbaarder maken voor arbeiders, en praat veelvuldig over de ‘menselijke maat’. Ook de PvdA is ooit begonnen met SP-achtige stellingnames, die gaandeweg losgelaten werden naarmate de regeermacht dichterbij kwam, en vooral naarmate ze aan het pluche begonnen te wennen. De SP bewandelt dezelfde weg, maar loopt alleen nog enkele decennia inkapseling, bestuurlijkheid en regeergewenning achter. Beide partijen zijn qua uitgangspunten soortgenoten.

Toch is het logisch dat Timmermans en veel andere PvdA-ers niet blij zijn. Hun middenkoers wordt immers, in woorden althans, losgelaten. Waar Cohen en Spekman heen willen – een stukje naar links – vergroot de afstand met de meeste andere partijen, en bemoeilijkt straks de weg naar de regering. De ambitie om een “SP-light” te worden, waar Timmermans zich aan stoort, klopt misschien met gemeenschappelijke uitgangspunten. Tegelijk is het een tamelijk kansloze manoeuvre: als mensen een levendige SP zien, en een PvdA die gekunstelde pogingen doet om wat meer op de SP te lijken, is dat geen erg geloofwaardige vertoning. Het idee dat mensen zo weer naar de PvdA gelokt kunnen worden, lijkt me dagdromerij. Het idee dat de PvdA er weer bovenop komt door de bestuurlijke ( en erg pro-Europese) uitstraling die Timmermans kennelijk wil vast te houden, lijkt me echter evenzeer een illusie.

Noch de weg van Cohen en Spekman, noch de weg van Timmermans, belooft veel succes voor de PvdA. De volgens Cohen dus niet bestaande crisis binnen die partij, zal ook daarom dus nog wel eventjes voortduren, ook al  is het conflict van vandaag alweer demonstratief bijgelegd (of gecamoufleerd). Gelukkig hebben ‘werknemers’ en andere mensen voor wie de PvdA nu in woorden weer eens opkomt, die PvdA niet bepaald nodig. Ze hebben namelijk iets dat zelfs het mooiste sociaaldemocratische beleid ze niet blijvend kan afnemen: hun eigen strijdbare kracht. Terwijl de PvdA kibbelt, staken schoonmakers dapper verder.

Verscheen eerder op peterstormschrijft.wordpress.com. Auteur: Peter Storm.