De prostitutie van een dichtregel

Het was naar mijn weten Balkenende die het duo “normen en waarden” de Nederlandse politiek ingestuurd heeft. Waar had hij dat vandaan? Ik heb het nog even nagekeken want ik wist volstrekt niet waar de man ooit bijzonder hoogleraar in geweest kan zijn. Hij heeft geschiedenis en rechten gestudeerd, maar dan toch echt allebei. Omdat hij iets met de “communautarist” Etzioni had meende ik dat het sociologie zou zijn. Vooral ook omdat de termen daar als bouwstoffen voor eerstejaars worden aangeboden. Maar nooit als de Siamese tweeling die we al ruim tien jaar horen rondbalken – of is het rustiger geworden?

Even een korte illustratie. Mijn waarde is dat ik niet gehinderd door volk in een drukke winkelstraat loop. De hiermee verbonden waarde is ongestoord winkelen. Mijn norm is dat sukkels die voor mijn voeten lopen hebben uit te wijken. Als ze het niet doen bots ik tegen hen op en laat ik hen weten dat ze moeten uitkijken. Of ik geef ze meteen een hengst. Ze hebben van mijn waarden af te blijven. De “normen en waarden” van en namens Balkenende zijn nooit zo plastisch uitgelegd.

‘Tegenwoordig kennen mensen van alles de prijs, maar van niets de waarde.’ De pessimistische uitspraak van Oscar Wilde (The picture of Dorian Gray) verwijst naar een duidelijk verschil dat door degene die het leest herkend moet worden, vooral ook omdat de schrijver het een cynische levenshouding vindt. De waarneming stamt van 1890. Wilde heeft niet meegemaakt hoe het zogenaamde vrijemarktdenken prijs en waarde bij elkaar zou vegen. Ook Lucebert heeft in zijn De zeer oude zingt een duidelijk begrip van waarde, en dat staat buiten het prijsmechanisme – u kent de regel: Alles van waarde is weerloos.
Zoals zo vaak bij Lucebert is de duiding van dit filosofische, zoniet mystieke gedicht open voor interpretatie. Vanwege het duidelijk moedwillig Germaanse -bert-element in zijn schrijversnaam meen(de) ik zelf dat met de Zeer Oude de oppergod Wodan werd bedoeld, een epitheton van deze god. Maar het kan eigenlijk evengoed een taoïstische “meester” zijn die hier zingt. Cornelis Verhoeven dacht dat Parmenides bedoeld werd. U ziet, hier kan kostbare tijd verknoeid worden aan overwegingen die geen geld in het laatje brengen. En Batavus Droogstoppel is overal, ook al meer dan anderhalve eeuw.

Het misselijkst makende Droogstoppelverhaal van het afgelopen jaar gaat moeiteloos naar de opperbaas van Staatsbosbeheer die de beroemde zin veranderde in “Niets van waarde is gratis”. De orchidee die opduikt onder de boom is waardeloos en kan derhalve zonder enige kosten verwijderd worden, rode lijst en beschermde status of niet. Met het korhoen is het wat Staatsbosbeheer betreft afgelopen in Nederland. Het dier is weerloos en dus waardeloos want gratis. Zo’n man kan zijn barbaarse kreet ongestraft slaken en hij zal van kabinet-Bruin II nog van harte gelijk krijgen.

Hier staat mijn verstand ook even stil. De gewaarwording die ik heb van de havik die snel geschrokken opvliegt als ik de hoek van een stil bospad omsla kost niets en is dus waardeloos. De boommarter, die je eigenlijk nooit te zien hoort te krijgen, die schielijk in een boom klimt in hetzelfde stille bos – waardeloos. Het moet trouwens druk zijn in dat bos en anders dient het gekapt, dan levert het nog wat op.

Toen ik als twitteraar aan de hand van het citaat van die directeur liet weten dat hij zijn diensten onbetaald verricht kreeg ik verrassend meteen de vraag van zijn voorlichtster wat ik bedoelde. Zoiets moet je dan nog uitleggen zeker. Maar het kon nog erger. Haar foto als avatar herinnerde mij aan het eerste meisje dat het ooit de moeite waard – hee, daar heb je dat woord ook – had gevonden mij in haar armen te nemen. Je kunt niet in een (veelvoud van) 140 aanslagen adequaat uitleggen dat dit gevoel waardeloos is want gratis. De onvermijdelijke conclusie is dat die directeur volop naar de hoeren m/v gaat, want ware liefde is niet gratis.
Dat het dan tevens geen ware liefde is is niet terzake. Droogstoppel zag er ook al niets in. Sentimentaliteit.
Hoe diep kunnen mensen zinken. En nee, dit is niet de zaak van die ene sukkel. Iedereen die iets voor het zeggen heeft in Nederland en elders redeneert zo. Wat niet in een prijs is uit te drukken kan niets “waard” zijn.