Hoe komen we af van de kapitalistische uitbuiters en milieukillers? Dat is niet de vraag waar doorgeleerden zich mee bezighielden toen zij de façadeterm antropoceen smeedden, de naam voor een nieuw geologisch tijdperk. Met dat nieuwe tijdperk worden we voor een voldongen feit geplaatst, een tijdperk quasi bewerkstelligd door ‘de mens’ als generieke onbekende. Het zijn echter aanwijsbare mensen, staten, instituties, ondernemingen die tot destructie van het leefmilieu hebben aangezet en de uitvoering ervan ter hand hebben genomen. De verbreiding van de antropocene gedachte brengt nu het risico met zich, dat de nodige herpolitisering wordt geblokkeerd en de daarmee nodige politieke actie wordt geparalyseerd, aldus citeerde ik de Franse wetenschapshistoricus Jean-Baptiste Fressoz tien jaar geleden (zie hier). De façadeterm bezweert dus het imaginair onderonsje waar de grootindustrieel tegen de media-magnaat zegt: ‘Houd jij ze dom, houd ik ze arm’.
Zo is ons duidelijk gemaakt dat de accu ons gaat redden. Als een waanzinnige wordt dan ook aan alles een accu toegevoegd, de step, de fiets, de auto – om het alleen in de mobiliteitssfeer te houden. Bewegen is gezond. Maar bewegen is door de accu overgenomen (steppen, fietsen). De industriële wetenschap lost het ene probleem op, om ons op te zadelen met een ongekende en onbekende reeks volg-problemen: de autoaccu die in brand vliegt, bijvoorbeeld. Nauwelijks blusbaar en luchtverontreiniging veroorzakend onder vrijlating van giftige stoffen. ‘Een accubrand is anders dan andere branden!’, zegt de brandweer (zie hier).
Ander probleem. Die accu’s moeten wel vervaardigd worden, waarvoor, in grote hoeveelheden, vele zeldzame zware metalen nodig zijn. Deze worden onder meer aangetroffen in zeebodems. Zijn er door grootindustriëlen op aarde door bomenkap al vele woestijnen gecreëerd, gaat dat nu ook gebeuren met oceanen? De Franse ecologische site Reporterre staat vol met artikelen over dit soort onderwerpen. Hieronder gebruik ik er twee. [ThH]
Politiek onschuldig weerbericht?
Vaak worden op de televisie hittegolven en droogteperioden behandeld alsof ze op ons vallen. Klimaatverandering is nog te weinig aanwezig in de televisiemedia, betreurt Claire Morvan, voorzitter en medeoprichter, van de Franse vereniging Climat Media. Het onderwerp blijft gedepolitiseerd. Daar wil Climat Media meer over onder de aandacht brengen. Het is een burgervereniging die in 2022 door vier personen is opgericht. Het doel: analyseren hoe (Franse) televisiejournaals rapporteren over klimaatverandering en de effecten ervan. De vereniging telt inmiddels meer dan twintig actieve mensen, sommigen zijn ‘kijkers’ (die tv-nieuws ‘vanuit klimaatoogpunt’ bekijken), anderen zijn ‘twitto’s’ (die tv-journalisten op Twitter ondervragen over hun omgang met informatie). Catherine Marin meldt daarover op Reporterre, waaraan ik de informatie ontleen (zie integraal hier)
De manier waarop zogenaamde extreme fenomenen op het nieuws worden behandeld, is onthullend. In plaats van een analyse stelt het nieuws zich vaak tevreden met rampzalige berichten: stormen in de Drôme, hagelstenen ter grootte van een tennisbal; verschillende tornado’s die door de stad Chicago razen, ‘einde van de wereld-atmosfeer’… Of ze laten zien hoe mensen zich van dag tot dag aanpassen aan hittegolven, met kleine eco-gebaren die het probleem op korte termijn zouden moeten oplossen: ouderen die vroeg opstaan en zich dan opsluiten achter hun luiken, bouwvakkers die tussen die en die tijd stoppen met werken, tuinders die niet meer op de markt komen, een oneindige variatie…
Hier ligt het verband met het dom houden. De manier van het serveren van het nieuws heeft tot gevolg dat kijkers worden vastgehouden in een schrijnend gevoel van hulpeloosheid (dit is het boemerangeffect van schokkende beelden) en dat mensen gaan geloven dat aanpassing op korte termijn de enige manier is om op klimaatverandering te reageren. Hier treedt ook depolitisering op, want over het algemeen mag de kijker de wetenschappelijke context van de crisis niet begrijpen, noch de precieze middelen beoordelen om er op een structurele manier op collectieve schaal op te reageren, aldus Claire Morvan in Reporterre.
De verschafte informatie wordt op verschillende manier als het ware ‘afgekapt’, waarvan Morvan enkele voorbeelden geeft waarop dat gebeurt. Naast deze afwezigheid van politieke informatie, die toch essentieel is om dingen te begrijpen, is er een gebrek aan redactionele consistentie: het komt voor dat nieuwsuitzendingen onderwerpen bevatten die totaal tegenstrijdig zijn. Op 11 juli liet het Franse één-uur nieuws zien hoe bepaalde gemeenten waterbeperkingen hadden ingevoerd en individuen controleerden. De erop volgende reportage, ging over de omzetdaling van handelaren tijdens de eerste uitverkoopweek, die begon rond hetzelfde moment als de stadsrellen [na de dood van Nahel, gedood door een politieagent in Nanterre]. Maar kleding, vooral fast fashion, is dat niet kostbaar in termen van water en broeikasgassen?Waarom aan de ene kant praten over het respecteren van waterbesparende instructies, zonder daar kritisch op terug te komen gelet op het fast fashion item; en waarom aan de andere kant impliciet een niet-duurzame manier van leven promoten? Hier worden dus zaken ‘afgekapt’. Zo zijn er meer voorbeelden. Een ervan is de kwestie van lage-emissiezones (ZFE; oude auto’s worden in die zones geweerd).
Het nieuws informeerde dat de Franse regering de bewegingsbeperkingen in bepaalde Franse gebieden waar een ZFE geldt, had versoepeld. Er waren argumenten gevonden die aantoonden dat deze bewegingsbeperkingen nadelig waren voor de lagere bevolkingsklassen (wat statistisch een feit is). Maar is het niet óók de vraag wat de Staat doet om deze mensen toegang te geven tot minder vervuilende mobiliteit dan de auto (treinen, versterkte TER, verplaatsing van arbeidsplaatsen, enz.), noteert Catherine Marin als vraag. En men kan volgens mij toevoegen de vraag: wordt hier niet bedekt de elektrische auto gepromoot? Alles blijkt inclusief industrieel kapitalisme wat de klok slaat (zie hier).
Daarenboven blijken vele media niet onafhankelijk. En het is ook zeker, aldus Claire Morvan, dat het economische model van de verschillende zenders, die sterk afhankelijk zijn van reclame, Arte uitgezonderd, niet staan te trappelen tot het stellen van wereldwijde maatschappelijke vragen. Hoe kunnen de ecologische grenzen van de elektrische auto in twijfel getrokken worden, wanneer deze wordt aangeprezen in tijdschriften in handen van mediamagnaten die ook de zenders beheersen? En zal je nog kritisch zijn als je reclamecampagnes mag uitvoeren, betaald door grote fabrikanten?
Zo houdt de mediamagnaat het volk dom en de grootindustrieel het volk arm, zonder zich verder zorgen te maken over klimaat- of milieucrisis. Dat zien we bijvoorbeeld terugkomen bij de fabricage van autoaccu’s.
Uitsterven van soorten, vernietiging van ecosystemen
Terwijl de International Seabed Authority (ISAI) op 28 juli 2023 in Jamaica bijeenkomt om te beslissen over de voorwaarden voor het toestaan van mijnbouw in diepzeewater, wijst een studie op de gevaren van deze nieuwe industriële activiteit. Het resultaat van die studie werd op 14 juli 2023 gepubliceerd in het tijdschrift Current Biology. Ze laat zien dat zeedieren gebieden verlaten die onderhevig zijn aan de passage van graafmachines, die worden gebruikt om de ertsen uit de diepten te halen en waar industriëlen naar zoeken (koper, kobalt, mangaan, nikkel, enz.). De honger naar mineralen zal delen van de oceaan in een woestijn kunnen veranderen. De ISAI heeft in Jamaica de mijnindustrieën geen onmiddellijk groen licht gegeven om aan de slag te gaan…(zie hier).
Hortense Chauvine schrijft over het genoemde studieproject voor Reporterre (zie integraal hier). Het ontbrak de wetenschappelijke gemeenschap tot nu toe aan experimentele gegevens om de gevolgen van ‘opgraven’ voor ecosystemen te beoordelen, zegt zij. Het werk van het team van vier onderzoekers vult deze leemte deels op. In juli 2020 voerde Japan een ‘test’-opgraving uit van een kobaltrijke onderzeese berg op 900 meter onder het wateroppervlak in het noordwesten van de Stille Oceaan. De operatie duurde in totaal slechts 1 uur en 49 minuten, op een oppervlakte van amper 130 meter lang. Het had echter aanzienlijke gevolgen voor dit ecosysteem, met een looptijd van een groot maanden.
Het team van wetenschappers kwam tot deze conclusie door video-opnames die een maand voor de start van deze test zijn gemaakt, te vergelijken met beelden die een maand en vervolgens dertien maanden na het einde zijn opgenomen. De resultaten zijn opvallend: meer dan een jaar na de opgraving, was de dichtheid van mobiele zeedieren – vissen, garnalen, krabben, enz. – 43% lager dan normaal in gebieden die rechtstreeks worden beïnvloed door machines gegenereerde sedimentbewegingen.
In het kader van deze proefopgraving hadden de organismen mogelijk de kans om te vluchten naar minder vervuilde habitats. ‘Maar dit zou onmogelijk kunnen worden als er meerdere mijnbouwoperaties tegelijkertijd plaatsvinden’ in de oceaan, waarschuwen wetenschappers.
Deze nieuwe gegevens suggereren, volgens de auteurs van deze studie, dat ‘zelfs zeer kleinschalige exploitatie’ van de zeebodem ‘substantieel’ de soorten die daar leven in gevaar kan brengen. Abyssale mijnbouw (diepzee activiteiten) kan deze habitats ‘aanzienlijk verstoren’ en leiden tot ‘uitsterven, vernietiging van ecosystemen van mondiaal belang en tot nu toe onbekende schade leiden aan een milieu dat essentieel is voor de menselijke gezondheid en de planeet’.
De noodzaak om de genoemde mineralen (koper, kobalt, mangaan, nikkel, enz.) te ontginnen om het wagenpark te elektrificeren met als argument de ecologische transitie tot een succes te maken – houdt geen stand. De oceaanspecialist François Chartier van Greenpeace France geciteerd: ‘We moeten niet uitgaan van ons huidig model, maar nadenken over een grondige herziening van onze mobiliteit, met kleinere voertuigen, minder energieverbruikers, in het kader van een circulaire economie… De strijd tegen klimaatverandering, herinnert hij ons, mag niet ten koste gaan van levende wezens: ‘We zullen alleen slagen als we ook de biodiversiteit beschermen’.
Maar menselijke gezondheid zal de grootindustriëlen een zorg zijn: zij rijker, het volk armer.
– door Thom Holterman, oorspronkelijk voor Libertaire Orde. (Dit artikel berust op twee items van de Franse ecologische site Reporterre; het eerste item is van de hand van Catherine Marin, zie integraal hier; het tweede item is van de hand van Hortense Chauvin, zie integraal hier).
– Uitgelichte afbeelding: By Berezovska – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=52398480
