Prachtig, dat schandaal op Malta! Ik kijk al uit naar de verfilming: Who Paid the Murdermen? Maar het is meer dan een meeslepende politieke thriller die zich afspeelt op die eilandstaat in de Middellandse Zee.
Het schandaal bestaat grotendeels uit klassieke bestanddelen. Een kritische journalist die onthullingen doet over corruptie in hoge kringen. Een moordaanslag waarmee deze journalist uit de weg wordt geruimd. Drie moordenaars, kennelijk ingehuurd. Een zakenman die ervan verdacht wordt opdracht te hebben gegeven. Politici die er meer van weten. Een premier die, laten we zeggen, bij het onderzoek weinig behulpzaam is. Een boze bevolking die de straat op gaat en het aftreden van de premier eist. Laten we enkele ingrediënten eens van namen en details voorzien.
De kritische journalist was een vrouw, Daphne Caruana Galizia. Op haar weblog deed ze onthullingen, onder meer over Konrad Mizzi en Keith Schembri. De eerste was minister onder de huidige premier. De tweede was stafchef. De onthullingen hadden met de Panama Papers te maken, een lading documenten over omvangrijke frauduleuze financiële praktijken in tal van landen. De twee genoemde personen zouden betrokken zijn bij ‘geheime offshore-zaken’, zoals de BBC het keurig aanduidt.(1)
Dan de moordaanslag. Die vond plaats in 2017 met een autobom. Interessante details: ‘Caruana Galizia, 53, werd gedood door een autobom toen ze van huis wegreed(…) een half uur na het schrijven van een blog waarin ze Schembri als ‘een schurk’ omschreef.’(2) Schembri is dus die stafchef van de premier. Er zijn drie verdachten opgepakt. Dat niet alleen: politie heeft ook zakenman Yorgen Fenech gearresteerd. Dat is ‘een van de rijkste tycoons van het Mediterrane eiland’, aldus Aljazeera, hij is ‘een hotelier en de directeur van het Maltese energiebedrijf’. Volgens bronnen bij de politie zou deze man het brein zijn achter de moord. En deze man wijst dus op stafchef Schembri als mee verantwoordelijk. Gezegd kan worden dat hij een motief heeft, gezien het eerder genoemde blog over hem. Eerder was al een ander aangehouden, Melvin Theuma. Hij wordt verdacht van witwassen en jawel, ‘hij vertelde de politie onmiddellijk dat hij de tussenpersoon was in het moordcomplot’.(3)
Zo zijn er meer aanwijzingen in de richting van premier Joseph Muscat, minister Mizzi en vooral stafchef Schembri. De aanhouding van Schembri vond uiteraard plaats op diens luxueuze jacht, zodat de regisseur van de komende verfilming dat detail alvast niet zelf hoeft te bedenken. Dat het hier gaat om griezelige zakenpraktijken, politici die er meer van weten, een moordaanslag-in-opdracht om lastige publiciteit te smoren en een soort van doofpot, is wel duidelijk. Dat de premier meer weet ook, en dat het onderzoek naar de moord niet vlekkeloos ging, gaf hij inmiddels al toe: ‘Sommige beslissingen waren goed terwijl andere beter hadden kunnen worden genomen.’(4) Hij kondigde ook zijn aftreden aan, maar niet onmiddellijk.
Wat de hele zaak onder druk heeft gezet, is de reactie vanuit de bevolking. ‘Enkele duizenden mensen verzamelden zich in Valletta op zondagmiddag, en eisten het onmiddellijke aftreden van Eerste Minister Joseph Muscat om gerechtigheid te verkrijgen in de moord op Daphne Caruana Galizia’, aldus de Time of Malta op 1 december. Valletta, dat is dus de hoofdstad van Malta. Betogers riepen ‘assasini’ en ‘mafia’. ‘Gustizzja’ riepen ze, en ‘barra issa’. Dat laatste betekent ‘eruit, nu’. Wat mafia betekent is wel duidelijk, assasini beduidt moordenaars, gustizzja betekent gerechtigheid. Het was ‘de achtste keer in twaalf dagen dat betogers de straat op zijn gegaan’, aldus de Times of Malta. Sommige van de demonstranten hielden na de demonstratie ook nog een sit-in.(5)
Aanhoudend, omvangrijk en fel protest vanuit de bevolking dus. Aantallen? Die groeien: ‘sinds de arrestatie van Fenech zijn er al vijf protesten geweest, en elke keer zijn de menigten groter en groter’, aldus journalist Albert Galea.(6) Op 2 december was er alweer een demonstratie: ‘tot aan 4000 demonstrantren omsingelden het parlement op maandagavond’.(7) Vierduizend demonstranten in een land met ruim 416.000 inwoners,(8) dat zijn helemaal geen kleine aantallen.
Het is meer dan waarschijnlijk dat de woede zich al langer heeft opgehoopt, en dat die verder gaat dan een dit schandaal alleen. Het Maltese maatschappelijke bestel is doortrokken van corruptie. En dat worden mensen een keer zat. Die keer is blijkbaar nu gekomen. Maar het broeide al langer, en het politieke establishment – met sinds 2013 een Labour Partij aan de regering – voelt nattigheid. Journalist Alexander Clapp vertelt in de Guardian dat hij premier Muscat eens mocht interviewen, op twee voorwaarden. ‘Ik kon niets vragen over financiële corruptie of over Caruana Galizia’. Dezelfde journalist schrijft dat bloemen die waren neergelegd bij een altaar dat als eerbetoon voor de vermoorde journalist was aangelegd, dagelijks door overheidspersoneel werden verwijderd.(9) Ja, het politieke establishment had ladingen boter op het hoofd. Interessant detail: een van de verdienmodellen op Malta betreft paspoorten. Die zijn gewoon te koop, voor 900.000 euro.(10) Intussen verdrinken in de zee rond Malta de vluchtelingen die een veilig toevluchtsoord zoeken maar zich zo’n duur papier niet kunnen permitteren.
Protest tegen corruptie, tegen het frustreren van behoorlijk onderzoek naar de moord op een kritische journalist: ik juich het toe en ik wens de demonstranten succes. Dat wil niet zeggen dat dit protest automatisch een goede kant op gaat. Achter het protest zitten allerlei groeperingen en dergelijke, waaronder iets dat zich Occupy Justice noemt.(11). Maar er is ook een partij die steun verleent: de Nationalisten. Dat is gewoon de andere dominerende partij, die tot in 2013 dus regeerde. Ik zie die partij er voor aan om de huidige woede behendig te benutten om zelf aan de regering te komen. En ik heb geen reden om de andere regeringspartij meer te vertrouwen dan de ene, of dan wat voor regeringspartij dan ook.
Het is maar te hopen dat demonstranten en organiserende groeperingen dit bemoedigende protest uit handen van partijpolitiek weten te houden en er een kritische, solidaire en vrijheidslievende strekking dynamiek in weten te behouden of aan te brengen. Maar hoe het ook afloopt, tot nu toe zijn de vermoorde journalist en de demonstrerende menigten degenen die nog een beetje eervol uit deze crisis te voorschijn zijn gekomen.
Noten
1 ‘Daphne Caruana Galizia: The key figures in malta’ s crisis over her murder’, BBC, 1 december 2019, https://www.bbc.com/news/world-europe-50574968
2 ‘Pressure mounts on malta PM after tycoon charged in killing’, Aljazeera, 30 november 2019
3 als noot 2
4 als noot 1
5 Sarah Carabott, ‘“Tell the world Muscat is not Malta”: thousands march as protests continue’, Times of Malta, 1 december 2019 gevonden via Jessica Corbett, ‘Maltese Prime Minister Announces Plans to Resign After Protests Intensified Over Journalist’s Murder’, Common Dreams, 1 december 2019
6 als noot 2
7 ‘Malta parliament surrounded by protesters demanding PM’s removal’, Aljazeera, 2 december 2019
8 Om preciezer te zijn, 416.388 in 2017, volgens Wikipedia. Zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Malta_(land) (gecheckt op 3 december 2019)
10 Siebe Sietsma, ‘Paspoorthandel: schatrijke buitenlanders kopen staatsburgerschap op Malta’, 25 september 2019 (? Het jaar staat er niet achter, maar ik ga er van uit dat als het een ander jaar betreft, ze het er wel hadden vermeld), NOS
11 als noot 5
Peter Storm
– Ook verschenen bijPeterStormt
