Docenten staken vandaag in grote aantallen. Ze willen meer geld, voor beter onderwijs. Ze nemen geen genoegen met mooie woorden en eenmalige fooien. De docenten hebben groot gelijk. Ze verdienen het om te winnen, hun voorbeeld verdient het om gevolgd te worden. Een stevige, succesvolle stakingsgolf zal ons allemaal goed doen.
1.
Waar gaat het om? Het onderwijs wordt uitgehold door structureel te weinig geld. Dat betekent simpelweg dat te weinig mensen te veel moeten doen voor een matig salaris. Dus zijn er lerarentekorten, lesuitval en uitpuilende klassen. Dus ontbreekt voldoende ondersteunend personeel. Dus veroudert apparatuur en infrastructuur. Dat is slecht voor docenten en ander personeel zelf: dat wordt de burn-out ingeduwd en zelfs aangemoedigd een andere baan te zoeken waar de roofbouw iets minder is. Dat is slecht voor de kinderen, die daardoor minder aandacht en minder goed onderwijs krijgen. Het is slecht voor de ouders, die hun kinderen vijf dagen in de week in handen zien van een onderwijs dat niet goed genoeg voor ze is. Het is slecht voor het zinnige deel van de maatschappij, want slechter onderwijs nu betekent straks minder vaardige mensen om de talloze nuttige taken in de maatschappij – naast al het nutteloze en schadelijke werk dat ook wordt verricht – te vervullen. Het betekent ook minder kritische mensen – en juist kritische zin hebben we nodig om ons staande te houden in een maatschappij bestuurd door welbewust onkritische, soms regelrecht wetenschapsvijandige winstjagers en machtshongerigen.
De karigheid in het onderwijs is wel goed voor de begroting: minder geld naar onderwijs betekent meer geld dat via lagere belasting kan wegvloeien naar veelal toch al steenrijke mensen. Tekorten in het onderwijs, welbewust in stand gehouden door opeenvolgende regeringen van al dan niet als links vermomd rechts, zijn een aanval op onze voorzieningen, onze collega’s, onze medemensen, onze kinderen en onszelf. Deze tekorten dienen de rijken en hun systeem. Waar ook dat systeem door gebrek aan goed geschoold personeel wordt bedreigd, waar de rijken zien dat ook hun kinderen lijden onder te volle klassen, daar grijpen de rijken steeds meer terug op privéscholen en private financiering van onderwijs en onderzoek. Zodat het niet uit de overheidsbegroting komt en er dus geen hogere belastingen voor nodig zijn. En zodat zijzelf – de rijken, de ondernemers – rechtstreekse regie hebben op geldstromen, en dus de inhoud en richting van het onderwijs kunnen bepalen. Onderwijsbezuinigingen raken de rijken nauwelijks en vinden in hun belang plaats. Ze raken ons des te meer.
De onderwijsstaking is dan ook een actie die steun verdient van alle solidaire mensen in de zeer brede onderkant van de maatschappij, of je nu in het onderwijs werkt of niet, of je nu leerling bent of niet, of je nu kinderen hebt of niet. Het is een strijd voor onze voorzieningen, een strijd tegen hetzelfde soort asociale onrecht dat ook het personeel in gezondheidszorg en openbaar vervoer bedreigt, met net zulke asociale gevolgen. Het zou goed zijn als de stakende docenten hun strijd winnen. Goed voor het onderwijs, maar ook een mooie opsteker voor het personeel van ziekenhuizen, dat zich voorbereidt op een staking op 20 november(1), om soortgelijke redenen, en dat eveneens ons aller steun verdient.
2.
Hoe zit het met de staking zelf? Structureel geld erbij is wat docenten eisen. Vorige week kwam de regering met een bedrag van 460 miljoen euro. Maar vrijwel al dat geld was niet structureel. En als een school maar een of enkele jaren geld erbij krijgt, kan die school geen vaste extra krachten aannemen, en gebeurt er aan het structurele personeelstekort dus niets. Het bedrag is aanzienlijk, maar is een lapmiddel, een hele dikke fooi, geen oplossing.
De gevestigde onderwijsbond AOb ging desondanks akkoord, en probeerde de ook door haar aangekondigde staking af te blazen. “We hebben jaren van deze minister gehoord dat er geen cent bij zou komen. Als je dan nu 460 miljoen euro binnenhaalt tegenover de nul euro van een jaar geleden, vind ik dat we dit moeten pakken in een kabinetsperiode waarin niets meer te halen is”(2), aldus Liesbeth Verhagen, toen nog voorzitter van de AOb. Maar als een kabinet vlak voor een staking van nul naar 460 miljoen extra kan gaan, hoe kun je er dan bij voorbaat van uitgaan dat er niets meer te halen is als je de druk verder opvoert?
De kleinere vakbond Leraren in Actie kondigde al meteen aan dat ze wel degelijk ging staken. Voorzitter Peter Althuizen noemde het binnengehaalde geld een “zoethoudertje”, en zo ervoeren veel docenten het duidelijk ook. De AOb had ook de leden niet geraadpleegd voordat ze akkoord ging met de fooi. Ook dat zette kwaad bloed. Een reactie, geciteerd in het AD: ‘Beste AOb. Wat flikken jullie nou. Eindelijk zijn we als onderwijssector verenigd om woensdag te staken. En dan komt de regering bewust laat voor het weekend met een lullig bedrag op de proppen. Een bedrag dat NIET structureel is, flink bestaat uit vooruitgeschoven geld en amper voldoet aan de eisen. En dan, zonder ruggespraak te houden roepen jullie de staking terug. Wat een laffe vertoning en ik voel me totaal niet gehoord’(3). In tegenstelling tot de verregaand ingepolderde – door bondsbestuurders zelf ingepolderde! – AOb – deed LIA niet mee aan het overleg. Ze hield haar handen vrij, en benutte die handen heel handig. Terwijl boze docenten hun lidmaatschap van de AOb opzegden, zag de LIA nieuwe leden binnenkomen.(4) Strijdbaarheid in het onderwijs loont, ook in doodgewone vakbondstermen.
Binnen enkele dagen ging de AOb alsnog om. Onder druk van boze en deels dus vertrekkende leden sloot ze zich alsnog bij de stakingsoproep aan. Voorzitter Verhagen vertrok, ze was volgens de vicevoorzitter van de AOb haar boekje te buiten gegaan door het akkoord met de 460 miljoen te tekenen voor er zelfs maar een ledenraadpleging was gehouden. De vakbond CNV maakte een soortgelijke draai en gaf toe: ‘Het was een inschattingsfout om te denken dat wij daarmee de staking konden afblazen.’ (5) Dat de twee gevestigde vakbonden terugkwamen op hun besluit, is vooral te danken aan al die docenten die hun ongenoegen tot uiting brachten. Dat dit ongenoegen een bundeling had, in de vorm van de veel strijdbaarder Leraren In Actie, hielp mee. Of die boosheid zonder zo’n georganiseerd kanaal de vakbonden weer de goede kant op had kunnen duwen, is maar de vraag. Daarmee geef ik meteen antwoord op die socialisten die vooral willen dat boze vakbondsleden binnen de gevestigde bonden actief dienen te zijn. Juist ook omdat er buiten die bonden initiatief en organisatie was, juist ook omdat boze, in de AOb teleurgestelde docenten ergens heen konden met hun kwaadheid, kwam de boel weer in beweging. Die indruk heb ik althans. De LIA speelt in dit conflict een heel nuttige luis-in-de-pels rol. Jazeker, beste trotskisten, er is leven buiten de gevestigde bonden.
Daar moet meteen bijgezegd dat, als de LIA groot en sterk wordt, er geen enkele reden is om bij voorbaat te geloven dat zij het lot van ingekapselde overlegpartner zal weten te ontlopen. Zou de LIA wegblijven als ze door minister Slob zou worden uitgenodigd om mee te praten? Ik betwijfel het. Ook een wat strijdbaarder vakbond zal vastlopen in de tegenstrijdigheid tussen onderhandelingen enerzijds, strijd anderzijds. De oplossing voor die tegenstrijd is ook niet binnen weliswaar strijdbaarder maar niet systeemvijandige vakbonden als de LIA te vinden, maar in de zelfgeorganiseerde strijd zelf en wat daar zoal bijhoort aan ideeën. Die strijd dient dan echter niet alleen zelfstandig te zijn, maar dus ook wel degelijk georganiseerd. Anarchosyndicalistische opvattingen en praktijken zijn des te relevanter rond een staking als deze.
De staking zelf (6) verloopt verblijdend indrukwekkend, met hier en daar een knipoog. Tienduizend demonstranten op de Dam. Vijfduizend mensen in Leeuwarden. Ruim vierduizend scholen dicht. Honderd speelgoedtrekkers bij het onderwijsministerie ‘als knipoog naar het boerenprotest’. Maar ook politiedreiging: mensen bij het Tweede Kamergebouw die door agenten werd verteld dat ze weg moesten, ‘Omdat ze de ingang zouden blokkeren. Volgens de AOb dreigde de politie hen te arresteren als ze niet weggingen.’ In Rotterdam rebelse ongehoorzaamheid. Daar demonstreerden veel meer docenten dan verwacht. ‘De leraren was gevraagd op de stoep te lopen, maar aan dat verzoek gaven ze geen gehoor. Een aantal actievoerders besloot op de Erasmusbrug de rijbaan op te stappen, waarna een grote stoet volgde.’ Mooi zo. Natuurlijk ook de onvermijdelijke petitie aan onderwijsminister Slob. Minder mooi zo, want met smeekbedes komen we er niet.
En wat nu? De regering zal niet spontaan met het benodigde geld komen, dat is duidelijk. Dus dient de druk verder te worden opgevoerd. Uit nota bene de AOb – die met de weke ruggengraat die door LIA en boze leden van haar besluit om niet te staken moest worden afgebracht – komt stoere taal en kondigde aan “structureel te gaan staken als er geen structureel geld komt”, met mogelijk vrij snel een volgende dag van stakingsactie.(7) Maar die kant moeten we op, en dan verder, want losse stakingsdagen zijn waarschijnlijk niet genoeg. Maar dit soort dingen gebeuren niet zozeer omdat veel te draaibare bondsbestuurders, bezorgd over hun reputatie bij hun leden, het willen. Dit soort dingen gebeuren vooral omdat boze docenten die zich effectief weten te organiseren, het zelf doen. En dit soort dingen slagen als ze voldoende effectieve solidariteit weten los te maken, in de docentenkamers en klaslokalen en ver daarbuiten.
Noten
1 ‘Negen op de tien ziekenhuizen nemken deel aan de staking op 20 november’ , Nu.nl, 4 november 2019
2 ‘Kleine onderwijsbond roept alsnog op tot staking: “geld is zoethoudertje” ‘, NOS, 2 november 2019
5 ‘Onderwijsbond AOb: Lerarenstaking gaat woensdag door, voorzitter vertrekt’, NU.nl, 3 november 2019
4 ‘Radicalere lerarenbond ziet ledental groeien vanwege stakingstandpunt’, NOS, 4 november 2019
6 ‘Grootste manifestaties afgelopen, Kamer debatteert door’, NOS (liveblog), 6 november 2019
7 als noot 5.
– Eerder al verschenen bij PeterStormt
