Afgelopen zaterdagmiddag, 13 november 2021, nam ik met boos plezier deel aan het protest dat de actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP) in Breda hield. Inderdaad, een protest tegen de inzet van Pieten die dan weliswaar grijs zijn, maar feitelijk gewoon de Blackface karikatuur verbeelden waartegen antiracisten tegen protesteren. Ik was een van die protesterende antiracisten in Breda. Het was goed om er aan mee te doen. Het was ook een goede manier om mijn adrenaline-peil enigszins te reguleren, nerveus als ik was en ben voor de Woonverzet-demonstratie vandaag in Den Haag…
Het KOZP-protest vond plaats dichtbij de plek waar Sinterklaas zijn intocht had: in het Valkenburgpark, tussen station en centrum in. Het park in mochten we niet, je moest een timeslot regelen, de toegang werd gecontroleerd. Het was zelfs zo dat het zicht op het park grotendeels geblokkeerd was door doeken die aan de hekken hingen. Alsof er zoiets kostbaars te zien was dat je er alleen als betalend bezoeker van mocht genieten. Eigenlijk ook: alsof ze iets te verbergen hadden. Een Sinterklaasintocht die dekking zoekt. Ach ja.
De actie zelf vond plaats bij een van de uitgangen van het park aan de John F. Kennedylaan. Welke ingang? Dat wist de politie ook niet precies, we werden door de ene agent naar de ene, en door een andere weer naar een andere ingang gestuurd. En dat handhaaft dan iets dat ze orde noemen. Hoe dan ook, uiteindelijk kwamen we bij een ingang terecht waar mensen het park verlieten na de festiviteiten tot zich te hebben genomen. Op het terrein zelf stond een bus, waaromheen veel pieten. Grijs geschminkt als je goed keek, maar het was zo donker dat het verschil met zwart verwaarloosbaar was. Dit was gewoon Blackface met nauwelijks een facelift. We stonden er dus bepaald niet voor niets.
Eerst waren er tussen de dertig en veertig demonstranten, op eigen gelegenheid gekomen naar de actieplek. Maar vervolgens kwam er een bus met enkele tientallen actievoerders: uit Rotterdam! Even later nog een bus, weer pakweg twintig mensen erbij: de bus uit Amsterdam! Al met al telde ik rond de tachtig demonstranten. Ik vond het mooi, het was boven verwachting.
We voorzagen ons van zelfgemaakte of vanuit KOZP meegebrachte bordjes, begonnen te scanderen, luisterden naar enkele korte felle toespraken, en gingen verder met het leuzen roepen. Dat hebben we een paar uur volgehouden, het was nauwelijks een moment stil. Leuzen die weerklonken:
- No More Blackface
- Zwarte Piet kan niet/ mag niet/ hoort niet!
- Grijze Piet mag niet/kan niet/hoort niet
- Weg met Zwarte Piet!
- Kick out Zwarte Piet, kick out Zwarte Piet (gevolgd door een plagerig ‘Houdoe’, of ‘Byebye’)
- Toen niet, nu niet, nooit meer racisme!
- Breda, schaam je!
- Breda kan het!
- Hoe laat is het? Solidariteit!
- Tot de laatste Zwarte Piet!
- Tot de laatste Grijze Piet!(*)
Intussen was er ook een sambaband die zich meeslepend deed horen met ritmiek en volume. Vaak ondersteunde dat het scanderen van de leuzen. Maar lang niet altijd. Soms werden vooraan leuzen geroepen, terwijl achteraan de sambaband daar in ander ritme en/of tempo dwars doorheen trommelde. Op een betrekkelijk kleine actie is dat best onhandig: de geroepen leuzen worden er niet verstaanbaarder door, en ook niet makkelijker om er aan mee te doen. Voor mij, die precies tussen de leuzenroepers en de sambaband in stond,was dat echt onprettig in het hoofd.
Was ik de enige met dit type ergernis? Ik weet vrij zeker van niet. Ik had het niet erg gevonden als de sambaband wat vaker tien minuten eventjes niet had getrommeld. Ik denk dat we ons als demonstranten best bewust(er) mogen zijn van de overprikkeling en erger die mensen te incasseren krijgen van vrij constant, vrij hard geluid. Is dat altijd wel zo nodig? Toegankelijkheid gaat ook over dit soort zaken. Demonstraties zijn toch al prikkelfestijnen, en vast niet alleen voor een autist als ik. Evengoed ervaar ook ik zo’n sambaband wel echt sfeerverhogend. Maar vandaag was het van het goede wel (te) veel.
Van een heel andere orde is het teveel aan de andere kant. Te veel politie: vijf politiebusjes. Herhaaldelijk enkele agenten te paard, tientallen agenten die om ons heen bezig waren met het handhaven van die fameuze orde van ze. We namen de halve weghelft in als demonstranten, de politie zorgde ervoor dat de andere helft vrij bleef. Op een gegeven moment verschenen er dranghekken die onze groep gedeeltelijk omsloten.
De politie stond deels verderop opgesteld, als bescherming tegen lui die ons zouden willen lastigvallen of erger. Die bescherming is geen steunbetuiging, trouwens, politie wil gewoon geen rotzooi op straat, en het gemeentebestuur wil geen slechte pr. Er verschenen trouwens een handvol lui die ons overduidelijk niet welgezind waren. Eerst aan de ene kant, daarna aan een andere, en even later waren ze weg. Later las ik dat elf ‘personen die KOZP-demonstranten lastigvielen’ gearresteerd zijn.(1) Ik vermoed dat mensen van dit groepje onder de aangehouden mensen zaten, maar arrestaties heb ik zelf niet gezien. Verder kwamen er af en toe mensen langs die ons wilden laten weten hoe mooi hun middelvinger was. Soms werd dat gebaar beantwoord. No love lost between them and us.
De massale aanwezigheid van politie had ook nog een een Hoger Doel dan onze bescherming: de Orde moest vooral beschermd worden, tegen ons. Agenten posteerden zich zodanig dat ze ons snel tegen konden houden met een soort linie zodra wij geprobeerd zouden hebben als groep verder naar de binnenstad te lopen. We mochten manifesteren, maar iets van een spontane optocht zou ogenblikkelijk zijn geblokkeerd en wellicht meer. Overigens is geen moment zelfs maar aanstalten tot zo’n optocht gemaakt.
Ik zou een poging – al is het maar dat we ons demonstratief klaar zouden maken voor zoiets, onze wil om te lopen hadden laten zien en horen – wel hebben gewaardeerd. Want ons protest tegen Zwarte Piet was en is keer op keer fel, maar keurig. De felheid is groots! De vraag of de keurigheid geen tandje minder mag, hoeft echter niet te worden ontweken. Ik snap iets van het risico van escalatie en negatieve framing. En ik weet dat zwarte activisten vervolgens veel en veel grotere risico s lopen dan ik als witte activist. Ja, ik heb weer eens relatief makkelijk praten. Maar heb ik het dus ook meteen mis?
We kunnen bij het doorzetten van een optocht een framing ‘jullie begonnen met geweld!’ verwachten. Maar die framing kunnen we best effectief counteren. Een optocht is geen geweld, en we hoeven bij onze demonstraties ook niet steeds te zeggen dat ze ‘vreedzaam’ zijn, alsof dat iets heel bijzonders is. Dranghekken om ons heen zetten en ons onze plek als actievoerders wijzen door knuppelpersoneel om ons heen te posteren, dat is geweld. Minstens impliciet geweld. Het tegenhouden van een optocht door een knuppelbereide bewapende politiemacht ervoor te zetten, dat is geweld. Dit is uit te leggen. En die straten waar ze ons maar niet op willen laten lopen, die straten zijn ook van ons.
De repressie bleef niet louter bij dranghekken en politiebewaking. Nadat we een flinke tijd leuzen hadden geschreeuwd in de richting van vertrekkende intochtbezoekers, hield de stroom van die bezoekers op: de uitgang was afgesloten. Mensen werden een andere kant op gestuurd om het park uit te komen. Zo hoefden ze niet langs ons, zo hoefden ze onze borden niet te zien en onze leuzen niet te horen. Zo werd dus van onze demonstratie het demonstratieve karakter afgepakt. Demonstreren is immers: iets aantonen, naar voren brengen, laten zien … aan iemand! In dit geval aan het Sinterklaaspubliek.
Het gezag maakte dat dus onmogelijk en maakte feitelijk een voortijdig einde aan onze actie. Niet helemaal: we gingen door met leuzen roepen, en die werden in het park echt ook nog wel een beetje gehoord, met name bij de Pietenbus. Maar toch. Dit was repressie, terecht fel gehekeld door Jerry Afriyie, gangmaker van KOZP die ons keer op keer toesprak en leuzen inzette en gaande hield. De hele gang van zaken maakte de leus: ‘Breda, schaam je!’ extra ter zake. Overigens maakte Jerry Afriyie op mij een opvallend opgewekte, vrolijke indruk. Zou het zijn dat hij de antiracistische overwinning op Blackface ruikt?
De actie kwam ten einde. Maar niet voordat Jerry Afriyie er vrolijk op had gewezen dat wij met onze manifestatie iets echt gezelligs deden. ‘Draag dat Sinterklaasfeest maar aan ons over, dan komt een echt gezellig en inclusief feest zo voor elkaar!’ Daar kwam zijn conclusie op neer. Aanstekelijke gedachte, in een wereld waarin het sowieso steeds duidelijker wordt dat we ook werkelijk niets aan de gevestigde machten van hogerhand kunnen overlaten. Zelfs geen kinderfeest.
Noten:
(*) toegevoegd, 14 november 1 uur:
(*) Toegevoegd 14 november 2021 1:00 uur: eerst stond hier ‘Afgelopen met Zwarte/ Grijze Piet’. Ik was al niet helemaal zeker of ik dat wel goed had onthouden. Niet dus. Ik lees het beeldverslag op de site van Doorbraak, en daar staat het: ‘Tot de laatste Grijze Piet’. Aldus gecorrigeerd, ook in de titel, ook in de vergelijkbare leus over Zwarte Piet. De link van mijn artikel heb ik ongewijzigd gelaten, om de vindbaarheid van het artikel niet te verkleinen.
Voor genoemd beeldverslag zie: Joris Hanse, ‘Demonstreren “tot de laatste grijze Piet” (beeldverslag)’, Doorbraak, 13 november 2021, https://www.doorbraak.eu/demonstreren-tot-de-laatste-grijze-piet-in-breda-beeldverslag/
1 Zie http://woonverzet.nl/
2 ‘Politie arresteert elf personen die KOZP-demonstranten lastigvielen’, Nu.nl, 13 november 2021, https://www.nu.nl/binnenland/6167617/politie-arresteert-elf-personen-die-kozp-demonstranten-lastigvielen.html
- Ook verschenen bij PeterStormt
