‘Ik zoek een noodradio, met slinger’. Schuchter kwamen mijn woorden over de lippen, ik voelde me zoals toen ik als jongen bij een drogist om condooms vroeg, bang voor gek te staan. Maar voor de jongeman achter de toonbank was het routine, want noodradio’s verkoopt hij dagelijks. ‘Voor als het oorlog is’, antwoordde hij, ‘reuze handig’. Hij pakte trots de kleine, zwarte rechthoek uit en liet me opgewekt de slinger, het zonnepaneeltje en de werking van de frequenties zien.
Sinds Trump met zijn amper verhulde oorlogsverklaring aan Europa begon moet ik vaak denken aan hoe opgewonden ik mij voelde toen ik drie jaar geleden de beelden zag van de Russisch tanks die van verschillende kanten naar Kyiv gromden. Ik zat aan de buis gekluisterd, om dan op te springen en hectisch pamfletten tegen het Russische fascisme te schrijven. Iets later voelde ik me eenzaam, toen ik merkte dat er eigenlijk niet veel mensen waren die, zoals ik, deze barbaarse aanval op de democratie en Europa als een historisch moment ervoeren. Als een aanval op óns. Ook in mijn omgeving waren er mensen die bleven praten over ‘de’ Oekraïne, een corrupt land of dat er nu eenmaal veel oorlogen in de wereld zijn. Ik stond dan trillend van opgekropte spanning uit te leggen dat dit een grove schending van het internationale recht is en dat deze oorlog niet te vergelijken is met andere oorlogen, omdat deze het begin van een wereldoorlog kan zijn. Vlakbij bovendien, begrijp dat toch!
Maar nu is het anders. Het verrast me steeds weer dat ik nu niet alleen sta in mijn ongerustheid over de Trump/Poetin- oorlog. Zoals aan de toonbank van de radiowinkel in Zutphen. Niemand praat over ‘de’ Amerika, iedereen weet waar het ligt en om een of andere reden is het onheil dat er van Grote Bek uitgaat sneller doorgedrongen dan dat van zijn collega crimineel in Moskou. Terwijl bij het uitbreken van de oorlog tegen Oekraïne velen dachten dat die oorlog ver weg was en ver weg zou blijven, merk ik nu ook van mensen die gewoonlijk niet over politiek spreken angst voor militaire griezeligheid.
TRUMP SNELLER ALS GEVAAR HERKEND DAN POETIN
Minstens twaalf jaar heeft het geduurd voordat men Poetin als een hoofdgevaar is gaan begrijpen. Misschien valt mij dat snellere begrijpen van het gevaar van Trump op, omdat ik in een hoofdzakelijk linkse omgeving leef, met mensen die altijd al kritisch of wantrouwend naar Amerika keken. Niet zelden ook een beetje vergoelijkend tegenover Rusland, zodat ik wel honderdmaal heb moeten uitleggen dat de oorlog in Oekraïne NIET ontstaan is doordat het Westen zijn ’belofte’ had geschonden dat de NAVO niet naar het Oosten zou uitbreiden. Velen vonden (of vinden hardnekkig) het te simpel de schuld van de oorlog alleen maar bij die arme Russen te leggen. Echt alleen maar omdat Poetin de heilige missie voelt om het oude Russische imperium in volle omvang te herstellen? ‘Kijk dan toch wat de Amerikanen allemaal gedaan hebben!’ hoorde ik met samengeknepen handen.
Maar nu is dat anders. Alsof nu de ware aard van de Amerikanen boven water komt overtroeven mensen elkaar in hun afkeer van Trump. Dat Amerika nu fascistisch is hoor je vaak, terwijl ik destijds hele betogen moest opzetten om uit te leggen dat Rusland fascistisch geworden was. En dan nog zag ik de schouders ophalen.
De werkelijkheid is natuurlijk dat de Verenigde Staten nog steeds niet fascistisch zijn, ondanks Trump, terwijl Rusland het al langer is, echt. Heb je wel eens gelezen dat Poetin door een rechter is teruggefloten, zoals Trump dezer dagen keer op keer overkomt? Ondenkbaar zoiets, in Rusland.
OLYMPISCHE EENZAAMHEID
Het paradoxale is dat ik mij de laatste weken gelukkiger voel dan in mijn beknelde jaren van stapsgewijze camouflageoorlog in het Oosten, toen mensen het als een gekke hobby van mij zagen dat ik dit gemier op de voet volgde. Toen Poetin en koning Willem-Alexander op de Olympische Winterspelen in 2014 samen een biertje dronken voelde ik mij beroerd. Zag dan niemand wat Poetin in zijn schild voerde? Ik schreef een waarschuwing in ‘Trouw’ dat Poetin een paar weken na het einde van de Spelen Oekraïne zou aanvallen. Maar toen zijn ‘groene mannetjes’ inderdaad de Krim bezetten reageerde de wereld daar lauw op. Fascisme in Rusland? Overdrijf niet. Ik voelde me helemaal niet lekker met mijn waarschuwingen over de als ‘separatisten’ gecamoufleerde oorlog van het Russische leger in de Donbas. Geïsoleerd voelde ik me. En toen de dochter van mijn Russische vrouw Zjenja met een geheim agent van Poetin wilde trouwen zag zij daar geen enkel probleem in. Er waren ook vrienden van mij bij wie ik mijn zorgen daarover niet kwijt kon. Ik stikte erin en sprong eruit door een dagboek te schrijven en uiteindelijk een boek, maar ik bleef eenzaam in het gevoel dat wij, democraten in het Westen, zonder dat we het wilden beseffen in oorlog leefden met Rusland. Omdat Poetins oorlogsverklaring genegeerd werd. ’Oorlog? Stel je niet aan, roep niet zo’n nare sfeer op’.
VERRASSEND OMRINGD
Ruim een jaar geleden zei ik op de TV en in de kranten dat Europa zijn eigen atoombom nodig had om de Russen af te schrikken. Hoewel er toen al twee jaar, eigenlijk elf jaar, oorlog was in Oekraïne en het lang net meer denkbeeldig was dat Trump weer president zou worden, waren er toen mensen die me als oorlogshitser uitscholden. Nu is dat anders.
Er zijn nu gelukkig overal mensen die begrijpen dat we van twee kanten belaagd worden. En dat we ons ongewapend niet verdedigen kunnen. Omdat we vanuit twee windrichtingen bedreigd en aangevallen worden. En echt, de Europese bewapening en ook atoombewapening wordt plotseling georganiseerd.
Tot mijn verbijstering blijken veel leden van de Tweede Kamer nog steeds niet te begrijpen dat dit nu het allernoodzakelijkst is, maar ik voel dat dit niet lang zo zal blijven. Omdat het al te duidelijk is dat Poetin gewapend naar het Westen oprukt, dat hij Trump in de luren kan leggen over ‘vrede’ omdat die zich graag voor Poetins tanks laat spannen.
Ik voel me verrassend omringd door gedeeld inzicht, verlost uit mijn eenzaamheid. Men begrijpt nu hoe levensgevaarlijk Vladimir Poetin is, wellicht ook omdat zijn woorden nu zelfs vanuit het Witte Huis gehoord worden. Dat gedeelde begrip is warm, maar ontstaan in angstaanjagende omstandigheden en daardoor ben ik met mijn geluk toch nog ongelukkig.
Ik zet onze noodradio in de kelder en nodig mijn buren uit om, als het zover is bij ons, gezellig ondergronds te komen luisteren bij het genot van koude bruine bonen uit blik.
Zal ik het nog meemaken dat we noodradio’s met een slinger als overbodig antiek beschouwen, zoals wij in de jaren van ontspanning meewarig naar atoombunkers van de BB (Bescherming Bevolking) keken?
Wordt vervolgd!
– Uitgelichte afbeelding: By Ukrinform TV / Ukrainian Armed Forces – File:Буча. Бій на Вокзальній та розстріли.webm (brightness-corrected and sharpened frame), CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=117816613
