In mijn begindagen op twitter verscheen op de een of andere manier ds. Louis A. Bähler in mijn tijdlijn. Dat was verrassend – de spraakmakendste Nederlandse theoloog van het christen-anarchisme, oproeper tot dienstweigering tot tijdens de mobilisatie van ’14-’18 toe (juist toen) en nog zoveel meer. Maar laat ik proberen systematisch te blijven. Ik heb met Bähler afgesproken dat zijn geestverwant (wat had hij een hekel aan het woord op den duur!) Felix Louis Ortt ook ging kwetteren. Bähler verstomde al snel en Ortt hield zich ook grotendeels stil. Moest hij met citaten uit een lang en zeer werkzaam leven om zich heenstrooien in 140 tekens? Het kon, maar interventies in het heden, zouden die niet ook moeten? Maar kan iemand anders treden in beoordeling van het nu door iemand die in 1959 is “overgegaan”, zoals “overleden” in modern Nederlands zou luiden als het niet juist de betekenis had die het gebruik van dat woord meestal uitsluit. Maar in het geval van de belijdende spiritist Ortt nou juist weer terecht gebruikt.
Vandaag is het 59 jaar geleden dat Ortt is overgegaan en ik zag – bij het toeval dat nu eenmaal makkelijk toeslaat op twitter – dit langskomen.
Felix Ortt, oprichter van voorloper Proefdiervrij, overleed vandaag 56 jaar geleden. RT als bedankje voor zijn werk voor de dieren!
— PROEFDIERVRIJ (@Proefdiervrij) October 15, 2015
Nu was Ortt allesbehalve gediend van gruwelverhalen met betrekking tot vivisectie. Althans, van gruwelverhalen die niet geverifieerd konden worden. Het was dan ook een breekpunt binnen de vivisectiebestrijdingsbeweging, tevens de kwestie hoe persoonlijk men vivisectoren en hun ideologen kon aanvallen. Vanuit zijn christen-anarchistische overtuiging vond Ortt dit niet gepast. Het is nog steeds een kloof binnen de anti-beweging. Proefdiervrij lijkt het meest bij de lijn-Ortt aan te sluiten.
Verder is het niet eens de vraag of Ortt als oprichter van de Nederlandse Bond ter Bestrijding van de Vivisectie kan gelden. Hij was redacteur van het blad, beheerde de bibliotheek, schreef rapporten over de voortgang van de strijd (die was bedroevend, de voortgang dus) en meer – maar de oorspronkelijke gangmakers waren gangmaaksters. In de eerste plaats C. van der Hucht-Kerkhoven, benevens Marie Jungius en schrijfsters Marie Boddaert, Christine Doorman en Ali Sanders van Loo. Misschien was en is het nog zo in de patriarchale maatschappij dat een “zaak” pas serieus genomen wordt als zij niet meer alleen of hoofdzakelijk door vrouwen wordt uitgedragen.*) Ortt zou zelf de eerste zijn geweest om te protesteren tegen het vooropstellen van zijn persoonlijke rol.
Veel van de strevingen van Nederlandse christen-anarchisten worden samengebracht onder de banier van het humanitarisme (hier zag u de ledenlijst van de Vivisectiebestrijding voor de eerste kwart eeuw) – men kan er de vredesbeweging, vegetarisme, drankbestrijding, Rein Leven, dierenbescherming en anti-vivisectie onder scharen.
Een hoop Verloren Zaken. Zoals het anarchisten betaamt, religieus of niet. En dan kan plots toch nog de paus tegenover nog wel het Congres van de Verenigde Staten van Amerika een hunner ter navolging aanbevelen. De Zaak in al haar aspecten vraagt om lange adem.
Ik schrijf dit onder de tijdsdruk van een dagbladachtig medium als Krapuul. De Langlopende Schijnbaar Verloren Zaken van het anarchisme in het algemeen en het religieus anarchisme in het bijzonder vragen om verdere beschouwingen. Die volgen, zeker en vast.
Het Wikipedialemma dat ik ooit over Felix Ortt heb samengesteld en elders geplaatst, omdat iedere halvegare zich met zo’n lemma kan en zal bemoeien.
En dat, waarvoor eigenlijk iedereen in Nederland de man op handen zou moeten dragen: de werkzaamheid van de waterstaatkundige wiens berekeningen (systeem Ortt-De Bruin, wilde hij het zelf blijven noemen) aangaande de getijden nog steeds gebruikt worden.
Illustratie; zicht op het Merwedekanaal bij de Zuidersluis, foto: S.J. de Waard – de waterstaatkundige werken hier waren beslissend voor Ortts humanitair-politieke keuzen. Hij liep er malaria bij op die hij ruim zestig jaar overleefd heeft, dankzij de keuze voor het humanitarisme.
*) Zou het met de Partij voor de Dieren dezer dagen echt al anders zitten? Een vraag.
