‘EU versus Disinfo’ is een onderdeel van een EU-taakgroep die belast is met analyse van vermeend nepnieuws. Het kwam eind januari in Nederland in opspraak toen berichtgeving op GeenStijl, NPO, TPO en De Gelderlander volgens de organisatie als fake news gekwalificeerd bleek te zijn. Ronald van Raak (SP) en Thierry Baudet (FvD) stelden Kamervragen over de affaire. Na dreiging van een rechtszaak door GeenStijl is vermeend nepnieuws van GeenStijl alsook van TPO van de website EUvsDisinfo verwijderd. Een woordvoerder van de taakgroep heeft verklaard dat het artikel van GeenStijl wegens een ’taalfout’ onterecht als nepnieuws was bestempeld.
Het is de derde keer in een paar maanden tijd dat ik over nepnieuws schrijf. In Fake news over Voltaire heb ik nog maar eens het belang van de confrontatie van ideeën, van de vrijheid van meningsuiting benadrukt. In Ollongren maakt zich met toezicht op nepnieuws tot gevaarlijkste vrouw van kabinet heb ik de ridicule argumentatie van minister Kajsa Ollongren (D66) gekapitteld over de noodzaak van de bestrijding van nepnieuws. De aanleiding om er weer over te beginnen is een artikel op Sargasso waarvan de kop een suggestie maakt over de komst van een ‘ministerie van Waarheid’. Och Sargasso, kun je redeneren, die website is zo hopeloos genuanceerd dat ze een kernoorlog nog zou nuanceren. Toch vind ik de nuance van een ernstige onderschatting getuigen. Komst is veel te zwak uitgedrukt want ‘EU vs Disinfo’ bestaat al sinds 2015. Het is weliswaar nog geen echt ministerie maar het is geen taak van een overheidsinstantie om nieuws al dan niet als nep te kwalificeren. Dat werk is orwelliaans.
Te meer is de taak orwelliaans omdat fake news in zijn algemeenheid niet wordt onderzocht maar wel specifiek nieuws dat mogelijk door Rusland aangestuurde desinformatie bevat. Met enige ironie kun je zeggen dat ‘EU vs Disinfo’ consequent is: ook zijn bestrijding van desinformatie is misleidend. In George Orwells klassieker 1984 is het wijzigen van de krantenarchieven de taak van hoofdpersoon Winston Smith. Zijn land Oceanië is voortdurend in oorlog met een andere grote mogendheid. Wanneer een vijand bondgenoot wordt en andersom moet voorheen negatief nieuws positief worden en vice versa. ‘EU vs Disinfo’ is op een gelijksoortige manier bezig. Het zoekt alleen naar vermeend nepnieuws van de huidige zogenaamde vijand: Rusland. Wordt Rusland – na Vladimir Poetin – bondgenoot, dan zal het ‘nepnieuws van nu’ niet langer gelden.
Vanzelfsprekend zie ik dagelijks nepnieuws voorbijkomen. ‘Homeopatische verdunning van het Avondland door de EU volgens het plan van Coudenhove-Kalergi’ is een voorbeeld daarvan. Zie je dit niet als flauwekul, dan moet je wellicht terug naar school. Of lees anders: Voor middelbare scholieren: over democratie en mensenrechten. Daar heb ik in vrij eenvoudige bewoordingen nog eens kort samengevat wat er echt toe doet in een maatschappij. Scholing is met andere woorden de te gebruiken formule, niet quasi-censuur van een overheidsinstantie.
