Ken je die grap van Pegida die gingen demonstreren bij een moskee in Eindhoven? Ze deden het niet! Ze bliezen op het laatste moment af. Tegendemonstranten zetten hun aangekondigde demonstratie gewoon door, maakten er een kleine overwinningsmars van, met een waarschuwing daar aan gekoppeld. Want het gevaar van Pegida en andere fascistenclubs is bepaald niet geweken, dus de strijd gaat door. De overwinning smaakt intussen zoet, maar wel bitterzoet. Want er zit een zwakke plek in.
Al weken geleden werd bekend dat Pegida op 6 mei voor een moskee in Eindhoven wilde gaan demonstreren.(1) Pegida, je weet, wel, dat treurige clubje rond Edwin Wagensveld dat doet alsof het ‘Islamkritiek’ bedrijft maar in werkelijkheid haat tegen moslims verspreidt en opstookt. Aanvankelijk leek het dat de gemeente ze nog alle ruimte gaf ook. Ze wilden met een megafoon tekeer gaan, ze wilden barbecuen met varkensvlees, en dat allemaal op de eerste dag van de Ramadan, de heilige maand voor moslims. Een naargeestige provocatie hadden de fascisten daarmee op de rails gezet.
Maar er kwam antiracistische druk. Er kwamen initiatieven om Pegida dwars te zitten. Bezorgde mensen besloten tot een vriendelijke manifestatie om te laten merken dat niet-moslims en moslims weigerden zich tegenover elkaar te laten zetten. Pegida negeren, vriendelijke gebaren maken richting de moskee in de vorm van bloemen in het hek, samen koffie, thee en koekjes nuttigen op het parkeerterrein er achter terwijl kinderen de grond mooier maakten met stoepkrijt. Allemaal veel te lief en onschuldig, kun je zeggen, en geen enkel woord van kritiek richting de moskee, die een salafistische en dus rechtse identiteit heeft. Maar wacht eventjes, voor je zo streng oordeelt.
Bij de moskee
Pegida was zo slim geweest om weer een salafistische moskee te kiezen als doelwit. Een moskee dus waarin de ongelijke behandeling van mensen net zo centraal staat als in het Pegida-fascisme, een moskee die als organisatie dus geen bondgenoot is in de strijd voor een maatschappij van solidariteit en gelijkwaardigheid. Punt was echter nu: via deze moskee viel Pegida de héle moslim-gemeenschap aan. Het aangekondigde doel ‘we willen het ware gezicht van de islam laten zien’(2). De suggestie zoals Ender Kaya die op de website van Doorbraak die afgelopen zondag in een artikel(3) wekte, dat we hier een strijd tussen twee soorten van extreem-rechts tegemoet konden zien, klopt dan ook niet. Pegida vecht niet tegen het salafisme. Pegida vecht tegen de moslimgemeenschap in Nederland, en daarmee tegen de solidariteit tussen mensen van verschillende bevolkingsgroepen. Het dubieuze karakter van de moskee als organisatie was slechts een voorwendsel voor de Pegida-racisten. Met de aanval op deze specifieke moskee viel Pegida alle moslims aan. Ter wille van de solidariteit was het dan ook nodig tegen deze aanval stelling te nemen. Dat is wat deze samenkomst met bloemen en dergelijke deed. En de hele aanpak van de actie was niet bepaald salafist friendly, ook al werd die kritische afstand nergens expliciet gemaakt.
Kenmerkend voor het salafisme is immers juist de neiging om moslims af te schermen van de ‘verdorven’ Westerse maatschappij. Waar de mensen van de bloemensamenkomst actief interactie tussen mensen van verschillende gemeenschappen zochten en ook tot stand wisten te brengen, werken salafistische organisaties – en kennelijk ook dit moskeebestuur – die bij voorkeur tegen. En die bloemen in het hek, zijn dat ‘steunbetuigingen aan de moskee’ en haar dubieuze identiteit? Of zijn het vooral uitingen van mensen die verlangen om samen te leven in de wijk en de stad, moslims en niet-moslims – zij aan zij? Het moskeebestuur is door deze actie mogelijk wel meer in verlegenheid gebracht dan door al die treurige Pegida-mensen bij elkaar. Wat gaat dat bestuur zeggen als moskeegangers zich hardop afvragen: waarom waren het vooral van die rare witte Nederlandse ongelovigen die voor ons opkwamen? Waar waren jullie?
Intussen was ook een ander initiatief op gang gekomen, zij aan zij met de bloemenactie en in toenemende mate ook in onderlinge samenspraak. Alleen al die groeiende banden maakten de hele episode al waardevol! Enkele antifascisten uit Eindhoven en Tilburg zetten een plannetje op voor een aangekondigde tegendemonstratie, onder het motto: ‘Samen tegen racisme en moslimhaat! Pegida niet welkom in Eindhoven!’ De initiatiefnemers noemden zich de Praktische Anti-Fascisten. Niet afkorten, die naam, want dan krijg je een taakstraf. In de oproep hadden we na enige tijd wèl een kritische opmerking over de aard van de moskee verwerkt, op aanraden vanuit Doorbraak die in het ontbreken daarvan een obstakel zag om steun aan de actie te geven. Het weghalen van dat obstakel heeft helaas niet tot die ondersteuning geleid. Evengoed beschouw ik het maken van die kritische opmerking principieel wel als juist.(4)
Overigens nam Doorbraak tenminste nog wel de moeite om uiteen te zetten waarom ze niet meededen. En daarbij verwezen ze netjes en uitvoerig naar de diverse oproepen. Dat dan weer wel. De lijst van linkse, progressieve an antiracistische clubs die daarentegen de hele actie gewoon maar hebben verzwegen of genegeerd – of over het hoofd gezien?! – is beschamend lang. Ik zag onze oproep op de website van de Vrije Bond en op Krapuul, en ik had het ding op Indymedia gezet. Dat was het wel ongeveer, qua ondersteuning.
Terug naar Eindhoven, en naar de inmiddels toch rondzingende actie-oproep. Nu werd de gemeente nerveus.(5) Pegida bij de moskee, bloemenleggende koffiedrinkers die steun betuigden aan (mede-)moslims, tegendemonstranten uit AFA-achtige kringen. Help! De openbare orde! De bloemetjesbuurtactie werd onder druk gezet en moest van 6 naar 5 mei verplaatst. Daarmee had Eindhoven, vermoedelijk als enige stad in Neeederland, op die dag iets dat de naam ‘bevrijdingsfestival’ waard was, in tegenstelling tot de hypocriete en commerciële circussen die ten onrechte onder die naam plaatsvonden.
Ik was op die bijeenkomst. Het was heel plezierig, fijn en nuttig om daar met andere actieve mensen kennis te maken of contacten te verfrissen en te verstevigen. Enkele tientallen mensen, van uiteenlopende achtergronden, witte buurtbewoners, een zwarte man, een jongeman van Aziatische herkomst zo te zien, en ja, ook moslims dan wel mensen met moslim-achtergrond. Zo te horen hoogst Brabantse moslims overigens, ik hoorde op een gegeven moment onvervalst Brabants achter me, ik keek om, en ik zag een oudere moslim-mevrouw met een hoofddoek. Als zij salafist was, ben ik waarschijnlijk jehovagetuige (of trotskist). Geen zichtbare betrokkenheid van de moskee zelf, behalve dan een man bij de ingang van de moskee die ons verwees naar de plek waar we moesten zijn toen we verkeerd liepen. Ik begrijp dat de samenkomst op poten is gezet door niet-moslims en moslims samen, en nee, daaronder geen salafisten. De organisatoren waren vrouwen, hetgeen ook niet pleit voor de gedachte dat het hier een steunbetuiging aan een salafistische moskee betrof. Het moskeebestuur zat als organisatie intussen in zijn schulp en hoopte kennelijk vooral dat de hele commotie zou verdwijnen. Wie er ook tot de winnaars van deze hele episode kan aantreden, zeer zeker niet het moskeebestuur dat niet eens merkbaar voor zijn eigen gelovigen opkwam.
Pegida had intussen geen reden om erg blij te zijn, want zij kregen steeds meer beperkingen opgelegd. Geen barbecue, dat mocht niet. Megafoon wel, maar die mocht niet gebruikt tijdens de oproep tot gebed vanuit de moskee, zo ving ik in wandelgangen op. En ze kregen uiteindelijk een tijd heel vroeg in de avond, terwijl ze later hadden gewild. Intussen waren de Praktische Anti-Fascisten opgewekt hun actie aan het promoten, met zeer bescheiden menskracht. De oproep kreeg zowaar aandacht in gevestigde media.(6) Aanvankelijk kon de gemeente nog zeggen dat ze ‘wel signalen’ had gekregen van een tegendemonstratie, of woorden van die strekking, maar dat er niets was aangemeld. Vrijdag 3 mei ging die vlieger ook niet meer op, want toen kreeg de gemeente keurig een melding van de ook in dit opzicht zeer Praktische Anti-Fascisten. Arme gemeente, wat nu hè? Dat demonstratierecht! Maar oei oei, die openbare orde…
The taste of victory
Maandag bleek hoe de gemeente het ging aanpakken. Op sociale media verschenen filmpjes van de plek waar Pegida haar ding mocht doen. Achter hekken die dan ook nog met doeken waren behangen zodat je er niet doorheen kon kijken. Pegida kon niet gezien worden. Pegida kon zelf niks zien. Ze zouden staan in een soort hok. Intussen hadden de Praktische Anti-Fascisten van de gemeente te horen gekregen dat hun – haha, onze, ik ben een beetje medeplichtig – demonstratie kon doorgaan, maar wel met een iets gewijzigde route zodat we iets verder van Pegida weg zouden blijven. Knarsetanden van onze kant, maar de krachten om daar doorheen te breken, leken niet echt in zicht.
Het bleek nauwelijks nodig want terwijl we naar het beginpunt van de demonstratie gingen, kwam het nieuws binnen: Pegida blies haar actie af! De voorwaarden waaronder ze haar actie mocht doen, waren haar veel te beperkend. Zo was er geen lol meer aan. Wij besloten al snel dat we onze tegendemonstratie gewoon door zouden zetten, en er tevens een kleine overwinningsmars van zouden maken. Want antifascisten – van zeer uiteenlopende signatuur, van bloemenleggers tot Praktische Anti-Fascisten – hadden gewonnen. Immers:
Pegida blies haar actie af vanwege de door de gemeente opgelegde beperkingen aan haar actie. De gemeente legde strenge beperkingen op aan Pegida uit angst voor ‘ordeverstoring, confrontatie tussen voor- en tegenstanders’. Die angst werd teweeggebracht door de aangekondigde acties, met name de tegendemonstratie. Zonder die tegenacties in de maak had de door de gemeente gevoelde noodzaak om Pegida zo in te perken, hoogstwaarschijnlijk ontbroken. Dan had Pegida zich niet genoodzaakt hoeven zien om haar actie af te blazen. De kettingreactie waardoor ze dat toch deed, is door antifascisten in gang gezet. Door ons. Jazeker, wij hebben gewonnen.
Dus gingen wij, in uitstekende stemming, onze demonstratie doen. We waren niet met veel: tussen de tien en de vijftien mensen. Ik denk dat vooral mensen van onze kant die dichtbij woonden en het nieuws hoorden dat Pegida had afgeblazen, nu ook zijn thuisgebleven. We waren ook bijna allemaal wit, ik zag één donkere jonge vrouw. Langs de route stonden wel vrij veel mensen met een migratieachtergrond, jong en ouder, belangstellend te kijken, vaak vriendelijk kijkend toen ze zagen en hoorden dat wij niet Pegida waren maar juist de tegenstanders. Dat was niet altijd duidelijk. Enkele jongens liepen een flink stuk met de route mee, iets buiten de groep maar duidelijk medestanders. Ik zag één tegenstander, een man die vanuit zijn auto liep te mokken dat wij mochten en Pegida nauwelijks ruimte kreeg of zoiets. VERY UNFAIR! Zo zou een hoge functionaris het vast in het Witte Huis hebben geformuleerd op Twitter.
Wij hebben onophoudelijk duidelijk gemaakt waar het ons om ging. We riepen:
Racisme? NEE! Fascisme? NEE Pe-Gi-Da? NEE NEE NEE.
TOEN niet, NU niet, NOOIT meer fascisme!
No hate! No fear! Pegida is not welcome here!
Pegida verdrijven! Vluchtelingen blijven!
1,2,3,4, we willen geen Pegida hier! 5 6 7 8, Gooi die nazi’s in de gracht!
Ik geloof niet dat het tijdens de optocht meer dan 45 seconden stil is geweest. Dat leuzen roepen was beslist belangrijk zoals Laurent Bruning uitlegt. ‘Een Turkse man vertelde ons op de terugweg dat hij gehoord had dat sommige mensen dachten dat sommige mensen dachten dat wíj Pegida waren, tot die leuzen dus begonnen. Ook hij vertelde ons dat de actie zeer werd gewaardeerd’, zo schrijft hij op zijn mooie verslagje dat je op Krapuul kunt lezen.(7)
Op het grasveldje waar we de manifestatie afsloten, scandeerden we nog een tijdje door en zongen we nog eventjes: Waar is Pegida nou? Waar is Pegida nou? Toen was het mooi geweest, en gingen we terug naar waar we vandaan waren gekomen. Nog steeds in uitstekende stemming. Want ja, we hadden dus gewonnen. En we konden de advocaat en de arrestantensupport die we hadden geregeld vertellen dat ze weer in de ruststand konden, want arrestaties hadden we dus niet hoeven te verduren. Sweet is the taste of victory!
Maar we weten ook: deze overwinning is tactisch en korstondig. Pegida komt terug. Niet alleen dat: uit alle hoeken en poriën van deze Neeederlandse haatmaatschappij druipt het racisme, met vluchtelingen en moslims als voornaamste, maar beslist niet enige doelwit. Partijen die het racistische gedachtengoed openlijk uitdragen, bezetten 22 zetels in de Tweede Kamer. Forum voor Democratie, één van die twee, is bij Provinciale Staten-verkiezingen, de grootste partij in stemmental geworden en dreigt in het provinciebestuur van Zuid-Holland door te dringen. De fascistische dreiging is sterk. Eén afgeblazen actie van Pegida-losers verandert daar niet veel aan. Ons overwinninkje is een welkome opsteker. Laten we de energie die dit opleverde, goed gebruiken.
En laten we dat zonder illusies doen. Vooral zonder de illusie dat de overheid het werk voor ons kan opknappen. Want dat is wel een zwakke plek in onze overwinning. Ja, wij hebben druk op de ketel gezet die eraan bijdroeg dat Pegida haar ding niet deed. Maar het is de gemeente die de stringente voorwaarden heeft opgelegd waardoor Pegida bakzeil haalde. Diezelfde gemeente stelde ons ook beperkingen op. Politie was grootschalig aanwezig, ik zag enkele keren een ME-busje, en ook agenten te paard ontbraken niet. Wij mochten lopen in de door het gezag toegestane ruimte. Pegida blies af omdat de door het gezag toegekende ruimte haar te klein was. En ik geef grif toe: als wij achter ondoorzichtig gemaakte hekken in een vak op een parkeerplaats hadden mogen ‘demonstreren’, zou ik voor die eer bedankt hebben.
Het was leuk om Pegida te zien kronkelen. En ik vind niet dat een varkensvlees-barbecue voor een moskee op de eerste dag van ramadan, waarbij met een megafoon door de oproep voor gebed wordt heengeschreeuwd, iets met de vrijheid van meningsuiting te maken heeft. Treiteren en jennen is geen ‘mening’, maar een vorm van geweldpleging. Als ik in het strafrecht zou geloven, zou ik zeggen: treedt op tegen die racistische bullies en slinger ze minstens op de bon! Maar ik geloof niet in het strafrecht, in staatsrepressie in welke vorm dan ook. En de verregaande inperking, achter afgeschermde hekken en zo, waar Pegida nu eens last van had, is wel degelijk een probleem, ook voor ons. Winnen via gemeentelijke repressie is winnen met een rouwrand.
Het is hier de gemeente die de regie van de dag in handen had. We hadden invloed op die regie, waardoor het resultaat voor ons gunstig uitpakte. Maar wij waren geen moment de regisseurs. En de inperkingen die Pegida moest ondergaan, bieden precedenten waarmee een gemeente morgen juist ook antiracisten kan aanpakken. Het zou bepaald niet voor het eerst zijn. We maken het vooral in vooral in november mee, als we als tegenstanders van Zwarte Piet ook met absurde inperkingen te maken krijgen. Het is dan ook zaak dat we er niet op rekenen dat gemeentelijk beleid onder onze druk zo uitpakt als het gisteren deed. Het is nadrukkelijk principieel verkeerd om tot een verbod of verregaande inperkingen van fascistische acties op te roepen. Dat geeft het gezag een onterechte extra legitimiteit die ze des te harder tegen ons zullen gebruiken.
Actiebewegingen van radicale, antiracistische en antifascistische snit zullen zelf de kracht en omvang moeten vinden om zelf de fascisten de ruimte te ontnemen om hun hatelijke acties te doen. Dat kunnen we maar beter niet aan een gemeente overlaten, ook niet nu het een keertje gunstig heeft uitgepakt. Nooit ofte nimmer dienen wij tot zulke gemeentelijke repressie op te roepen of er mee verantwoordelijkheid voor te nemen. Dat we met onze acties een proces in gang hebben gezet dat via gemeentelijke repressie uitmondde in een afgang voor Pegida, is best een beetje leuk. Die repressie zelf was minder leuk. En pas helemaal leuk wordt het als we met genoeg vastberaden mensen zijn om Pegida zelf fysiek en rechtstreeks de ruimte te ontzeggen waar ze hun hatelijke, provocerende, intimiderende acties proberen te doen.
Noten:
2 ‘Pegida wil demonstratief BBQ’en bij moskee, maar dat mag niet’ Omroep Brabant, 1 mei 2019
3 Ender Kaya, ‘Waarom wij niet meedoen aan de acties tegen Pegida in Eindhoven’, Doorbraak, 5 mei 2019
4 De oproep vind je op diverse Facebook-pagina’s, maar Facebook krijgt al veel te veel reclame, en dus invloed over ons, hoewel het gebruik ervan voor actiedoelen welhaast onvermijdelijk is. De oproep vind je echter ook op de website van Autonomen Brabant. Praktische Anti-Fascisten, ‘6-5-2019 Demonstratie: pegida niet welkom in Eindhoven – UPDATED 3 mei 2019’, 30 april 2019, updated 3 mei 2019
5 Over het gedrag van de gemeente zie ‘Laat liefde door onze straten klotsen’, Grutjes, 3 mei 2019
6 Bijvoorbeeld: ‘AFA organiseert maandag tegendemonstratie Pegida’, Nu.nl Eindhoven, 2 mei 2019. Niet correct overigens. AFA organiseerde dit niet, de Praktische Anti-Fascisten organiseerden dit, AFA Eindhoven gaf het door via Facebook. Maar aandacht was het.
7 Laurent Bruning, ‘Tegendemonstratie Pegida in Eindhoven’, Krapuul, 6 mei 2019
– Eerder verschenen bij Ravotr
