Formuleren waarom dit stuk mij ergert voelt als een klus waarvan ik meende dat die al een halve eeuw overbodig was. Of zeker sinds het begin van deze eeuw. Afgeven op “het marxisme” dat niet het beste voorheeft met de werkende klasse, “het anarchisme” daarentegen wel. Voor “het marxisme” moet je de canon kennen en waarderen. En dan vallen de namen Marx en Engels en “het marxisme” wordt verder gecompleteerd met Lenin. Maar daar heb je het al. Lang niet alle marxisten beschouwen Lenin als deel van een “marxistische canon”. Enfin, voor “het anarchisme” hoef je Bakoenin, Kropotkin of Proudhon niet gelezen te hebben, hoor. Daarin geef ik de schrijver gelijk. Je kunt ook Marx lezen en er “anarchistische” conclusies aan verbinden – of zelfs Lenin, als je je beperkt tot Staat en revolutie…
Hoewel Marx en Engels hun toevlucht vonden in Engeland is de georganiseerde arbeidersbeweging in Engeland/Groot-Brittannië nooit “marxistisch” geweest. Beide schrijvers lieten zich juist inspireren door de arbeidersbeweging in Engeland, die samenhing met de staat van kapitalistische ontwikkeling – waarin Groot-Brittannië lang vooropgelopen heeft. Dus ja Virginia, je hoeft geen marxist te zijn. Ik zal niet eens zeggen dat “het helpt”.
Eerst is er de daad, daarna de gedachte. Een belangwekkend marxistisch tijdschrift in Nederland heette zo: Daad en gedachte. Nederland heeft zijn eigen marxistische school (gehad), met Anton Pannekoek, Herman Gorter, Henriëtte Roland Holst en ten laatste Cajo Brendel, de man achter genoemd tijdschrift. In het kort: de arbeiders (in de ruimste zin van het woord, denk niet speciaal aan de lopendebankwerkers) voeren een actie en bezinnen zich na afloop op de betekenis en de zin ervan. Na de daad komt de gedachte. Een mooie die ik mij herinner uit de nadagen van Daad en gedachte was de bezetting van een bedrijf onder de leuze “Wij eisen stakingsrecht” – terwijl zij het eisen nemen ze het al, was de droge conclusie. Achteraf nadenken kan beslist geen kwaad. En er is een legioen schrijvers uit vele eeuwen die behulpzaam kunnen zijn bij het overdenken.
Hier ben ik al aangekomen bij het punt van ergernis over de stelling dat je niet gelezen hoeft te hebben om anarchist te zijn, zoals Newton in het nota bene door Kropotkin opgerichte Freedom schrijft. De illustratie wekt extra ergernis, al is niet duidelijk of die gekozen is door de schrijver of door de (beeld-)redactie van Freedom. Witte jonge mannen met duidelijke middle-class uitstraling gooien stenen naar – vermoedelijk politie verderop in de straat. Context ontbreekt. We moeten maar beseffen dat ze anarchist zijn, vooral vanwege de overwegend zwarte kleding. Je bent tegen uniformen en dat draag je uit door tamelijk geüniformeerd gekleed te gaan.
Je hebt Malatesta niet gelezen, je gooit gewoon lekker stenen.
Ik moet denken aan Pasolini die studenten die stenen gooien naar de politie als klassenstrijd aanduidde. En hij wist wel wie de proletariërs zijn in dat geval.
Houd toch op met het ophemelen van anti-intellectualisme.
– Uitgelichte afbeelding: Door Onbekend – http://www.pierpaolopasolini.it/biografia.htm, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=21106564
