De Klimaatmars die afgelopen middag, 8 september 2019, in Rotterdam plaatsvond was qua opkomst zeker niet mislukt. Maar ik had gemengde gevoelens, al heb ik me al demonstrerend wel vermaakt. Qua stemming, sfeer, inhoud en eigen inbreng zijn er wel een paar kanttekeningen bij te plaatsen. Die vind je dan ook verwerkt in onderstaand verslagje.
De Rotterdamse Klimaatmars was op touw gezet door iets dat zich het Rotterdams Klimaat Initiatief (1) noemt, samen met actiegroepen als Code Rood en partijen zoals GroenLinks en de SP. Vooral GroenLinks levert een nare smaak in de mond op: bestuurders van die partij maakten zich uitgerekend afgelopen week verantwoordelijk voor de sloop in de Lutkemeerpolder bij Amsterdam ten koste van een biologisch boerenbedrijf en ten bate van Schiphols uitbreidingsplannen.(2) Maar ja, als radicalen, anarchisten en dergelijke weg blijven omdat dubieuze clubs aanwezig zijn, dan krijgen die dubieuze clubs alleen maar meer onaangevochten ruimte en onbestreden krediet. En het klimaat is iets te belangrijk om aan GroenLinks en consorten over te laten. Toch erheen dus.
Ik was er met een groepje groene anarchisten/dierenactivisten, voorzien van groen-zwarte vlaggen, Animal Liberation Front-vlaggen, een megafoon en een sirene-producerend apparaat, zodat we alarm konden slaan. En we hadden ook onze kelen nog, dat kwam goed van pas. Maar voordat we echt los gingen, eerst een openingstoespraak vanuit het Rotterdams Klimaat Initiatief. Over het havenbedrijf Rotterdam, dat een einde hoort te maken aan kolenoverslag en dergelijk klimaatvijandige activiteit. Agreed! Dat de gemeente dat havenbedrijf dus in handen diende te nemen, zodat het van ons, burgers, is. Disagreed, en voor zoiets krijgen ze van mij dus geen applaus. Immers, bestuur door politici is en blijft bestuur door hun daarboven, niet door degenen die er werken en niet door de gemeenschap waarin ze haar werk doet. Niet zoals het hoort dus, niet zodat we er als gemeenschap echt grip op krijgen.
Dit typeerde de toon, van de speech maar ook van de manifestatie: een oproep aan de politiek, de politici, om klimaatbeleid te voeren. Alsof ze dat adequaat kunnen als ze zouden willen. Alsof het niet aan ons, boze betrokken mensen zelf, is om kolendepots te sluiten en zowel winning, teamsport als gebruik van fossiele brand- en grondstoffen gewoon onmogelijk te maken. Na deze toespraak kwam er nog een – als ik het goed hoorde – Europarlementariër van GroenLinks aan het woord. Ik heb geeneens moeite gedaan om mee te krijgen wat ze te zeggen had. Ik kwam niet om naar toespraken te luisteren, maar om iets te doen.
Gelukkig was dat het, qua toespraken vooraf althans, afgezien van de overenthousiaste presentator. Muziek ging daar nog aan vooraf, mooie liedjes met gitaar, en gelukkig niet te lang. Na dat alles vertrokken we van het verzamelpunt bij het Stationsplein en gingen we lopen. Wie precies? Wat voor menigte was er gekomen? Honderden mensen, zeker, ik denk toch wel in de buurt van de duizend. Dat is heel behoorlijk, zeker voor een plaatselijke demonstratie zo vlak na de zomervakantie. En de samenstelling? Veel GroenLinks en SP-ers plus mensen van bijbehorende jongerenclubs. Dit was goeddeels een feestje van parlementair links. Maar ook onder de aanhang van parlementair links zitten de radicale antiparlementairen, autonomen en anarchisten van morgen.
Ik zag ook vlaggen met het opvallende symbool van de relatief nieuwe klimaatactiegroep Extinction Rebellion. Er liepen mensen rond met De Socialist, krant van de Internationale Socialisten, en bijbehorende borden. Er waren een flinke handvol mensen van de nieuwe, radicaal-linkse politieke partij Bij1. Dat deed me plezier. Niet omdat ik ze steun met mijn stem – ik steun niemand via de stembus. Wel omdat ze politiek vaak een zinnige inbreng hebben en diverse thema’s van strijd – milieu, antiracisme, antipatriarchale strijd – bewust proberen te verbinden. Die aanpak hebben we nodig, maar dan buiten-, ja antiparlementair, waarbij we echter van Bij1-mensen wel degelijk iets kunnen leren. Als groene anarchisten proberen we ook zoiets: thema’s combineren.
Belangrijk in dit overzicht van deelnemers: naar mijn indruk waren nogal wat van de aanwezigen nergens bij aangesloten. Ik zag zelfgemaakte borden, ik zag ook flink wat jonge mensen, van studenten- en scholierenleeftijd. Daar zit hoop.
De optocht zelf was aanvankelijk kalmpjes, maar er kwam vrij snel leven in. Vanaf een voertuig in de stoet werd onophoudelijk muziek gemaakt en gezongen. Dat gaf levendigheid, maar blokkeerde ook initiatief vanuit de stoet zelf. Als je dicht in de buurt van dat rijdend podiumpje zelf leuzen riep of ander geluid produceerde, dan kwam je al gauw in de positie van stoorzender terecht. Wij kozen dan ook vaak wat meer afstand. Aan een nodeloos vijandige reactie van mensen die het nu eenmaal leuk vonden wat er vanaf dat voertuig gebeurde, en er aan mee wilden doen, hebben we niks.
Ja, leuzen roepen gebeurde ook. Vanuit de organisatie zelf was dat redelijk liefjes. ‘What do we want? Climate justice! When do we want it? NOW!’ klonk het. Wie wel eens op een demonstratie tegen dierenleed is, kent deze leus vast, maar dan met ‘Animal Liberation” waar nu ‘Climate Justice!’ klonk. Maar wie die leus zo kent, weet wellicht dat er een vervolg bij hoort: ‘Are we gonna fight for it?! YES!’ ‘Are we gonna get it? YES!’ Pogingen van ons gezelschap om dit vervolg in te brengen, werden nauwelijks opgemerkt en niet overgenomen. Een andere leus: ‘Keep it in the ground, keep it in the ground!’ Prima op zich. Maar is het een oproep aan ‘de politiek’ of gaan wij, actievoerders, dat zelf voor elkaar krijgen?
Een dramatisch trieste leus, ook vanuit de organisatie gelanceerd, was: ‘Waar is het draagvlak? HIER is het draagvlak!’ Dat draagvlak is iets waar politici zo graag mee schermen: ‘er moet wel dráágvlak zijn voor klimaatbeleid’, nietwaar? ‘Hier is het draagvlak’ doelde kennelijk op de demonstranten. Wij, duizend mensen in een stad met honderdduizenden inwoners, zouden het ‘draagvlak’ zijn waar klimaatbeleid op kan bouwen. Wat een aanfluiting, en wat een onterechte zelf-felicitatie – alsof duizend mensen ook maar in de buurt van adequaat is om iets serieus gedaan te krijgen qua klimaat. Stop deze leus nu weg, zou ik zeggen. En als je de zaak echt per se in termen van draagvlak wilt stellen, haal de leus dan eventueel tevoorschijn als we met honderdduizend mensen aan het klimaatmarcheren zijn. Maar is draagvlak sowieso de kwestie wel? Drastisch ingrijpen om een klimaatramp in te perken is immers noodzakelijk, of er nu draagvlak of niet. Draagvlak, actieve steun, maakt zulk ingrijpen makkelijker, dat is waar. Maar de klimaatbeweging is geen populariteitspoll. Gênante leus, weg ermee.
Maar hadden wij anarchisten daar veel tegenover te stellen? Veel en veel te weinig. We deden ons best maar we kwamen niet ver. Dat lag niet aan ons volume, want dát was er wel. We riepen van alles. ‘One solution, climate revolution! Bijvoorbeeld. A-Anti-Anticapitalista – met elke vierde keer er achteraan: ‘Overthrow the System, Revolution Anarchista!’ Geen van beiden sloegen ze in bredere groepen aan, en dat heb ik wel eens anders meegemaakt. Eén van onze andere leuzen: ‘Tegen staat en kapitalisme, voor anarchie en veganisme!’ Dat die niet aansloeg, kan ik me indenken. De afstand tussen deze expliciet anarchistische leus, en wat de meeste andere klimaatdemonstranten momenteel nu eenmaal vinden, is daarvoor te groot.
Leuk om te roepen vond ik: ‘Change your diet for the climate – Eat The Rich!’ Dat leidde in ieder geval tot enige vrolijkheid. Dan was er nog ‘One Two Three, Fuck the Bourgeoisie’, dat doorgaans gevolgd wordt door ‘Four Five Six, Fuck the Bourgeoisie’. Nu doken er variaties op: ’Un Deux Trois, Fuck the Bourgeois’ en ‘Eins Zwei Drei, Bekämpft die Bürgerei’. Al snel hoorde ik ook vlakbij een Spaanstalige variant. Nog wat bijschaven, en opnemen in het vaste repertoire, wat mij betreft.
Plezant was het, prima allemaal. Lol hadden we ermee wel. Maar we kwamen natuurlijk niet alleen maar voor onze eigen lol, wat mij betreft. Het is wel zo fijn als radicale leuzen ook een beetje overkomen buiten onze eigen anarcho-kringen. Dat was nauwelijks het geval, hoe luid de keel ook was die we op zetten. Als anarchisten hebben we duidelijk nog wel enige creativiteit nodig om leuzen te maken die een beetje aanslaan, zodat we bruggetjes helpen bouwen tussen compromisloos anarchisme van ons kleine aantal en een breder gedeeld gevoel van strijdlust en van een afkeer van het systeem. Dat lukte vandaag helemaal niet goed, en dat lag beslist niet alleen aan de relatief lieve sfeer onder de overgrote meerderheid van demonstranten. Immers, juist die enthousiast-lieve sfeer is tekenend voor een nog prille beweging. Met speelse en tegelijk scherpe inbreng kunnen we die sfeer helpen om radicalere uitdrukkingen te vinden en een scherpte te vinden die nu goeddeels ontbrak. Volgende keer véél beter, graag! En ja, dat zeg ik ook tegen mezelf.
Het relatief keurige karakter van de demonstratie bleek ook uit waar we liepen: keurig op de stoep. Soms op het fietspad, maar de politie werkte dat tegen, en mensen van de organisatie moedigden een verbreding van de mars tot de complete rijbaan ook bepaald niet aan. Bij de mensen waarmee ik optrok riep dat de leus op: ‘Whose streets? OUR streets!’ voor de gelegenheid door mij en anderen aangevuld met: ‘Whose cops? THEIR cops!’ Een zelfbewuste sterke klimaatbeweging die serieus druk wil uitoefenen, neemt de stráten over. Niet alleen de trottoirs. Of de politie dat nu leuk vindt of niet. Zover zijn we helaas nog niet.
We kwamen langs een tweetal McDonalds-vestigingen. Dat bracht enkelen van ons er beide keren toe om een vurige suggestie te doen over wat er met de betreffende gebouwen gedaan zou kunnen worden. Verder riepen we – nee, niet de hele demonstratie, wel mensen in ons luidruchtige anarchistische groepje – ook nog ‘Burn prisons, not coal!’, met natuurlijk de precisering van één van ons dat voor het platbranden van gevangenissen, de gevangenen natuurlijk eerst dienden te worden vrijgelaten. ’Burn Shell, not coal’ deden we ook eventjes. En, iets beter aansluitend bij de hele demonstratie, iets van ‘Rotterdam, kolenvrij!’ Totdat iemand me duidelijk maakte dat dit op een afstand klonk als een hatelijk ‘Rotterdam, Polenvrij’. Brrr, dat was en is helemaal de bedoeling niet.
De demonstratie vond haar afsluiting nadat we de Erasmusbrug over waren gelopen, tussen het water en het gerechtsgebouw ietsje verderop. Aan die plaats voor dat rechtspaleis – rechts paleis – dient geen symbolische waarde te worden toegekend, voor zover ik kon overzien. We mochten nog deelnemen aan een symbolische die-in als we dat wilden. Verder nog wat oproepen vanuit de organisatie, en een toespraak van iemand uit het ledenparlement van de FNV. Dat volgde ik maar half, maar van een krantenverkoper van De Socialist kreeg ik mee dat daaruit bleek dat de FNV de komende klimaatstaking van 27 september steunt. Als dit klopt, is het goed nieuws. Niet omdat een stevige klimaatstaking aan de principieel ónstevige, want bureaucratische, marktgeoriënteerde en gezagsgetrouwe FNV-organisatie in goede handen is. Wel omdat de uitgesproken steun vanuit de FNV voor zo’n staking het voor mensen makkelijker maakt om zo’n staking van de grond te krijgen. Een FNV-oproep garandeert niets. Maar radicale activisten kunnen zoiets wel als hefboom gebruiken om collega’s mee aan het staken te krijgen.
Na de toespraak – gelukkig geen hele stoet van toespraken vandaag! – , de die-in en de afsluitende opmerkingen van achter de microfoon was het gedaan met de Klimaatmars. Het was niet slecht. Maar het is te hopen dat de klimaatstaking van 27 september aanzienlijk wildere taferelen met zich mee brengt. Daar kunnen we natuurlijk zelf ook iets aan proberen te dóén.
Noten:
1 Zie https://www.facebook.com/RotterdamsKlimaatInitiatief/. Een website hebben ze ook: https://rotterdamsklimaatinitiatief.nl/ Maar die is sinds oktober 2018 niet erg meer bijgehouden, zo te zien.
– Ook verschenen bij Ravotr
