Op 1 mei was er een debat over de actualiteit van het vrij socialisme, georganiseerd door Bed-bad-brood Friesland, Belangenbehartiging Leeuwarder Uitkeringstrekkers (BLUT) en de Vrije Bond in Friesland.
Met de 1 mei lezing over Domela willen we vooral het vrij socialisme benadrukken, wat niet alleen een dagelijkse belangenstrijd was maar ook een vorm van zelforganisatie. Domela was een van de grondleggers van het socialisme en de Sociaal Democratische Bond. De opkomende beweging was een sociale gemeenschap. Autonome activiteit en zelfbewustzijn dienden de grondslag van de bevrijding te zijn, spontaniteit en organisatie combinerend. In deze beweging trok Domela fel van leer tegen het parlementarisme en het geloof in de staat.
“Het ging hem om principiële zaken: het revolutionaire karakter van de socialistische beweging enerzijds en anderzijds de vrees dat totalitair staatssocialisme de uitkomst van het streven van de Duitse sociaal-democraten zou zijn.”* 1.
De oprichting van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) was een reactie op het anti-parlementarisme in de Sociaal-Democratische Bond. Krachtiger dan in andere landen heeft de Nederlandse sociaal-democratie zich gedistantieerd van alles wat zweemt naar ‘socialisme-vanonder-op’.
…“Friedrich Engels en Marx waren anarchistischer dan Troelstra”
Hier in Zalen Schaaf stond het vroeger tjokvol met socialisten die moed wilden putten uit toespraken en die samen plannen maakten. Waar mensen bij elkaar kwamen voor een strijd voor een beter leven en socialisme. Een debat tussen Domela en Troelstra dat goed gedocumenteerd is dat van 11 augustus 1902 in zaal Amicitia in Sneek. Beide heren waren het eens over het einddoel; geen kapitalisme meer maar samenleven in vrijheid. Inmiddels was de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij opgericht met in oppositie geraakt de vrije socialisten. Domela was kritisch t.a.v. de sociaal-democraten omdat ze hun huid duur verkocht hadden. De vrije socialisten zeggen dat ze het hebben voorspeld. Domela wilde niet hervormen via het parlement omdat dit leidt tot uitverkoop van idealen maar het is hem ook niet gelukt het via de straat te organiseren.
In Friesland waren in de Friesche Volkspartij socialisten vertegenwoordigd maar ook liberalen. Een socialistisch programma kwam er niet van. De vrije socialisten wilden niet in de politiek met de nodige concessies en baantjesjagers. Bovendien waren ze anti-parlementair; tegen de staat en het parlement en geïnteresseerd in het organiseren van een tegenmacht, indien nodig, met het toepassen van geweld. Particulier eigendom van productiemiddelen als oorspronkelijk kapitaal is immers ook ontstaan met geweld.
Wat kunnen we hiermee in de actualiteit? Hoe organiseer je een strijd tegen het kapitalisme en nu terecht ook in verband met het klimaat, wat overigens altijd belangrijk is geweest. Socialisten vinden zelf wel de weg naar zelfontplooiing. Als je staakt dan kan dat ook verbindend werken en hoop geven aan anderen om ook te gaan staken.
In die tijd stond bijvoorbeeld de vrouwenbeweging in de kinderschoenen. Als je spreekt van socialisme en vrijheid dan heeft iedereen plek, alle onderdrukten. Tegenspraak helpt ons verder en ben je bereid om samen te werken? Het staatssocialisme of erger nog het stalinisme is een afschrikwekkend voorbeeld en roept veel achterdocht op. De waarschuwingen van Domela gelden nog steeds en laten we daar van leren.
Bij Troelstra leefde de idee dat het kapitalisme vanzelf wel overgaat in het socialisme. In de tussentijd moeten we het maar leefbaar maken (hogere lonen, nuts- en sociale voorzieningen) Inmiddels is er al weer heel veel geprivatiseerd en (verborgen) armoede ontstaan. Er worden pogingen ondernomen om terug te keren tot de sociaaldemocratie maar je hoort niemand meer roepen over afschaffing van loonslavernij incluis eigendom van productiemiddelen.
Peter Kropotkin was wel de meest bewonderde eigentijdse anarchist voor Domela, althans tot WOI. De tweehandentheorie: met de ene hand de bestaande orde afbreken, met de andere de nieuwe opbouwen. In eigen organisaties, woon-werkgemeenschappen zag Domela niets en de vakbeweging kon alleen dienen om de nieuwe maatschappij voor te bereiden, niet om in het hier en nu verbeteringen voor de werkende mens te bedingen.
Waarmee Domela na zijn overstap naar het anarchisme bezig was is het volgende: Redactie van het blad De Vrije Socialist, waar veel werk in gezeten moet hebben. Hij was anti-militarist en was oprichter van de Internationale Anti-militaristische Vereeniging waaruit het Internationaal Antimilitaristisch Bureau is voortgekomen. Bovendien geloofde Domela in een Verenigde Staten van Europa, tot behoud van vrede – zelfs al toen WOI was begonnen. Domela was een vrijdenker, drankbestrijder en vegetariër. “Drinkende arbeiders denken niet en denkende arbeiders drinken niet” Tenslotte was hij ook anti-koloniaal. Indië los van Holland, de anarchisten of vrije socialisten waren hier consequenter in dan de sociaal-democraten. Over de koloniën in “De West” wordt meestal gezwegen.
..”We zijn allemaal in ons hart anarchist en wie naar meer gezag neigt sociaal-democraat”
In elk mensch sluimert een anarchist, en daarnaast ook een stukje gezagsmensch. Nu hangt ’t er van af, wat de overhand zal krijgen; de anarchie of sociaal-democratie. Het is een kwestie van temperament, die de vrijheid boven alles stelt wordt anarchist, die meer naar het gezag neigt sociaal-democraat.
De manier om een einde aan de oude infrastructuur, verbonden aan de arbeidersbeweging, te maken was de voorzieningen tot overheidstaak te maken, te nationaliseren. Aan het begin van de vorige eeuw waren er allerlei socialistische organisaties; bibliotheken, genootschappen, initiatieven omtrent seksuele voorlichting, natuurstudie, drankbestrijding enz die vervolgens zijn genationaliseerd en tenslotte wegbezuinigd. De armenzorg bijvoorbeeld is met de bijstandswet uit handen van de kerk en de liefdadigheid gehaald en van een menswaardige voorziening veranderd in een disciplinering met strafkortingen die kunnen worden opgelegd als men niet wil meewerken aan gedwongen onderbetaald werk met behoud van de uitkering.
Discussie
…Hoe wordt er ingehaakt op sociaal protest en is bijvoorbeeld de beweging van gele hesjes aanleiding tot samenwerken? Er wordt gevraagd wat we onder vrij socialisme of anarchisme verstaan. Hebben we focus op het parlement of zijn we anti-parlementair? De sociaal-democratie met haar parlementaire democratie is wellicht tot nu toe de meest gunstige staatsvorm. Als arbeidsdwang (gedwongen onderbetaald werk) ter sprake komt botsen we juist met het eerdergenoemde systeem en hebben we meer protest nodig.
Er is te weinig toezicht en controle op connecties van wethouders verweven met ondernemers die uitkeringsgerechtigden uitbuiten. Laat je horen! Ga samenwerken! Wacht niet op elkaar! Organiseer je van onderop! We willen meer zeggenschap omtrent betaald en onbetaald werk en het blijkt dat zeggenschap veel gunstiger uitpakt dan andersom. Vrijheid en socialisme! Als je niet meer in je eentje bent en bijvoorbeeld met twee; dat maakt verschil. Inspireer elkaar en haak in op kleine initiatieven!
Er zijn weggeefcircuits en in het verleden is er in Leeuwarden een weggeefwinkel geweest. Er wordt gekraakt en zijn dit nog ontmoetingsplekken voor sociale strijd? Is er een terugkerend overleg en ontmoetingsplek mogelijk zoals het platform ‘Keer het tij’ toentertijd? Als Volxkeuken ‘Dageraad’ is er gekookt op straat tegen de gebrekkige maaltijden in de nachtopvang van dak- en thuislozen incluis ongedocumenteerden. ‘Fatsoenlijk eten en onderdak voor iedereen’ en de geringe bezoekers die kwamen gaven positieve feedback. Willen we verder gaan dan zijn er vrijwilligers nodig. Protesteer tegen het vreemdelingenbeleid. Dit is hard nodig en ondersteun uitgeprocedeerden en ongedocumenteerden waar mogelijk.
Als je niet kan wachten op onze volgende bijeenkomst in Leeuwarden dan kan je naar Appelscha tijdens Pinksterlanddagen van 8- 9 juni gaan. https://pinksterlanddagen.org of naar het no border kamp in Zuid Holland van 1-4 augustus https://no-border.nl Onlangs was er nog een demonstratie van AFA tegen de bijeenkomst van Forum voor Democratie in Drachten. Als je lef hebt kan je als lokale antifa media-aandacht bewerkstelligen. Doe mee!
De 1 mei avond over de actualiteit van het vrij socialisme is bedoeld om een volgende bijeenkomst in Leeuwarden te organiseren en een vaste ontmoetingsplek mogelijk te maken. Doen we dat op basis van het sociaal-anarchisme of als protest tegen het kapitaal, de multinationals, werkende armen, racisme enz? Hierover hebben we niet meer gediscussieerd. Deze avond was een mooi begin voor vrije socialisten, SP’ers, sociaal-democraten, anarchisten, feministen en iedereen die aanwezig was. Volgend jaar opnieuw een 1 mei viering; wie doet mee in de voorbereiding? Of zijn er voorstellen van thema-bijeenkomsten, acties die eerder kunnen plaatsvinden?
1. https://www.bmgn-lchr.nl/articles/abstract/10.18352/bmgn-lchr.8346/
BMGN – Low Countries Historical Review | Volume 128-2 (2013) | review 26
– Min-of-meer-notulen van de 1-meibijeenkomst in Leeuwarden, zie ook hier en hier.
