Een jaarwisseling is maar zelden een breuk. In de afgelopen decennia vonden er twee ingrijpende gebeurtenissen plaats op de eerste januari: de val van het oude regime op Cuba in 1959; en het uit de jungle opduiken van de Zapatistas in San Cristóbal de las Casas, Chiapas, México, in 1994. De omwentelingen in Oost- en Midden-Europa vonden 1989/1990 ook plaats rond de jaarwisseling. Met het vervangen van de kalenders willen veel mensen graag denken dat er ook iets nieuws, iets moois, iets goeds voor de deur staat. Ik heb die neiging tot terug- en vooruitblikken ergens onderweg verloren. Maar dan was er de documentaire van Paul Mason over hoe de Griekse democratie de nek omgedraaid is, zonder plichtplegingen of spijt van de Dijsselbloemen, Schäubles en ander geboefte dat hierin een rol speelde. Eerlijk gezegd deden de beelden al aan het begin mij de tranen in de ogen schieten: hoeveel hoop verwekte de verkiezingsoverwinning van Syriza in het begin van het aflopende jaar, gevolgd door het al even daverende “Neen!” van het referendum later. En wat is er over gebleven? Een vanuit Brussel, Berlijn en Frankfurt opgelegde dictatuur van de Markten, die Griekenland de status van kolonie verleent, met Syriza-regering en al.
Dat was 2015. De uit de bezettingsbeweging van de indignad@s van 15 mei 2011 en erna voortgekomen partij Podem(os) in Spanje heeft een mooie overwinning behaald, zeker, maar eens te meer kunnen we concluderen dat de stembus een zwak wapen is. Over hoe het dezer dagen in Portugal gaat durf ik eerlijk gezegd niet eens te lezen. Misschien valt het mee.
In Nederland zijn wij getuige van de opmars van het PVV/VVD-lompenproletariaat dat inmiddels blijkbaar op vele plaatsen inzetbaar is en dat ideologisch ondersteund wordt door het regime. Nog maar luttele weken geleden konden we getuige zijn hoe de door en door corrupte VVD met haar subsidiëring van de onderwereld wegkwam in de volksvertegenwoordiging door het oorverdovende zwijgen van de PvdA die alle schaamte over dit soort corruptie voorbij is. En dan – het lichtpunt, niet het enige, de stille steun die vluchtelingen van beschaafde mensen krijgen is een ander, voortdurend licht – wat ik als de Nederlandse Lente aanduid: de bezettingsacties tegen wat men het rendementsdenken noemt, aan speciaal de Universiteit van Amsterdam. Ik permitteer mij te verwijzen naar de verhalen hier over het Bungehuis en het Maagdenhuis (die laatste link kan ook stukken bevatten met historische verwijzingen).
Zomaar georganiseerd verzet tegen het reduceren van de academie tot een machinerie die Goedbetaalde Banen oplevert (ikzelf mag getuige zijn dat dit niet het geval is en ook dat het ook wel nooit anders zal worden). In feite was het een aartsconservatieve actie, zoals David Graeber (illustratie, met glas) kwam vertellen. Het behoud van de universiteit als organisatie van kennis en onderzoek op gebieden die niet met lekker veel geld verdienen te maken hebben is behoudzuchtig, conservatief. Zoals altijd is het kapitaal omwoelend, progressief, in zijn streven naar afbraak. Welnu, dit is conservatisme naar mijn hart, en terugkijkend op dit jaar kan ik zelfs zeggen: deze Maagdenhuisbezetting was meer “mijn” bezetting dan die van toen. Hoezeer de krachten van de Vooruitgang dit conservatisme vrezen blijkt uit de inzet van plucheplakkers van VVD en CDA ook nog maar net geleden:
‘Vandalen’, ‘schorriemorrie’, ‘krakers’, ‘langharige hippies’ en ‘links tuig’ waren het die zes weken het Maagdenhuis onveilig hebben gemaakt. Dat is het beeld dat Duisenberg [VVD] en Rog [CDA] met hun motie in het collectieve geheugen hebben willen griffen. Niet dat van bezorgde ouders, academici en studenten die terechte vraagtekens plaatsen bij de machtsovername van onze universiteiten, scholengemeenschappen, ziekenhuizen en zorginstellingen door een bestuurlijke kaste die over de hoofden van werknemers, studenten en patiënten heen megalomane vastgoeddromen realiseert. De klachten zijn kleinzerig geneuzel; de schapen moeten terug het hok in.
Iemand die ik nog maar een jaar geleden echt liever niet citeerde, Ewald Engelen, aan het woord.
Terug naar de betekenis van de bezetting. Die is niet gering. Ten eerste is het merendeel van de eisen van de bezetters ingewilligd. De bouwplannen zijn stopgezet. Er is een waarheids- en verzoeningscommissie ingesteld die moet nagaan wat er op het vlak van vastgoed en financiering de laatste jaren is gebeurd. Ook is er een commissie opgericht die voorstellen gaat doen over democratisering en diversiteit. Er zijn in het Maagdenhuis coalities gesmeed met zorgsector, medische sector en andere schakels in de onderwijskolom. En – nog belangrijker – een nieuwe generatie studenten heeft aan den lijve ervaren dat je met verzet en mobilisatie bergen kunt verzetten. En dat is in een tijdperk van toenemende Politikverdrossenheit van onschatbare waarde.
Maar er is ook nog een wereld te winnen.
Dit laatste geldt nog steeds het volledig gebrek aan democratie in de organisatie, iets waar die eerste Maagdenhuisbezetting om draaide in 1969. Maar leest u hier de rest en het geheel.
Een truc van levende dialectiek: behoudzucht is progressief; streven naar “hervorming” is conservatief of reactionair. Zo werkt het kapitalisme. Laten we hopen dat die Nederlandse Lente net zo doorwerkt als die Spaanse bijvoorbeeld, van 15 mei 2011. Ik mag toch dromen?
