Schiermonnikoogs natuur is in gevaar. Het Ministerie van Grof Geld Graaien, officieel bekend als Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (!) is van plan een stroomkabel aan te laten leggen dwars over het oosten van het eiland. Het is een onzalig, vandalistisch en gevaarlijk plan. Maar achter het plan zit… de breed gedragen noodzaak om schonere energiewinning de ruimte te geven. Dat vraagt om een dieper nee dan enkel de afwijzing van dit specifieke project.
Het plan zelf is terecht omstreden. Ecologen wijzen op dreigende schade aan kwetsbare natuur. Of het allemaal wel veilig is voor het eiland zelf is ook maar de vraag. De zeewering kan door de aanleg worden verzwakt, waardoor die bij zwaar weer en hoog tij door kan breken. ‘Met een flinke novemberstorm kun je zo een deel van het eiland verliezen’, aldus Thom Verheul(1) die in april een petitie tegen de kabelaanleg is gestart die op dit moment al meer dan 24.000 keer is ondertekend.(2) Op het eiland hangen protestposters. Burgemeester Ineke van Gent (GroenLinks) riep al tot herziening van het plan op. PvdA-ers hebben Kamervragen gesteld. Natuurmonumenten en de Waddenvereniging dreigen met juridische stappen als de aanleg groen licht krijgt.
Dat gevaar is intussen groot: netbeheerder Tennet wijst een alternatieve route – meer naar het oosten, netjes om het eiland heen – van de hand, want daar liggen al te veel kabels. ‘“Het blijft de westelijke variant. Ook met een nieuwe minister” , zo zei projectleider Olaf Herfst van het Ministerie van Economische Zaken.’(3) Dat zullen we nog wel eens zien, want de strijd is dus nog niet gestreden.
Die ecologische schade, waar gaat dat over? Omrop Fryslân verschaft informatie.(4) Mosselbanken lopen gevaar, en plaatsen waar twee soorten zeegras groeien. En dan zijn er de vogels, niet alleen op Schiermonnikoog maar ook aan de Groningse vastelandzijde. ‘Op de plek waar de kabel door de kwelder bij het Groningse Hornhuizen aan wal komt, verzamelen de lepelaars van Schiermonnikoog en de Rottums zich in augustus en september om te verhuizen voordat ze weer op trek gaan naar het zuiden toe. De vogels zijn dan heel kwetsbaar en het betekent dan ook dat dit een heel bijzonder stukje Wad is.’ Daar leg je dus geen kabels aan, dat laat je met rust als je een beetje respect voor vogels en natuur hebt.
Maar waarom moet die kabel er eigenlijk komen? Hier wordt het voor milieuvriendelijke mensen een beetje pikant en een beetje lastig. ‘Die kabel is nodig om de stroom van een nieuw en groot windmolenpark, 67 kilometer ten noorden van het eiland, naar de Eemshaven te transporteren.’ Het gaat hier dus niet om de gebruikelijke aardgasleiding, steenkolenwinning, olieraffinaderijen of kerncentrales waarmee de natuur kapotgemaakt wordt. Het gaat niet om een autosnelweg of industriecomplex. Het gaat over precies het soort energiewinning dat moet helpen om van fossiele brandstoffen af te komen en de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen.
Als je de klimaatcatastrofe wilt bestrijden – zo kun je redeneren – dan zul je toch windmolenparken nodig hebben, en kabels om de stroom van die windmolenparken te vervoeren naar de plaats waar de stroom wordt gebruikt. Die kabels moeten ergens liggen, en hoe meer je er nodig hebt, hoe lastiger het wordt om kwetsbare natuur helemaal te ontzien. Zo botst dus klimaatbeleid – hard nodig – met de verdediging van natuur – net zo hard nodig. Hopelijk lukt het Thom Verheul en zijn meer dan 24.000 medestanders om de kabel van het prachtige en kwetsbare Schiermonnikoog weg te houden.
Maar de tegenstrijd tussen klimaatbeleid en natuurbehoud is daarmee niet opgelost. Is die wel oplosbaar? Niet zolang de maatschappij blijft opereren op industrieel-technocratische basis. Niet zolang de ingebouwde groei – eigen aan het kapitalistische systeem – de norm blijft. Zolang de economie blijft groeien, en voor dat alles dus meer en meer energie nodig is, zal dat natuur opslokken. Er zijn dan meer en meer zonnepanelen overal, meer en meer windmolenparken her en der – nodig. Plus kabels om de stroom te krijgen waar die gebruikt moet worden. Tegen die dwangmatige expansie van energiebronnen en distributienetwerken legt de natuur, de open ruimte – en daarmee samenhangend ook menselijk welzijn, gezondheid en veiligheid – het af. Verdediging van Waddeneilanden tegen netbeheerders en ministeries blijft dan een reeks achterhoedegevechten, met afnemend perspectief. De gevechten gaan we aan, maar het is zaak dat we tegelijk een ander perspectief naar voren schuiven.
Die dwangmatige groei moet uit de maatschappij geschrapt.: kapitalisme als groeisysteem zelf is aan vervanging toe. Niet alleen schonere productie hebben we nodig, maar vooral ook daadwerkelijk minder productie op allerlei vlakken. Het idee dat we alleen maar de ene energiebron moeten vervangen door de andere, is te beperkt. We moeten toe naar vormen van krimp: minder energie, zodat niet elke kolencentrale die sluit, vervangen hoeft te worden door een windmolenpark dat opent. We moeten toe naar een wereld waarin menselijk handelen plaats vindt in wisselwerking met de niet-menselijke natuur, waarin mensen nemen wat ze geven, en niet meer dan dat.
De verdediging van Schiermonnikoog tegen de vandalen van Economische Zaken en Tennet dient met succes te worden bekroond. Maar verweven met die verdediging hebben we de strijd nodig – in woord en daad – voor een fundamenteel ander soort energiegebruik, productiestelsel en maatschappij. Die petitie tekenen is prima. Heb jij het al gedaan?(5) Maar voor dat diepere gevecht zijn handtekeningenacties, hoorzittingen en juridische procedures volstrekt ontoereikend en deels zelfs misplaatst.
Een gevecht op leven en dood voer je met de middelen die daarbij passen. Fossiele energiewinning afschaffen zonder de natuur te slopen, vergt revolutionaire keuzes uit noodzaak. Revolutionaire noodzaak vergt wijdverbreide, confronterende strijd. Met minder gaan we de boel uiteindelijk niet redden.
Noten:
1 ‘Protest tegen stroomkabel dwars door Schiermonnikoog groeit’, NOS, 9 mei 2021, https://nos.nl/artikel/2379975-protest-tegen-stroomkabel-dwars-door-schiermonnikoog-groeit
2 Thom Verheul, petitie: ‘Geen hoogspanningskabel graven dwars door Schiermonnikoog’, https://nietgravendoorschier.petities.nl/
3 ‘Protest tegen stroomkabel dwars door Schiermonnikoog groeit’, NOS, 9 mei 2021, https://nos.nl/artikel/2379975-protest-tegen-stroomkabel-dwars-door-schiermonnikoog-groeit
4 ‘Hoogleraren kritisch op stroomkabel door Schiermonnikoog’, Omrop Fryslân, 22 april 2021, https://www.omropfryslan.nl/nieuws/1051290-hoogleraren-kritisch-op-stroomkabel-door-schiermonnikoog
5 Deze petitie dus: ‘Geen hoogspanningskabel graven dwars door Schiermonnikoog’, https://nietgravendoorschier.petities.nl/
- Ook verschenen bij PeterStormt
- Uitgelichte afbeelding: Photo by Nick van der Ende on Unsplash
