De schrijver Jan Brokken blijkt een vader, moeder en broers te hebben gehad die in Jappenkampen zaten. In zijn documentaire ‘Jan Brokken – zijn oorlog ‘ bij Max gisteravond over wat dat met die mensen deed, maakt Brokken het steeds erger… Dat begon me behoorlijk te irriteren.
Want hij heeft ook uitvoerig over de Holocaust geschreven, en heeft Litouwen, Polen en Duitsland bezocht. Hij weet van de zwartste diepte van alle kampen – en dat was niet in Indonesië. Hij is van na de oorlog, 1949 en heeft het allemaal net als ik, niet zelf meegemaakt. Alleen bleek er een portie ellende in onze – zijn en mijn – erfenissen verstopt te zitten. Zulke dingen kun je namelijk ongemerkt erven. Mijn vader zat drie jaar in nazikampen.
Ik heb wel een rare band met Brokken omdat hij over de grootvader van mijn eerste Poolse vrouw heeft geschreven, in zijn prima boek ‘De Rechtvaardigen‘. Dat ging over de Nederlandse Jodenredder en consul Jan Zwartendijk in Litouwen – die in enkele weken bijna 6.000 vluchtende Poolse Joden via Rusland weg wist te krijgen door valse visa.
Deels kwamen die mensen in Japan terecht, waar de opa van mijn ex de Poolse ambassadeur was – die zijn landgenoten onvoorwaardelijjk verder hielp.
Maar mijn voornaamste bezwaar is dat Brokken vervalt in gelamenteer over de Jappenkampen. Hij verliest volledig uit het oog dat het geen vernietigingskampen waren – die noemt hij trouwens helemaal nergens, ze bestaan voor hem even niet. Belachelijk!
Ja, je moest bij het appel ’s ochtends heel diep buigen voor de Japanse keizer en je kreeg flink slaag als je dat niet deed. Oeioeioei! Ja, er waren martelingen en soms zeer wrede executies en je had honger – maar steeds wel iets te eten omdat je op het land werkte of met bewoners kon ruilen. En in de vrouwenkampen kon je – moest je je eigen huishoudentje runnen met je kinderen bij je. Zeven van de tien overleefden die kampen…
Het waren absoluut geen kampen zoals Auschwitz, Treblinka, Sobibór, Belzec, Chelmno, Majdanek – om de meeste in Polen te noemen. Brokkens toon is verkeerd: de zogenaamd miskende, de genegeerde – hij vergeet even te melden dat de nazi’s 6 miljoen Joden vermoord hebben. En in de Jappenkamep vielen 16.000 doden, op 100.000 gevangene. Zestien-duizend is echt geen zes miljoen, Janneman… Ga toch weg! Ga je diep, diep schamen!
En waarom hoorde ik in je docu niets over de reden voor die internering door de Jappen? Die was dat alle witte Nederlanders in Indonesië deel uitmaakten van de onderdrukkers, de bezetters, de veroveraars, de uitbuiters, de kolonialen.
Die hadden het 300 jaar voor het zeggen gehad en het land geplunderd – ‘wij’ hielden er bijvoorbeeld de Shell/Koninklijke Olie aan over – en lees ook Multatuli er maar op na. Of pak ‘De Brandende kampongs van Generaal Spoor’, de onleesbare kroniek van de Nederlandse wandaden van 1947-50, met uitschieters als Rawagede en de ruim 400 mannen die daar vermoord werden door het Nederlandse leger, samen met het KNIL. Door Het Nederlandse Leger. Jawel.
Kun je leed vergelijken? Jazeker! Nou en of! Meer leed = erger. En we doen niet anders zoals in het nieuws: tien doden gaan boven twee, honderd boven tien, duizend… etcetera.
Maar Brokken weigert te erkennen dat de Jappenkampen derderangs leed opleverden – van de 100.000 koloniale Nederlanders die daar zaten, stierven er 16.000. Dat was voor velen die daar drie jaar in gezeten hadden zeker erg genoeg. Dat was Dachau ook voor de 200.000 gevangenen daar – en van hen stierven er ‘maar’ 40.000.
Maar we hebben nog één véél erger kamp – het ergste uit onze westerse geschiedenis namelijk, vanwege de enorme getallen. Dat kamp stelt zodoende de norm. Jazeker: Auschwitz stelt de norm, in combinatie met het nazisme. Erger dan dat hebben we niet. Als je dat domweg negeert, weglaat uit een verhaal over de kampen in Indonesië, doe je iets echt verkeerd.
Hebben de mensen uit de Jappenkampen wel eens gelezen over Auschwitz? Ik denk zomaar dat ze daar – om begrijpelijke redenen – niet zo’n zin in hadden. Doen getallen ertoe? Ja, gevoegd bij de intentie: alle Joden vernietigen. En de Jappen wilden echt niet alle blanken vernietigen. Klein verschil, Jan Jokkebrok.
– Uitgelichte afbeelding: Door NIGIS [Netherlands Indies Government Information Service] – http://proxy.handle.net/10648/add857ce-d0b4-102d-bcf8-003048976d84, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=65526826
