Merkwaardige (nee, aangrijpende) ervaring om vijftig jaar later het programmafragment van Rádio Renascença te horen. Het eerste couplet van José Afonso’s Grândola vila morena voorgedragen, het nummer wordt ingefadet, het couplet wordt herhaald. Voordracht van een gedicht van de spreker, vervolgens nog een keer José Afonso met Coro da primavera van dezelfde lp, Cantigas de Maio. De censuur kwam te laat. Het was het tweede sein aan het parate leger om tot actie over te gaan. Nog voor het ochtendkrieken was de zaak eigenlijk al beklonken.
Het eerste sein werd gegeven om vijf voor elf ’s avonds op 24 april 1974, op de tonen van Hawaii Five-O, kan het onschuldiger, de aankondiging van de Portugese inzending voor het Eurovisie Songfestival 1974, E depois do adeus door Paulo de Carvalho, via Emissores Associados de Lisboa.
Dit was niet in het gehele land, laat staan daarbuiten, te ontvangen, vandaar het nogal gewaagde tweede sein via de zender van het episcopaat van Portugal.
In het programma van Rádio Clube Português wordt de vogeltjesdans weggedraaid voor het eerste bulletin van de Beweging der Strijdkrachten, Movimento das Forças Armadas, iets over half vijf in de nacht.
«Aqui Posto de Comando do Movimento das Forças Armadas. As Forças Armadas Portuguesas apelam para todos os habitantes da cidade de Lisboa no sentido de recolherem às suas casas nas quais se devem conservar com a máxima calma.
Esperamos sinceramente que a gravidade da hora que vivemos não seja tristemente assinalada por qualquer acidente pessoal para o que apelamos para o bom senso dos comandos das forças militarizadas no sentido de serem evitados quaisquer confrontos com as Forças Armadas. Tal confronto, além de desnecessário, só poderá conduzir a sérios prejuízos individuais que enlutariam e criariam divisões entre os portugueses, o que há que evitar a todo o custo.
Não obstante a expressa preocupação de não fazer correr a mínima gota de sangue de qualquer português, apelamos para o espírito cívico e profissional da classe médica esperando a sua acorrência aos hospitais, a fim de prestar a sua eventual colaboração que se deseja, sinceramente, desnecessária».
Het volkslied wordt gespeeld en Stars and stripes forever, een mars van Sousa – van wie vermeld moet worden dat hij een Portugese achtergrond had, de naam zegt het al.
Wonderlijke muziek begeleidde de dictatuur van de communistische generaals, ja de AVRO wist wat er aan de hand was. Een greep in het archief van Rádio Clube Português leverde de mars Life on the ocean wave van de Britse marine (!) op als kenwijsje van bulletins van de MFA…
Het geweld bij de omverwerping van het regime kwam van de in zijn gebouw verschanste geheime dienst, vanwaaruit geschoten werd op de menigte die – ondanks de oproep binnen te blijven – de straat was opgegaan.
De AVRO wist wat er aan de hand was, schreef ik. De omwenteling van 25 april gaf Portugal de parlementaire democratie, die eigenlijk voordien nooit gefunctioneerd had. Het koloniale rijk werd ontmanteld, in het algmeen werd de macht overgedragen aan de guerrillabewegingen die tegen het koloniale regime hadden gestreden. (De uitzondering was Timor, waar de gouverneur zich terugtrok toen er een burgeroorlog uitbrak die gewonnen werd door de bevrijdingsbeweging Fretilin, gevolgd door de genocidale bezetting door Indonesië).
En de arbeidersbeweging kreeg de vrijheid, tot looneisen. Tot voortzetting van de productie na de vlucht van fascistische bazen. Voor zelfbeheer. Voor het bezetten van ongebruikt land. de revolutie duurde negentien maanden, tot 25 november 1975 dus, kort na de onafhankelijkheid van Angola (dat ook aan zijn lot was overgelaten in burgeroorlog, gewonnen door de linkse MPLA).
Geen socialistische revolutie meer, maar een werkende parlementaire democratie, die eigenlijk nu naar de nieuwe Europese normaliteit bedreigd wordt door een racistisch haatgenootschap. De huidige minderheidsregering, zittend sinds begin deze maand, is rechts maar heeft ultrarechts duidelijk uitgesloten, dus zal met de oppositie zaken moeten doen. Daarvoor had Portugal een links minderheidsbewind dat overigens op een linkse meerheid in het parlement kon rekenen.
We rekenen op feestelijkheden op straat, op deze nationale feestdag.
– Uitgelichte afbeelding± By Unknown author – Centro de Documentação 25 de Abril, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=111796077
