Rechtszaken komen te laat: Ontmantel Shell

Rechtszaken komen te laat: Het is tijd voor een goed gesprek over het ontmantelen van Shell.

Op 26 mei heeft de Nederlandse rechter in een historische uitspraak bepaald dat Shell de CO2 emissies met 45 procent moet hebben gereduceerd in 2030. Dat Shell eindelijk verantwoordelijk wordt gehouden voor zijn rol in de klimaatcrisis is een overwinning, niet alleen voor Milieudefensie en de 17.000 mede-eisers, maar voor de gehele mondiale beweging tegen de fossiele industrie.

Ondanks dat wij vanuit Code Rood en #ShellMustFall blij zijn met de uitspraak, willen wij de wereld er ook aan herinneren dat deze rechtszaak niet genoeg zal zijn om Shell te laten stoppen met het vernietigen van onze planeet.

Als Shell zich houdt aan de uitspraak, die ook expliciet de zogenoemde ‘Scope 3 emissies’ (emissies gegenereerd door de leveranciers en klanten van Shell) bevat, zou Shell substantieel de olieproductie moeten verminderen, moeten stoppen met het ontwikkelen van nieuwe olievelden en met het marketen van en lobbyen voor olie en gas.

Ondanks dat het bedrijf van plan is de olieproductie enigszins te verminderen, is Shell tegelijkertijd van plan om de gasproductie uit te breiden en presenteert dat als ‘schoon gas’. Shell investeert op dit moment tientallen miljarden euro’s in fossiele brandstoffen, en heeft in het verleden laten zien zich weinig aan te trekken van rechterlijke uitspraken. Er zijn dus goede redenen om te verwachten dat het bestuur en de managers van Shell gewoon door zullen gaan met de geplande olie- en gaswinning, ondanks de uitspraak.

Een tegenvaller is ook dat de rechter het heeft over ‘netto emissies’ als het gaat om de reductie van 45 procent, wat inhoudt dat Shell emissies mag compenseren. Dit kan bijvoorbeeld door bossen aan te leggen of door CO2 op te slaan. De mogelijkheden hiervoor zijn echter zeer gelimiteerd binnen de acht jaar die Shell nog heeft voor de deadline in 2030. Ook worden bij dit soort projecten, die vaak plaatsvinden buiten Europa, mensenrechten geschonden, land gestolen en fictieve emissiecompensatie verzonnen. Compensatie is geen vervanging voor een daadwerkelijke, rechtvaardige transitie.

De grote vraag voor Shell en andere grote oliebedrijven is of het mogelijk is dat zij deel uitmaken van een rechtvaardige transitie zolang ze verantwoording afleggen aan aandeelhouders. Shell’s structuur is compleet gericht op geld: zolang Shell geld verdient aan het vernietigen van de planeet, zal er geen sterke drijfveer voor het bedrijf zijn om te stoppen met het winnen van fossiele brandstoffen en het uitbuiten van werknemers. Voor bedrijven als Shell zijn juridische uitdagingen niet heel veel meer dan ‘financiële risico’s’ om te overbruggen.

Wij van #ShellMustFall weten dat Shell nooit een moreel verantwoordelijk, rechtvaardig en ecologisch bedrijf zal worden. Het is daarom onvoldoende om simpelweg de druk op Shell te vergroten en verbetering te eisen. In plaats daarvan stellen wij een plan voor om een einde aan Shell en de gehele fossiele industrie te maken.

1. Ontmantel Shell

Shell’s bedrijfsvoering moet op gecontroleerde en democratische wijze worden afgebouwd. De boorputten en de fossiele infrastructuren moeten worden gesloten en afgebroken. Dit is waar uitspraken van de rechter hun grenzen hebben. Onder het huidige recht is het onmogelijk voor een rechter om een bedrijf onder democratische controle te stellen en/of op te heffen. We hebben menskracht, vernieuwende ideeën en activisme nodig om dit te bereiken. Het is belangrijk om te beseffen dat er uiteindelijk een einde zal komen aan de fossiele industrie: zelfs CEO’s kunnen niet overleven op een brandende planeet. We kunnen ons lot laten liggen bij degenen die hier in de eerste plaats verantwoordelijk voor zijn, of ons lot in eigen hand nemen.

De exacte stappen die nodig zijn om Shell te ontmantelen zijn bespreekbaar, maar het verleden heeft ons geleerd dat het mogelijk is. De Vereenigde Oostindische Compagnie werd genationaliseerd in 1796, en ontmanteld in 1798. In 1911 werd Standard Oil, destijds het grootste olieconglomeraat ter wereld, opgesplitst in 34 kleinere bedrijven in een historisch “antitrust”-proces. En de financiële crisis van 2008  liet zien dat staten financiële giganten kunnen opkopen en reorganiseren. Geen van deze voorbeelden kwam zonder moeite of problemen tot stand, maar we kunnen er een hoop van leren. En een ding is zeker: drastische tijden schreeuwen om drastische maatregelen.

2. Compenseer en repareer beschadigde gemeenschappen en ecosystemen.

Bij onze laatste actie tijdens Shell’s jaarlijkse aandeelhoudersvergadering, hebben we uitgebeeld hoe een rechtvaardige transitie er uit zou kunnen zijn. Verkleed als bouwvakkers hebben we een sloopkogel naar Shells hoofdgebouw gebracht en omwonenden geïnformeerd dat het Shell hoofdkantoor gesloopt zou worden en plaats zou maken voor een nieuw gebouw: een Internationaal Tribunaal voor Klimaatrechtvaardigheid, gebaseerd op een idee uit de 2010 World People’s Summit in Bolivia.

Een Tribunaal zou klimaat criminelen verantwoordelijk houden voor de door hun aangerichte schade. Het zou compensatie en reparaties verzekeren voor getroffen gemeenschappen en (inheemse) gemeenschappen helpen met het heropbouwen van beschadigde ecosystemen.

3. Realiseer een rechtvaardige transitie voor werknemers.

Werknemers mogen niet gestraft worden voor de slechte beslissingen van hun bazen. Ze hebben kennis en vaardigheden die ook gebruikt kunnen worden in de productie van duurzame energie. We zouden, bijvoorbeeld, kunnen leren van het sluiten van de kolenmijnen in Nederland, waar nieuwe industrieën werden opgestart om banen te genereren voor de mijnwerkers. En, wat de Feminist Green Deal ook laat zien, groene banen zijn meer dan constructie en technologie.

4. Bouw een energiedemocratie

Het nationaliseren van energieproductie kan verschillende uitkomsten hebben. Wij hebben een energie democratie voor ogen waarin gemeenschappen zelf zeggenschap hebben in hun energie productie. Dit sluit aan bij de Southern Ecosocial Deal waarin wordt gepleit voor gedecentraliseerde en gedemocratiseerde energiesystemen.

Verslaggevers in de mainstream media, en zelfs klimaatbeschermers, blijven soms vastzitten in een binaire visie van een toekomst waar Shell doet wat het wil, of waarin we Shell overhalen om een klein beetje minder vervuilend te zijn. Maar er is ook een andere route die minder wordt genoemd: Shell ontmantelen #ShellMustFall.